Samenvatting Organisatiepsychologie
HOOFDSTUK 1 INTRODUCTIE & GESCHIEDENIS VAN OP
Wat is organisatiepsychologie?
Personeelsbeleid Organisatiepsychologie
- “Human resource management” - “Organizational behavior”
- Nadruk op technieken, systemen, - Nadruk op gedrag en psychologische
procedures in verband met : processen
• Rekrutering • Motivatie en tevredenheid
• Selectie • Communicatie
• Assessment • Leiderschap & ‘management skills’
• Prestatiemanagement • Groepsprocessen & teamwork
• Functie-evaluatie • Conflicten & onderhandelingen
• Loopbaanmanagement • Stress
• Verloning • Macht, beïnvloeding
• Promotie, overplaatsing,… • Veranderingsprocessen
= Systematische studie vd impact van individuen, groepen, en structuren op gedrag binnen
organisaties + impact groepen op individuen
= Stelselmatig bevragen van de werkelijkheid (=/= intuïtieve mensenkennis)
• Zoeken naar feiten en oorzaak-gevolg relaties
• Gecontroleerde omstandigheden
• Accurate en valide metingen
= Experimenteel onderzoek, survey-onderzoek, veldonderzoek,…
= Multidisciplinaire wetenschap (= sociale psychologie, algemene psychologie, antropologie,
sociologie, politicologie…)
• Doel :
o Verklaren : bv. Hoe komt het dat absenteïsme in ziekenhuis X zo hoog ligt ? Ligt
dit aan hoge werkdruk, conflicten, geen vertrouwen,…?
o Voorspellen : bv. Hoe zullen medewerkers reageren op reorganisatieplannen ?
Hoe kunnen we deze veranderingen zo goed mogelijk communiceren ?
o Bijsturen : bv. Cultuur van innovatie en creativiteit installeren
= Probabilistische uitspraken (typisch voor menswetenschappen) ( deterministische (vb.
zwaartekracht (typisch voor natuurwetenschappen)
• Frustratie leidt tot agressie in geval van…
• Meest efficiënte type leider is afhankelijk van de omstandigheden
• Belang van contingentievariabelen
o Latijn contingentia ; mogelijkheid, toeval
o Tegengestelde van noodzakelijkheid, causaal verband
,Wat is een organisatie?
= Twee of meer mensen werken samen :
- Gericht op realiseren van doelstellingen / nastreven van waarden (mission statement)
- Specifieke taakverdeling & structuur coördinatie / gezagsrelaties zijn nodig
- Gericht op continuïteit
= Een organisatie is niet noodzakelijk een bedrijf
Groeiend belang en populariteit van OP in ziekenhuizen, scholen, sociale sector, stedelijke
overheden, hulpverlening, politie, psychiatrische instellingen,…
Inhaalbeweging t.o.v. bedrijfsleven door groeiende nood aan een ‘zich organiserende
samenleving’
Historiek van OP : de voorgeschiedenis
- Adam Smith (18e eeuw)
o The Wealth of Nations
o 1ste industriële revolutie
o Grondlegger vrije markt denken / klassieke liberalisme (‘de onzichtbare hand’)
nastreven individuele welvaart = maximale welvaart
o Comparatieve voordelen (= ontstaan door samenwerking mensen met verschillende
competentieprofielen taken toewijzen aan persoon die over beste eigenschappen
beschikt voor die taak) en efficiëntiewinst door samenwerking & arbeidsverdeling
Vb: speldenfabriek : ipv iedereen zelfde taak ieder doet deeltaak = efficiënter
o Taken toegewezen in de richting van de laagste kost = laagste opportuniteitskost
- Frederick Taylor (20ste eeuw)
o Principles of Scientific Management (1911)
o Arbeid kan alleen efficiënt worden aangewend als wetenschappelijke methodes
worden gebruikt
o Scheiding van planning (management) en uitvoer (verticale arbeidsverdeling)
o Opsplitsen van arbeid in eenvoudige deelbewerkingen (horizontale arbeidsdeling)
o individuele verschillen resulteerden in noodzakelijk selectie werknemers om meest
geschikte werknemers aan te werven
o Geld enigste stimuli voor werknemers om niet lui te zijn Prestatieloon:
Betaalt volgens productie hanteerden automatisch efficiënste werkwijze
o Tijds- bewegingsstudies
o De natuurlijke wet van samenwerking = optimale methode + salaris +
productie
o Organisatie = machine Mens als ‘homo economicus’
- Smith & Taylor :
o gevolgen voor werknemers:
Vervreemding, onmenselijke omstandigheden staking (bv. Charlie
Chaplin)
- Elton Mayo
o De human relations beweging
, o Hawthorne Experimenten:
Impact wijziging lichtintensiteit op productiviteit ?
Hawthorne effect : stijging productiviteit vooral door extra aandacht die
werknemers kregen
Medewerkers gaan informele relaties opbouwen; deze relaties spelen een
belangrijke rol in productie en arbeidstevredenheid.
Informele waarden en normen = belangrijkere rol in productie dan management,
procedures,…
‘Homo sociologicus’ = men reageert op normen en regels eigen aan groep
- Het revisionisme
o Reactie op scientific management en human
relations beweging, die geen oog hadden voor
de effecten van uithollend en afstompend werk
o Mensen hebben fundamentele nood om zich te
ontplooien
o Zoektocht naar zinvol taakontwerp en
organisatiestructuur
o Organisatie = open systeem dat dynamische relatie heeft met omgeving , 1
onderdeel dat verandert zal invloed hebben op rest
De hedendaagse organisatie
Tegenwoordig functioneren organisaties in turbulente omgevingen en is er continue verandering
elke tendens vormt een uitdaging voor de OP:
- Virtualisering & flexibilisering
o Outsourcing= organisatie werkt samen met anderen (autobedrijf – onderdelen
komen van ergens anders)
o Samenwerking zorgt voor verplatting want de grenzen vd taken worden vervaagd ,
o Bedrijven worden schakels + wendbaarheid, aanpasbaarheid aan snel
veranderende omstandigheden
o Onzichtbare medewerkers
- Vermenselijking
o “People are our most important assets” Mensen maken het verschil
o Verbetering arbeidsinhoud
Taakverbreding, taakverrijking en roulatie over afdeling vebretering
kwaliteit werk en hogere inzetbaarheid medewerkers
o Introductie groepswerk
Taken toevertrouwd aan groepen medewerkers + vernatwoordelijkheid
over planning, werkverdeling en controle zelfcontrolemechanismen in
groep ingebouwd grotere betrokkenheid medewerkers
o Decentralisatie van verantwoordelijkheden en bevoegdheden
‘empowerment’ medewerkers kunne meer betrokkenheid ontwikkelen
met werk
, o Empowerment, participatie, autonomie
o De manager = ‘coach’ ipv ‘command & control’
o Uitdagend werk
- Kennis als belangrijkste troef
o Drucker : medewerkers als ‘kenniswerkers’
o Belang van de ‘lerende organisatie’ (Nonaka & Takeuchi) men is voortdurend
bezig hun mogelijkheden te ontwikkelen, zo kan organisatie zich goed aanpassen in
snel wijzigende omstandigheden
o Tacit (niet uitgesproken kennis / zit in de vingers) vs explicit (kan gezegd en
opgeschreven worden) knowledge
o Cfr verschuiving tewerkstelling België : arbeid => dienstverlening
- Automatisering en digitalisering
o Virtualisering f slecht mogelijk door automatisering
o Jobverlies, maar ook nieuwe werkvormen (bv thuiswerk, skype, internationaal ‘real
time’ teaching,…)
o ERP : enterprise resource planning
Ondersteuning aan alle bedrijfsprocessen
O.w.v. dit verdwijnene veel taken bedrijf ontwikkelt zich meer als virtueel
bedrijf
o Technostress
- Nadruk op kwaliteit
o (Deming, TQM, IKZ, EFQM etc : niet kennen)
o Kwaliteit vh proces, niet alleen van het product
o Snelheid, efficiëntie van samenwerking,…
o Succes van organisatie-verbetering is 80% psychologie : mensen als drijvende kracht
o Cfr weerstand, alle neuzen in dezelfde richting
o Betrokkenheid & enthousiasme is cruciaal
- Klantgerichtheid
o Succes = behoeftes en zorgen van de klant begrijpen VS ‘You can get it in any color as
long as it is black”
- Globalisering
o De wereld is plat…
Een Big Mac in Kandahar…
Europese call-centers in India, Filipijnen,…
Bedrijven als wereldwijde netwerken
o Toename buitenlandse opdrachten
o Werken met mensen uit andere culturen
o Verschuiving arbeidsintensieve sectoren naar lage-loon landen
- Dalende loyaliteit van medewerkers
o Van employment naar employability (???)
o Tijdelijkheid als norm
HOOFDSTUK 1 INTRODUCTIE & GESCHIEDENIS VAN OP
Wat is organisatiepsychologie?
Personeelsbeleid Organisatiepsychologie
- “Human resource management” - “Organizational behavior”
- Nadruk op technieken, systemen, - Nadruk op gedrag en psychologische
procedures in verband met : processen
• Rekrutering • Motivatie en tevredenheid
• Selectie • Communicatie
• Assessment • Leiderschap & ‘management skills’
• Prestatiemanagement • Groepsprocessen & teamwork
• Functie-evaluatie • Conflicten & onderhandelingen
• Loopbaanmanagement • Stress
• Verloning • Macht, beïnvloeding
• Promotie, overplaatsing,… • Veranderingsprocessen
= Systematische studie vd impact van individuen, groepen, en structuren op gedrag binnen
organisaties + impact groepen op individuen
= Stelselmatig bevragen van de werkelijkheid (=/= intuïtieve mensenkennis)
• Zoeken naar feiten en oorzaak-gevolg relaties
• Gecontroleerde omstandigheden
• Accurate en valide metingen
= Experimenteel onderzoek, survey-onderzoek, veldonderzoek,…
= Multidisciplinaire wetenschap (= sociale psychologie, algemene psychologie, antropologie,
sociologie, politicologie…)
• Doel :
o Verklaren : bv. Hoe komt het dat absenteïsme in ziekenhuis X zo hoog ligt ? Ligt
dit aan hoge werkdruk, conflicten, geen vertrouwen,…?
o Voorspellen : bv. Hoe zullen medewerkers reageren op reorganisatieplannen ?
Hoe kunnen we deze veranderingen zo goed mogelijk communiceren ?
o Bijsturen : bv. Cultuur van innovatie en creativiteit installeren
= Probabilistische uitspraken (typisch voor menswetenschappen) ( deterministische (vb.
zwaartekracht (typisch voor natuurwetenschappen)
• Frustratie leidt tot agressie in geval van…
• Meest efficiënte type leider is afhankelijk van de omstandigheden
• Belang van contingentievariabelen
o Latijn contingentia ; mogelijkheid, toeval
o Tegengestelde van noodzakelijkheid, causaal verband
,Wat is een organisatie?
= Twee of meer mensen werken samen :
- Gericht op realiseren van doelstellingen / nastreven van waarden (mission statement)
- Specifieke taakverdeling & structuur coördinatie / gezagsrelaties zijn nodig
- Gericht op continuïteit
= Een organisatie is niet noodzakelijk een bedrijf
Groeiend belang en populariteit van OP in ziekenhuizen, scholen, sociale sector, stedelijke
overheden, hulpverlening, politie, psychiatrische instellingen,…
Inhaalbeweging t.o.v. bedrijfsleven door groeiende nood aan een ‘zich organiserende
samenleving’
Historiek van OP : de voorgeschiedenis
- Adam Smith (18e eeuw)
o The Wealth of Nations
o 1ste industriële revolutie
o Grondlegger vrije markt denken / klassieke liberalisme (‘de onzichtbare hand’)
nastreven individuele welvaart = maximale welvaart
o Comparatieve voordelen (= ontstaan door samenwerking mensen met verschillende
competentieprofielen taken toewijzen aan persoon die over beste eigenschappen
beschikt voor die taak) en efficiëntiewinst door samenwerking & arbeidsverdeling
Vb: speldenfabriek : ipv iedereen zelfde taak ieder doet deeltaak = efficiënter
o Taken toegewezen in de richting van de laagste kost = laagste opportuniteitskost
- Frederick Taylor (20ste eeuw)
o Principles of Scientific Management (1911)
o Arbeid kan alleen efficiënt worden aangewend als wetenschappelijke methodes
worden gebruikt
o Scheiding van planning (management) en uitvoer (verticale arbeidsverdeling)
o Opsplitsen van arbeid in eenvoudige deelbewerkingen (horizontale arbeidsdeling)
o individuele verschillen resulteerden in noodzakelijk selectie werknemers om meest
geschikte werknemers aan te werven
o Geld enigste stimuli voor werknemers om niet lui te zijn Prestatieloon:
Betaalt volgens productie hanteerden automatisch efficiënste werkwijze
o Tijds- bewegingsstudies
o De natuurlijke wet van samenwerking = optimale methode + salaris +
productie
o Organisatie = machine Mens als ‘homo economicus’
- Smith & Taylor :
o gevolgen voor werknemers:
Vervreemding, onmenselijke omstandigheden staking (bv. Charlie
Chaplin)
- Elton Mayo
o De human relations beweging
, o Hawthorne Experimenten:
Impact wijziging lichtintensiteit op productiviteit ?
Hawthorne effect : stijging productiviteit vooral door extra aandacht die
werknemers kregen
Medewerkers gaan informele relaties opbouwen; deze relaties spelen een
belangrijke rol in productie en arbeidstevredenheid.
Informele waarden en normen = belangrijkere rol in productie dan management,
procedures,…
‘Homo sociologicus’ = men reageert op normen en regels eigen aan groep
- Het revisionisme
o Reactie op scientific management en human
relations beweging, die geen oog hadden voor
de effecten van uithollend en afstompend werk
o Mensen hebben fundamentele nood om zich te
ontplooien
o Zoektocht naar zinvol taakontwerp en
organisatiestructuur
o Organisatie = open systeem dat dynamische relatie heeft met omgeving , 1
onderdeel dat verandert zal invloed hebben op rest
De hedendaagse organisatie
Tegenwoordig functioneren organisaties in turbulente omgevingen en is er continue verandering
elke tendens vormt een uitdaging voor de OP:
- Virtualisering & flexibilisering
o Outsourcing= organisatie werkt samen met anderen (autobedrijf – onderdelen
komen van ergens anders)
o Samenwerking zorgt voor verplatting want de grenzen vd taken worden vervaagd ,
o Bedrijven worden schakels + wendbaarheid, aanpasbaarheid aan snel
veranderende omstandigheden
o Onzichtbare medewerkers
- Vermenselijking
o “People are our most important assets” Mensen maken het verschil
o Verbetering arbeidsinhoud
Taakverbreding, taakverrijking en roulatie over afdeling vebretering
kwaliteit werk en hogere inzetbaarheid medewerkers
o Introductie groepswerk
Taken toevertrouwd aan groepen medewerkers + vernatwoordelijkheid
over planning, werkverdeling en controle zelfcontrolemechanismen in
groep ingebouwd grotere betrokkenheid medewerkers
o Decentralisatie van verantwoordelijkheden en bevoegdheden
‘empowerment’ medewerkers kunne meer betrokkenheid ontwikkelen
met werk
, o Empowerment, participatie, autonomie
o De manager = ‘coach’ ipv ‘command & control’
o Uitdagend werk
- Kennis als belangrijkste troef
o Drucker : medewerkers als ‘kenniswerkers’
o Belang van de ‘lerende organisatie’ (Nonaka & Takeuchi) men is voortdurend
bezig hun mogelijkheden te ontwikkelen, zo kan organisatie zich goed aanpassen in
snel wijzigende omstandigheden
o Tacit (niet uitgesproken kennis / zit in de vingers) vs explicit (kan gezegd en
opgeschreven worden) knowledge
o Cfr verschuiving tewerkstelling België : arbeid => dienstverlening
- Automatisering en digitalisering
o Virtualisering f slecht mogelijk door automatisering
o Jobverlies, maar ook nieuwe werkvormen (bv thuiswerk, skype, internationaal ‘real
time’ teaching,…)
o ERP : enterprise resource planning
Ondersteuning aan alle bedrijfsprocessen
O.w.v. dit verdwijnene veel taken bedrijf ontwikkelt zich meer als virtueel
bedrijf
o Technostress
- Nadruk op kwaliteit
o (Deming, TQM, IKZ, EFQM etc : niet kennen)
o Kwaliteit vh proces, niet alleen van het product
o Snelheid, efficiëntie van samenwerking,…
o Succes van organisatie-verbetering is 80% psychologie : mensen als drijvende kracht
o Cfr weerstand, alle neuzen in dezelfde richting
o Betrokkenheid & enthousiasme is cruciaal
- Klantgerichtheid
o Succes = behoeftes en zorgen van de klant begrijpen VS ‘You can get it in any color as
long as it is black”
- Globalisering
o De wereld is plat…
Een Big Mac in Kandahar…
Europese call-centers in India, Filipijnen,…
Bedrijven als wereldwijde netwerken
o Toename buitenlandse opdrachten
o Werken met mensen uit andere culturen
o Verschuiving arbeidsintensieve sectoren naar lage-loon landen
- Dalende loyaliteit van medewerkers
o Van employment naar employability (???)
o Tijdelijkheid als norm
