VOLKENRECHT EN
VOLKENRECHTELIJKE
INSTELLIGNEN
Samenvatting
ACADEMIEJAAR 2023-2024
ELLA KONINGS
Universiteit Antwerpen
,1 Openingscollege
1945
1.1 5 EN 16 AUGUSTUS 1945: HIROSHIMA KEIZER HIROHITO
Einde 2e wereldoorlog: ondertekening door de keizer van Japan waarbij hij aanvaardde een einde te
maken aan de oorlog (zonder te erkennen dat Japan een nederlaag had geleden) maar hij verklaarde
zich akkoord met het beëindigen van de vijandelijkheden.
→ onmiddellijk gevolg van kernwapens door de VS op Nagasaki en Hiroshima
1.2 NATIONAALSOCIALISME
• De 2e wereldoorlog is heel erg getekend door de periode van het nationaal socialisme in
Duitsland en de daarbij horende ideologie die uitgesproken racistisch was
o Gebaseerd op het idee van superioriteit en de noodzaak om een zuivering door te
voeren op basis van ras en meer in het bijzonder een zuivering van het Joodse volk
maar ook van andere categorieën (bv. seksuele geaardheid)
o En dat liep op een georganiseerde geplande manier dat geleid heeft tot de
concentratiekampen
• Die gebeurtenissen (2e wereldoorlog, de groeiende kennis aan wat er gebeurde onder het
Duitse regime, het gebruik van massavernietigingswapens door de VS, de technologische
vooruitgang die het mogelijk maakte om op grote schaal mensen om het leven te brengen)
zijn signalen die na de 2e wereldoorlog worden opgepikt met het idee van dat dit nooit meer
mag
o →we moeten ons als internationale gemeenschap gaan organiseren om te
voorkomen dat gelijkaardige fenomenen zich opnieuw voortdoen
• En dan komt een periode van enkele jaren; 1945-1950 waarin er in het internationaal recht
een aantal hoopgevende ontwikkelingen gebeuren
o (na deze periode komt de koude oorlog tussen Oost en West→ geen militaire oorlog
maar een verdeling van de oorlog in blokken die het opnieuw moeilijker maakt om
op een aantal terreinen akkoorden te maken, verslagen op te maken)
1.3 Documentaire: Nuit et brouillard
• Documentaire die gaat over het openmaken van de krijgsgevangenen
• Geallieerden die zich als laatste nog in die krijgsgevangenen kampen bevinden
• Hebben aanleidingen geleverd tot het internationaal recht
• Op het einde van de documentaire wordt de vraag gesteld naar verantwoordelijkheid en
naar de toekomst
o Binnen de internationale gemeenschap is er een bewustzijn dat die
verantwoordelijkheid bij de internationale gemeenschap zelf ligt
▪ → zich organiseren op een manier die zal verhinderen dat er iets
gelijkaardigs zich opnieuw zou voortdoen in de toekomst
1
,Handvest en Verenigde Naties
26 Juni 1945
• Dus sinds 45 zijn de verenigde naties opgericht (ervoor had je de Volkenbond maar die was
niet in staat om de 2e wereldoorlog te verhinderen want Duitsland had zich daar bijvoorbeeld
uit terug getrokken)
• dus er was nood aan een organisatie die in staat was om oorlog te voorkomen
Genocideverdrag
9 December 1948
• Tegelijk had je genocide (krijgsgevangene kampen) en dus dacht men dat men een verdrag
moest hebben dat genocide zal verbieden
o → een verdrag in het internationaal recht = een bindende tekst; staten moeten partij
worden bij een verdrag door dat te ratificeren en dan zijn ze gebonden door dat
verdrag en een schending is dus internationaal aansprakelijk
▪ Als een nieuwe situatie zich voortdoet dat in de richting gaat van genocide,
kan je die staat aansprakelijk houden
Universele verklaring rechten van de mens
10 December 1984
• Men wilde ook proberen om het begrip mensenrechten te definiëren op universeel
(internationaal) vlak
o Vind je terug in het boek van de cursus p 302
o Intentie van internationale teksten staan vaak in de preambule van het verdrag
▪ Eerste deel van een verdrag en daarin wordt uitgelegd wat de achtergrond is
en wat de doelstellingen zijn (het doel en voorwerp van het verdrag)
1.3.1 Handvest Verenigde Naties
26 Juni 1945
P 260 HB
Wij, de volken
van de Verenigde Naties,
vastbesloten
komende geslachten te behoeden voor de gesel van de oorlog, die tweemaal in ons leven
onnoemelijk leed over de mensheid heeft gebracht, en
opnieuw ons vertrouwen te bevestigen in de fundamentele rechten van de mens, in de
waardigheid en de waarde van de menselijke persoon, in gelijke rechten voor mannen en vrouwen,
alsmede voor grote en kleine naties, en
omstandigheden te scheppen waaronder gerechtigheid, alsmede eerbied voor de uit verdragen en
andere bronnen van internationaal recht voortvloeiende verplichtingen kunnen worden
gehandhaafd, en
sociale vooruitgang en hogere levensstandaarden in groter vrijheid te bevorderen,
2
, • De preambule van het handvest van de verenigde naties
o Wat zijn de doelstellingen?
▪ de internationale vrede bewaren
▪ als fundament: de rechten van de mens die wereldwijd gelden
• Staten zijn soeverein (elke staat heeft zijn eigen regering), er is een
verantwoordelijkheid van die overheid om beslissingen te nemen, landen
kunnen verschillende keuzes maken over hoe ze zich willen organiseren
• MAAR er is een ondergrens en die is mensenrechten en het is geen
inmenging, geen schending in de soevereiniteit van de staat wanneer je
kritiek levert op de mensenrechten in een land want dat is een bouwsteen
van die nieuwe internationale organisatie
• Er is een soort idee van een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de
rechten van de mensen
▪ een organisatie die het mandaat aanvraagt om wereldwijd de rechten van de
mensen te beschermen
o Naaste vrede is er ook een andere grote doelstelling en dat is ontwikkeling
▪ → Duurzame ontwikkeling in moderne termen
▪ → Het idee dat je als internationale organisatie de levensstandaard moet
proberen te verhogen wereldwijd
o Toen de VN werden opgericht waren er 51 staten lid van de organisatie, nu zijn dat
er 193
▪ Heel veel landen waren toen nog kolonies
▪ Heel veel zijn bijgekomen in de dekolonisatieperiode
1.3.2 Het genocideverdrag
9 December 1948
P 298
Artikel II
De misdaad van genocide is een handeling, gepleegd met de bedoeling om, geheel of gedeeltelijk,
een nationale, etnische of godsdienstige groep of rassengroep uit te roeien, zoals:
• het doden van leden van de groep
• het toebrengen van ernstig lichamelijk of geestelijk letsel aan leden van de groep
• het opzettelijk aan de groep opleggen van levensvoorwaarden bedoeld om de lichamelijke
vernietiging van de gehele groep of van een gedeelte ervan te veroorzaken
• het opleggen van maatregelen bedoeld om geboorten binnen de groep te voorkomen
• het gewelddadig overbrengen van kinderen van een groep naar een andere groep
3
VOLKENRECHTELIJKE
INSTELLIGNEN
Samenvatting
ACADEMIEJAAR 2023-2024
ELLA KONINGS
Universiteit Antwerpen
,1 Openingscollege
1945
1.1 5 EN 16 AUGUSTUS 1945: HIROSHIMA KEIZER HIROHITO
Einde 2e wereldoorlog: ondertekening door de keizer van Japan waarbij hij aanvaardde een einde te
maken aan de oorlog (zonder te erkennen dat Japan een nederlaag had geleden) maar hij verklaarde
zich akkoord met het beëindigen van de vijandelijkheden.
→ onmiddellijk gevolg van kernwapens door de VS op Nagasaki en Hiroshima
1.2 NATIONAALSOCIALISME
• De 2e wereldoorlog is heel erg getekend door de periode van het nationaal socialisme in
Duitsland en de daarbij horende ideologie die uitgesproken racistisch was
o Gebaseerd op het idee van superioriteit en de noodzaak om een zuivering door te
voeren op basis van ras en meer in het bijzonder een zuivering van het Joodse volk
maar ook van andere categorieën (bv. seksuele geaardheid)
o En dat liep op een georganiseerde geplande manier dat geleid heeft tot de
concentratiekampen
• Die gebeurtenissen (2e wereldoorlog, de groeiende kennis aan wat er gebeurde onder het
Duitse regime, het gebruik van massavernietigingswapens door de VS, de technologische
vooruitgang die het mogelijk maakte om op grote schaal mensen om het leven te brengen)
zijn signalen die na de 2e wereldoorlog worden opgepikt met het idee van dat dit nooit meer
mag
o →we moeten ons als internationale gemeenschap gaan organiseren om te
voorkomen dat gelijkaardige fenomenen zich opnieuw voortdoen
• En dan komt een periode van enkele jaren; 1945-1950 waarin er in het internationaal recht
een aantal hoopgevende ontwikkelingen gebeuren
o (na deze periode komt de koude oorlog tussen Oost en West→ geen militaire oorlog
maar een verdeling van de oorlog in blokken die het opnieuw moeilijker maakt om
op een aantal terreinen akkoorden te maken, verslagen op te maken)
1.3 Documentaire: Nuit et brouillard
• Documentaire die gaat over het openmaken van de krijgsgevangenen
• Geallieerden die zich als laatste nog in die krijgsgevangenen kampen bevinden
• Hebben aanleidingen geleverd tot het internationaal recht
• Op het einde van de documentaire wordt de vraag gesteld naar verantwoordelijkheid en
naar de toekomst
o Binnen de internationale gemeenschap is er een bewustzijn dat die
verantwoordelijkheid bij de internationale gemeenschap zelf ligt
▪ → zich organiseren op een manier die zal verhinderen dat er iets
gelijkaardigs zich opnieuw zou voortdoen in de toekomst
1
,Handvest en Verenigde Naties
26 Juni 1945
• Dus sinds 45 zijn de verenigde naties opgericht (ervoor had je de Volkenbond maar die was
niet in staat om de 2e wereldoorlog te verhinderen want Duitsland had zich daar bijvoorbeeld
uit terug getrokken)
• dus er was nood aan een organisatie die in staat was om oorlog te voorkomen
Genocideverdrag
9 December 1948
• Tegelijk had je genocide (krijgsgevangene kampen) en dus dacht men dat men een verdrag
moest hebben dat genocide zal verbieden
o → een verdrag in het internationaal recht = een bindende tekst; staten moeten partij
worden bij een verdrag door dat te ratificeren en dan zijn ze gebonden door dat
verdrag en een schending is dus internationaal aansprakelijk
▪ Als een nieuwe situatie zich voortdoet dat in de richting gaat van genocide,
kan je die staat aansprakelijk houden
Universele verklaring rechten van de mens
10 December 1984
• Men wilde ook proberen om het begrip mensenrechten te definiëren op universeel
(internationaal) vlak
o Vind je terug in het boek van de cursus p 302
o Intentie van internationale teksten staan vaak in de preambule van het verdrag
▪ Eerste deel van een verdrag en daarin wordt uitgelegd wat de achtergrond is
en wat de doelstellingen zijn (het doel en voorwerp van het verdrag)
1.3.1 Handvest Verenigde Naties
26 Juni 1945
P 260 HB
Wij, de volken
van de Verenigde Naties,
vastbesloten
komende geslachten te behoeden voor de gesel van de oorlog, die tweemaal in ons leven
onnoemelijk leed over de mensheid heeft gebracht, en
opnieuw ons vertrouwen te bevestigen in de fundamentele rechten van de mens, in de
waardigheid en de waarde van de menselijke persoon, in gelijke rechten voor mannen en vrouwen,
alsmede voor grote en kleine naties, en
omstandigheden te scheppen waaronder gerechtigheid, alsmede eerbied voor de uit verdragen en
andere bronnen van internationaal recht voortvloeiende verplichtingen kunnen worden
gehandhaafd, en
sociale vooruitgang en hogere levensstandaarden in groter vrijheid te bevorderen,
2
, • De preambule van het handvest van de verenigde naties
o Wat zijn de doelstellingen?
▪ de internationale vrede bewaren
▪ als fundament: de rechten van de mens die wereldwijd gelden
• Staten zijn soeverein (elke staat heeft zijn eigen regering), er is een
verantwoordelijkheid van die overheid om beslissingen te nemen, landen
kunnen verschillende keuzes maken over hoe ze zich willen organiseren
• MAAR er is een ondergrens en die is mensenrechten en het is geen
inmenging, geen schending in de soevereiniteit van de staat wanneer je
kritiek levert op de mensenrechten in een land want dat is een bouwsteen
van die nieuwe internationale organisatie
• Er is een soort idee van een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de
rechten van de mensen
▪ een organisatie die het mandaat aanvraagt om wereldwijd de rechten van de
mensen te beschermen
o Naaste vrede is er ook een andere grote doelstelling en dat is ontwikkeling
▪ → Duurzame ontwikkeling in moderne termen
▪ → Het idee dat je als internationale organisatie de levensstandaard moet
proberen te verhogen wereldwijd
o Toen de VN werden opgericht waren er 51 staten lid van de organisatie, nu zijn dat
er 193
▪ Heel veel landen waren toen nog kolonies
▪ Heel veel zijn bijgekomen in de dekolonisatieperiode
1.3.2 Het genocideverdrag
9 December 1948
P 298
Artikel II
De misdaad van genocide is een handeling, gepleegd met de bedoeling om, geheel of gedeeltelijk,
een nationale, etnische of godsdienstige groep of rassengroep uit te roeien, zoals:
• het doden van leden van de groep
• het toebrengen van ernstig lichamelijk of geestelijk letsel aan leden van de groep
• het opzettelijk aan de groep opleggen van levensvoorwaarden bedoeld om de lichamelijke
vernietiging van de gehele groep of van een gedeelte ervan te veroorzaken
• het opleggen van maatregelen bedoeld om geboorten binnen de groep te voorkomen
• het gewelddadig overbrengen van kinderen van een groep naar een andere groep
3
