KORTE SAMENVATTING PROTHESE
HOOFDSTUK 1: DIAGNOSE & BEHANDELPLANNING
Kauwfunctie
× Kauwcomfort = hoe persoon zelf zijn kauwfunctie beleeft ® bepaald adhv vragen (subjectief)
× Kauwefficiëntie = vermogen om te kauwen ® bepaald adhv kauwtesten (2 verschillende kleuren kauwgom)
× Aantal occlusale paren daalt ® kauwvermogen daalt veel harder dan kauwcomfort (aanpassingsvermogen)
Tanden nodig voor veel meer dan alleen kauwen
× Bijten/esthetiek/fonetiek: alle 6 frontelementen noodzakelijk
× Steunfunctie: posterieure elementen nodig voor steun
× (Para)functies: knarsen, nagelbijten ® dan meer tanden nodig want kracht/eenheid veel groter
Verkorte tandenboog = SDA
× 20 tanden is voldoende om te kauwen vanaf leeftijd van 41 jaar
× Als men niets doet, krijgt men soort nieuw evenwicht en stabiele occlusie
× SDA: hoger risico voor restauratieve interventies ® aantal resterende tanden grotere krachten opvangen
× SDA: toegenomen risico voor verlies van premolaren MAAR SDA + PUP nog veel slechtere prognose
Behandelingsplanning
1. Systematische verzameling van gegevens
2. Diagnose & doelstellingen
3. Voorstel voor alternatieve behandelingen
4. Behandeling
5. Nazorg
Systematische gegevens
× Klachten, verzoeken, verwachtingen
× Medische voorgeschiedenis
× Klinisch onderzoek: extra-oraal (inzakking van kin of niet), intra-oraal (als tand verloren gaat, verliest men
ook bot), X-ray onderzoek, studiemodellen, specifieke onderzoeken
1
,Probleem aanduiden/diagnose
× Inventaris van verkregen gegevens
× Selectie van relevante gegevens ® niet alles dat afwijkt van norm heeft behandeling nodig
× Diagnose + doelstellingen duidelijk aanduiden (bv. mond infectievrij maken) ® probleem aflijnen
- Realistische behandelingsdoelstellingen nastreven: focus op functionaliteit, niet morfologie & SDA
- Overbehandeling vermijden
- Behoud van occlusie (tanden) indien mogelijk/wenselijk. NIET mogelijk: nastreven behoud wortels
- Testen van doelstellingen: is behandeling noodzakelijk om essentiële functies te herstellen of
voorspelbare schade te voorkomen? Komt behandeling tegemoet aan noden van patiënt?
Voorstel voor alternatieve behandelingen: inventaris + consultatie
× Voorbereidende behandelingen: soms eerst gedrag veranderen vooraleer behandeling te starten
× Restauratieve behandelingen = herstel van verloren (of delen van) tanden
× Communicatie over verschillende behandelalternatieven belangrijk voor slagen van behandeling = shared
decision making ® samen met patiënt keuze maken want motivatie is belangrijk
× Niets doen: vaak goed behandelalternatief
× Partiële of volledig uitneembare prothese
- Vast of uitneembaar: gedeeltelijk of volledig tandeloze patiënt
- Met of zonder implantaten
Tandvervanging bij partieel edentate patiënt
× Partiële uitneembare prothese
- Plaatprothese: kunststofplaatje met valse tand ® vreemd voorwerp in mond
- Frameprothese: metalen onderstructuur die vastklikt op eigen tanden
× Tandgedragen brug
- Conventionele brug: 2 kronen omslijpen ® kronen over schuiven met zwevende tand tussen
- Adhesiefbrug (kleef): tand met vleugeltjes ® tegen buurtanden geplakt (minder invasief)
× Implantaatgedragen kroon/brug: titanium schroef ® integratie in bot (niet bij jonge mensen)
Factoren die levenskwaliteit en tevredenheid met partiële UP beïnvloeden
Zeldzame en eerder bescheiden verbeteringen van levenskwaliteit/tevredenheid bij partiële UP.
2
,Uitneembare prothese
× Risico’s: kans op cariës veel groter (meer kans tandverlies ® parodontitis) & prothese falen (niet dragen)
× Indicaties: gebrek aan alternatieven (bv te weinig bot voor implantaat), optimaal ontwerp, gezonde
pijlertanden, goede mondhygiëne, financiële overweging, op verzoek van patiënt
Behandelingsstrategieën voor tandeloze patiënt
× Geen restauratie: prothese soms niet gebruikt owv psycho-sociale factoren, cognitieve beperking,
neurologische problemen daaruit voortvloeiende verminderde spiercontrole, algemene
gezondheidsproblemen, ongunstige anatomische toestand
× Uitneembare prothese: kauwfunctie verbeteren dmv implantaten, patiënt tevredenheid en levenskwaliteit
afhankelijk van anatomische conditie, kwaliteit van prothese, psychologische factoren
× Meerderheid (tot 85%) zijn tevreden en kunnen omgaan met beperkingen van gebitsprothese
× Tand- en/of implantaatgedragen UP (overkappingsprothese)
× Vaste implantaatgedragen prothese
Nazorg: motivatie voor goede dagelijkse mondzorg & goede follow-up en kwalitatieve professionele nazorg
Eigenschappen van succesvolle gebitsprothese
× Pasvorm – planparallelliteit: vorm prothese tegen tandvlees moet perfect zijn
× Randaansluiting: alveolaire kam en verhemelte zo goed mogelijk omvatten ® zoveel mogelijk steun
× Fysiologische/functionele tandpositie: grote/kleine tanden, rechte of natuurlijke tandpositie…
× Occlusie: manier waarop tanden elkaar raken tussen BK en OK ® occlusie natuurlijk maken
× Articulatie: manier waarop tanden tov elkaar bewegen ® groepsgeleiding ipv hoektandgeleiding
Volledige uitneembare prothese
3
, TANDVERLIES
Oorzaken van tandverlies: parodontitis, cariës, trauma, tandzorg (bv prothese, orthodontie, endodontie), pijn
(endodontische problemen), wijsheidstanden, op verzoek van patiënt (als oorzaak onduidelijk is).
Risicofactoren voor tandverlies
× Leeftijd: hoe ouder men wordt, hoe groter kans dat men al tand verloren heeft
× Lage socio-economische status: opleidingsniveau, inkomen, burgerlijke stand, urbanizatie ® voor deze
mensen zullen uitneembare prothesen belangrijke behandelingsoptie blijven
× Geslacht: vroeger vrouwen meer tandverlies ® nu minder verschil door beter wordende positie vrouw
× Rol omgevingsfactoren vs. genetische factoren: bescheiden maar toch significante genetische invloed
MAAR belangrijkste risicofactoren zijn omgevingsfactoren
× Slechte algemene gezondheid: zowel ziekte/beperking als subjectieve algemene gezondheid
× Slechte mentale gezondheid
× Zorgafhankelijkheid: iemand die eigen mondgezondheid niet meer kan verzorgen
Gevolgen van tandverlies en gebruik van UP
1. Fysische en anatomische gevolgen
× Botresorptie: bij verlies van tand, verdwijnt alveolaire bot (® BK versmalling & OK verbreding)
× Tandmigratie: bij verlies van tand migreren buurtanden richting diasteem & antagonistische erupteert
× Musculaire veranderingen
- Tandverlies ® kauwfunctie daalt ® spieractiviteit en -densiteit daalt
- Dragen van UP vergt nauwgezette neuromusculaire aanpassing en controle
× Pijn & discomfort: mucosale letsels, voedselretentie onder prothese, bot protuberanties, direct
mechanisch trauma van n. mentalis/nasopalatinus door prothese, denture stomatitis
× Verlies smaak: vooral smaakpapillen op tong/palatum molle MAAR voelt anders om te eten
2. Biomechanische gevolgen: kauwefficiëntie met volledige UP minder ® afhankelijk van retentie & stabiliteit
3. Psychosociale gevolgen: rouw om verlies van tanden, onzeker zelfbeeld, mondgezondheidsgerelateerde
levenskwaliteit staat onder druk want gebitsprothese kan nooit natuurlijke dentitie vervangen
4. Fonetische gevolgen: intra-orale ruimte veranderd ® deel van bot verloren & prothese volumineuzer ®
veranderde luchtstroom ® veranderde dentoalveolaire articulatie
× T-d-s-z-n-l-r: door bewegen van tong tov alveolaire kam (regio wordt bedekt door prothese)
× Th: tong tegen tanden houden
× F-v: gevormd door tanden en onderlip
× Om uitspraak van medeklinkers mogelijk te maken moet prothese gepaste vorm en volume hebben
Kennedy classificatie
× Klasse I: bilateriaal vrij-eindigend zadel
× Klasse II: unilateriaal vrij-eindigend zadel
× Klasse III: unilateraal onderbroken tandenboog
× Klasse IV: frontale onderbreking van tandenboog over middellijn
- Hoofdklasse is altijd laagste klasse
- Extra onderbeking van tandenboog = modificatie
4
HOOFDSTUK 1: DIAGNOSE & BEHANDELPLANNING
Kauwfunctie
× Kauwcomfort = hoe persoon zelf zijn kauwfunctie beleeft ® bepaald adhv vragen (subjectief)
× Kauwefficiëntie = vermogen om te kauwen ® bepaald adhv kauwtesten (2 verschillende kleuren kauwgom)
× Aantal occlusale paren daalt ® kauwvermogen daalt veel harder dan kauwcomfort (aanpassingsvermogen)
Tanden nodig voor veel meer dan alleen kauwen
× Bijten/esthetiek/fonetiek: alle 6 frontelementen noodzakelijk
× Steunfunctie: posterieure elementen nodig voor steun
× (Para)functies: knarsen, nagelbijten ® dan meer tanden nodig want kracht/eenheid veel groter
Verkorte tandenboog = SDA
× 20 tanden is voldoende om te kauwen vanaf leeftijd van 41 jaar
× Als men niets doet, krijgt men soort nieuw evenwicht en stabiele occlusie
× SDA: hoger risico voor restauratieve interventies ® aantal resterende tanden grotere krachten opvangen
× SDA: toegenomen risico voor verlies van premolaren MAAR SDA + PUP nog veel slechtere prognose
Behandelingsplanning
1. Systematische verzameling van gegevens
2. Diagnose & doelstellingen
3. Voorstel voor alternatieve behandelingen
4. Behandeling
5. Nazorg
Systematische gegevens
× Klachten, verzoeken, verwachtingen
× Medische voorgeschiedenis
× Klinisch onderzoek: extra-oraal (inzakking van kin of niet), intra-oraal (als tand verloren gaat, verliest men
ook bot), X-ray onderzoek, studiemodellen, specifieke onderzoeken
1
,Probleem aanduiden/diagnose
× Inventaris van verkregen gegevens
× Selectie van relevante gegevens ® niet alles dat afwijkt van norm heeft behandeling nodig
× Diagnose + doelstellingen duidelijk aanduiden (bv. mond infectievrij maken) ® probleem aflijnen
- Realistische behandelingsdoelstellingen nastreven: focus op functionaliteit, niet morfologie & SDA
- Overbehandeling vermijden
- Behoud van occlusie (tanden) indien mogelijk/wenselijk. NIET mogelijk: nastreven behoud wortels
- Testen van doelstellingen: is behandeling noodzakelijk om essentiële functies te herstellen of
voorspelbare schade te voorkomen? Komt behandeling tegemoet aan noden van patiënt?
Voorstel voor alternatieve behandelingen: inventaris + consultatie
× Voorbereidende behandelingen: soms eerst gedrag veranderen vooraleer behandeling te starten
× Restauratieve behandelingen = herstel van verloren (of delen van) tanden
× Communicatie over verschillende behandelalternatieven belangrijk voor slagen van behandeling = shared
decision making ® samen met patiënt keuze maken want motivatie is belangrijk
× Niets doen: vaak goed behandelalternatief
× Partiële of volledig uitneembare prothese
- Vast of uitneembaar: gedeeltelijk of volledig tandeloze patiënt
- Met of zonder implantaten
Tandvervanging bij partieel edentate patiënt
× Partiële uitneembare prothese
- Plaatprothese: kunststofplaatje met valse tand ® vreemd voorwerp in mond
- Frameprothese: metalen onderstructuur die vastklikt op eigen tanden
× Tandgedragen brug
- Conventionele brug: 2 kronen omslijpen ® kronen over schuiven met zwevende tand tussen
- Adhesiefbrug (kleef): tand met vleugeltjes ® tegen buurtanden geplakt (minder invasief)
× Implantaatgedragen kroon/brug: titanium schroef ® integratie in bot (niet bij jonge mensen)
Factoren die levenskwaliteit en tevredenheid met partiële UP beïnvloeden
Zeldzame en eerder bescheiden verbeteringen van levenskwaliteit/tevredenheid bij partiële UP.
2
,Uitneembare prothese
× Risico’s: kans op cariës veel groter (meer kans tandverlies ® parodontitis) & prothese falen (niet dragen)
× Indicaties: gebrek aan alternatieven (bv te weinig bot voor implantaat), optimaal ontwerp, gezonde
pijlertanden, goede mondhygiëne, financiële overweging, op verzoek van patiënt
Behandelingsstrategieën voor tandeloze patiënt
× Geen restauratie: prothese soms niet gebruikt owv psycho-sociale factoren, cognitieve beperking,
neurologische problemen daaruit voortvloeiende verminderde spiercontrole, algemene
gezondheidsproblemen, ongunstige anatomische toestand
× Uitneembare prothese: kauwfunctie verbeteren dmv implantaten, patiënt tevredenheid en levenskwaliteit
afhankelijk van anatomische conditie, kwaliteit van prothese, psychologische factoren
× Meerderheid (tot 85%) zijn tevreden en kunnen omgaan met beperkingen van gebitsprothese
× Tand- en/of implantaatgedragen UP (overkappingsprothese)
× Vaste implantaatgedragen prothese
Nazorg: motivatie voor goede dagelijkse mondzorg & goede follow-up en kwalitatieve professionele nazorg
Eigenschappen van succesvolle gebitsprothese
× Pasvorm – planparallelliteit: vorm prothese tegen tandvlees moet perfect zijn
× Randaansluiting: alveolaire kam en verhemelte zo goed mogelijk omvatten ® zoveel mogelijk steun
× Fysiologische/functionele tandpositie: grote/kleine tanden, rechte of natuurlijke tandpositie…
× Occlusie: manier waarop tanden elkaar raken tussen BK en OK ® occlusie natuurlijk maken
× Articulatie: manier waarop tanden tov elkaar bewegen ® groepsgeleiding ipv hoektandgeleiding
Volledige uitneembare prothese
3
, TANDVERLIES
Oorzaken van tandverlies: parodontitis, cariës, trauma, tandzorg (bv prothese, orthodontie, endodontie), pijn
(endodontische problemen), wijsheidstanden, op verzoek van patiënt (als oorzaak onduidelijk is).
Risicofactoren voor tandverlies
× Leeftijd: hoe ouder men wordt, hoe groter kans dat men al tand verloren heeft
× Lage socio-economische status: opleidingsniveau, inkomen, burgerlijke stand, urbanizatie ® voor deze
mensen zullen uitneembare prothesen belangrijke behandelingsoptie blijven
× Geslacht: vroeger vrouwen meer tandverlies ® nu minder verschil door beter wordende positie vrouw
× Rol omgevingsfactoren vs. genetische factoren: bescheiden maar toch significante genetische invloed
MAAR belangrijkste risicofactoren zijn omgevingsfactoren
× Slechte algemene gezondheid: zowel ziekte/beperking als subjectieve algemene gezondheid
× Slechte mentale gezondheid
× Zorgafhankelijkheid: iemand die eigen mondgezondheid niet meer kan verzorgen
Gevolgen van tandverlies en gebruik van UP
1. Fysische en anatomische gevolgen
× Botresorptie: bij verlies van tand, verdwijnt alveolaire bot (® BK versmalling & OK verbreding)
× Tandmigratie: bij verlies van tand migreren buurtanden richting diasteem & antagonistische erupteert
× Musculaire veranderingen
- Tandverlies ® kauwfunctie daalt ® spieractiviteit en -densiteit daalt
- Dragen van UP vergt nauwgezette neuromusculaire aanpassing en controle
× Pijn & discomfort: mucosale letsels, voedselretentie onder prothese, bot protuberanties, direct
mechanisch trauma van n. mentalis/nasopalatinus door prothese, denture stomatitis
× Verlies smaak: vooral smaakpapillen op tong/palatum molle MAAR voelt anders om te eten
2. Biomechanische gevolgen: kauwefficiëntie met volledige UP minder ® afhankelijk van retentie & stabiliteit
3. Psychosociale gevolgen: rouw om verlies van tanden, onzeker zelfbeeld, mondgezondheidsgerelateerde
levenskwaliteit staat onder druk want gebitsprothese kan nooit natuurlijke dentitie vervangen
4. Fonetische gevolgen: intra-orale ruimte veranderd ® deel van bot verloren & prothese volumineuzer ®
veranderde luchtstroom ® veranderde dentoalveolaire articulatie
× T-d-s-z-n-l-r: door bewegen van tong tov alveolaire kam (regio wordt bedekt door prothese)
× Th: tong tegen tanden houden
× F-v: gevormd door tanden en onderlip
× Om uitspraak van medeklinkers mogelijk te maken moet prothese gepaste vorm en volume hebben
Kennedy classificatie
× Klasse I: bilateriaal vrij-eindigend zadel
× Klasse II: unilateriaal vrij-eindigend zadel
× Klasse III: unilateraal onderbroken tandenboog
× Klasse IV: frontale onderbreking van tandenboog over middellijn
- Hoofdklasse is altijd laagste klasse
- Extra onderbeking van tandenboog = modificatie
4
