Samenvatting Volkenrecht 2023
INHOUDSOPGAVE
Samenvatting Volkenrecht 2023 ............................................................................................................................................... 1
INLEIDING ................................................................................................................................................................................. 4
Oorsprong van het modern volkenrecht (les 1) ............................................................................................................................... 4
Ontwikkelingen in het Internationaal recht na WO II: .................................................................................................................... 5
Eerste ontwikkeling: oprichting VN ............................................................................................................................................. 5
Tweede ontwikkeling: genocideverdrag ..................................................................................................................................... 6
Derde ontwikkeling: UVRM ......................................................................................................................................................... 7
Ontwikkelingen zijn niet genoeg ..................................................................................................................................................... 7
A13 Bosnië vs. Servië – IGH 26 februari 2007 (les 2) .................................................................................................................. 8
Andere zaken over genocide bij IGH hangende ........................................................................................................................ 11
FICHE 1: BRONNEN.................................................................................................................................................................. 12
klassieke bronnen: Artikel 38 (1) statuut Internationaal Gerechtshof (D3) (les 3) ........................................................................ 12
1.1 Internationale verdragen .................................................................................................................................................... 12
1.2 Gewoonterecht ................................................................................................................................................................... 13
1.2.1 Ongeschreven recht ..................................................................................................................................................... 13
1.2.2 Bewijs gewoonterecht.................................................................................................................................................. 13
1.2.3 Voordeel gewoonterecht: ............................................................................................................................................ 13
1.2.4 Vervolg zaak Tadic: verhouding verdragsrecht en gewoonterecht .............................................................................. 16
1.2.5 Kan in situatie komen dat je noch gewoonterecht, noch verdragenrecht hebt .......................................................... 16
1.2.6 Ius Cogens .................................................................................................................................................................... 17
1.3 Algemene rechtsbeginselen ................................................................................................................................................ 18
1.4 Rechtsleer en rechtspraak................................................................................................................................................... 19
Andere bronnen van het Internationaal recht (les 4) .................................................................................................................... 20
FICHE 2: VERDRAGENRECHT .................................................................................................................................................... 21
2.1 Definitie verdrag ..................................................................................................................................................................... 21
2.2 Totstandkoming verdragen ............................................................................................................................................... 22
2.2.1 Instemming ...................................................................................................................................................................... 22
2.2.2 Voorbehouden ................................................................................................................................................................. 23
2.3 Interpretatie ...................................................................................................................................................................... 25
2.4 beëindiging verdragen ...................................................................................................................................................... 28
FICHE 3: RECHTSPERSOONLIJKHEID ......................................................................................................................................... 29
3.1 Internationale rechtspersoonlijkheid ...................................................................................................................................... 29
3.1.1 Definitie ............................................................................................................................................................................ 29
3.1.2 De staat als internationae rechtspersoon ........................................................................................................................ 29
3.1.3 Rechtspersoonlijkheid van intergouvernementele organisatie ....................................................................................... 31
3.2 Aansprakelijkheid van internationale organisaties ................................................................................................................. 33
3.3 Rechtspersoonlijkheid van private actoren ............................................................................................................................. 36
3.3.1 Ondernemingen .............................................................................................................................................................. 36
3.3.2 niet-gouvernementele organisaties ................................................................................................................................. 39
,FICHE 4: GRONDGEBIED EN ZELFBESCHIKKINGSRECHT ............................................................................................................ 41
Inleiding......................................................................................................................................................................................... 41
4.1 Zelfbeschikkingsrecht .............................................................................................................................................................. 41
4.1.1 voor inheemse volkeren (ikv benadering 1) ..................................................................................................................... 43
4.1.2 Minderheden (ikv benadering 1) ..................................................................................................................................... 44
4.1.3 toepassing van de theorie ................................................................................................................................................ 44
4.2 territoriale soevereiniteit ........................................................................................................................................................ 47
4.2.1 Gebieden waar geen terirtorialiteit kan worden gevestigd (D8) ..................................................................................... 48
4.2.2 Gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid als gemeenschappelijk belang (D7)........................................................ 48
FICHE 5: RECHTSMACHT EN IMMUNITEIT ................................................................................................................................ 51
Inleiding......................................................................................................................................................................................... 51
5.1 rechtsmacht ............................................................................................................................................................................ 51
5.1.1 Klassieke Vb’en hoe in wetgeving aan rechters bevoegdheid wordt gegeven buiten eigen land: .................................. 51
5.2 Immuniteit ............................................................................................................................................................................... 54
5.2.1 Immuniteit van de staat zelf ............................................................................................................................................ 54
5.2.2 Immuniteit van overheidsfunctionarissen ....................................................................................................................... 55
5.2.3 Immuniteit van diplomaten ............................................................................................................................................. 56
FICHE 6: STAATSAANSPRAKELIJKHEID ..................................................................................................................................... 58
FICHE 7: GESCHILLENBESLECHTING.......................................................................................................................................... 64
7.1 Het Internationaal Gerechtshof .............................................................................................................................................. 65
7.1.1 Waar kan je de regels voor het IGH vinden? .................................................................................................................... 65
7.1.2 De samenstelling van het IGH .......................................................................................................................................... 65
7.1.3 Besluitvorming ................................................................................................................................................................. 66
7.1.4 Aanvaarding van de rechtsmacht van IGH ....................................................................................................................... 66
7.1.5 Verschillende fasen in procedure..................................................................................................................................... 67
7.2 Geschillenregeling bij de Wereldhandelsorganisatie .............................................................................................................. 68
7.2.1 Verplichte rechtsmacht .................................................................................................................................................... 68
7.2.2 fasen in de procedure ...................................................................................................................................................... 68
7.2.3 Bevoegdheid .................................................................................................................................................................... 69
7.3 Internationaal Strafhof ........................................................................................................................................................... 70
7.3.1 Rechtsmacht van het ISH ................................................................................................................................................. 70
7.3.2 Misdrijven waarvoor Internationaal Strafhof bevoegd is: ............................................................................................... 70
7.3.3 Bevoegdheid van het Internationaal Strafhof .................................................................................................................. 70
7.4 Andere geschillenbeslechtingsmechanismen .......................................................................................................................... 72
7.4.1 Straftribunaal ................................................................................................................................................................... 72
7.4.2 Mensenrechtenhoven ...................................................................................................................................................... 72
7.4.3 Afrikaanse commissie van de rechten van de mens ........................................................................................................ 72
7.4.4 ICSID (arbitrage) ............................................................................................................................................................... 72
FICHE 8: DUURZAME ONTWIKKELING...................................................................................................................................... 73
Inleiding......................................................................................................................................................................................... 73
8.1 Begrip duurzame ontwikkeling................................................................................................................................................ 73
8.2 De economsche dimensie van duurzame ontwikkeling ........................................................................................................... 75
8.2.1 Oorsprong ........................................................................................................................................................................ 75
8.2.2 Netwerk van verdragen.................................................................................................................................................... 75
8.2.3 Fundamentele beginselen GATT ...................................................................................................................................... 76
2
, 8.2.4 Instellingen ....................................................................................................................................................................... 76
8.2.5 Besluitvorming ................................................................................................................................................................. 76
8.2.6 Geschillenbeslechtingsmechanisme ................................................................................................................................ 77
8.3 De sociale dimensie van duurzame ontwikkeling .................................................................................................................... 79
8.3.1 Soevereine gelijkheid van Staten als uitgangspunt .......................................................................................................... 79
8.3.2 Het recht op ontwikkeling ................................................................................................................................................ 80
8.4 De ecologische dimensie van duurzame ontwikkeling ............................................................................................................ 82
8.4.1 Verklaring van RIO (1992): D12 ........................................................................................................................................ 82
8.4.2 Raamverdrag van de verenigde naties inzake klimaatverandering (1992): D11 .............................................................. 85
8.4.3 Het kyotoprotocol ............................................................................................................................................................ 86
8.4.4 Overeenkomst van Parijs: D35 ......................................................................................................................................... 87
8.5 Gastcollege .............................................................................................................................................................................. 88
8.5.1 The facts ........................................................................................................................................................................... 88
8.5.2 Beoordeling van behoeften na een ramp (PDNA) en de gerechtelijke commissie .......................................................... 89
8.5.3 Main challenges ............................................................................................................................................................... 89
8.5.4 Het eindrapport ............................................................................................................................................................... 90
8.5.5 Vragen? ............................................................................................................................................................................ 90
FICHE 9: VREDE EN VEILIGHEID I .............................................................................................................................................. 91
9.1 Onderscheid tussen recht op vrede en veiligheid / internationaal humanitair recht/ internationaal strafrecht/ recht rechten
van de mens .................................................................................................................................................................................. 91
9.2 Uitgangspunt ivm gebruik van geweld.................................................................................................................................... 91
9.3 twee uitzonderingen op het uitgangspunt .............................................................................................................................. 92
9.3.1 Uitzondering 1: Recht op zelfverdediging ........................................................................................................................ 92
9.3.2 Uitzondering 2: Collectieve rechtshandhaving ................................................................................................................ 96
FICE 9bis: VREDE EN VEILIGHEID II ........................................................................................................................................... 98
9bis.1 Gebruik van geweld buiten het handvest om ..................................................................................................................... 98
9bis.1.1 Zelfhulp ........................................................................................................................................................................ 98
9bis.1.2 Humanitaire intervente ............................................................................................................................................... 99
9bis.2 Gebruik van geweld binnen het handvest......................................................................................................................... 100
9bis.3 Wisselwerking tussen recht van vrede en veiligheid, humanitair recht en de mensenrechten......................................... 103
3
, INLEIDING
OORSPRONG VAN HET MODERN VOLKENRECHT (LES 1)
De oorpsrong vh modern volkenrecht: we hebben het modern volkenrecht te danken aan de humanitaire catastrofe in WO II.
à Op dat ogenblik is internaconale gemeenschap bereid stappen te zeden die ze in andere historische periode vaak niet willen
zeden
Moderne volkenrecht is het product van de tweede wereldoorlog.
Officieel einde van WO II was de ondertekening van de keizer van Japan, waarbij hij aanvaardde een einde te maken aan de
oorlog (zonder de nederlaag van Japan te erkennen)
à Komt door het gebruik van kernwapens van de VS op Hiroshima
WO II is erg getekend door nationaalsocialisme in DUI, en de daarbij horende racistische ideologie
kwam neer op superioriteit van Arische ras en noodzaak om zuivering door te voeren obv ras (en meer in bijzonder zuivering vh joodse volk en
andere cat. mensen (vb: obv seksuele geaardheid))
Deze gebeurtenissen van WO II en geleidelijk aan groeiende kennis van wat er gebeurde in Duitse regime, gebruik van
massavernietigingswapens door VS (technologische vooruitgang die mogelijk maakte op grote schaal mensen om leven te
brengen), zijn gebeurtenissen of signalen die na WO II worden opgepikt, waarbij aanvankelijk de idee is “dit allemaal nooit
meer”
à Idee: “Moeten ons als internationale gemeenschap organiseren om te voorkomen dat gelijkaardige fenomenen zich nog eens
voordoen”
à Maar: periode duurt slechts enkele jaren, want dan komt de koude oorlog: het moeilijker om op aantal terreinen akkoorden
te bereiken
Conclusie: Onmiddellijk na WO II gebeurde ih internationaal recht wel aantal hoopgevende ontwikkelingen
à over deze ontwikkelingen gaan we het hebben
Documentaire: gaat over laatste mensen die in kampen bevinden
= aanleiding geweest voor aantal ontwikkelingen in internationale gemeenschap
= film is van veel later, zijn veel archiefbeelden. Film is destijds gecensureerd, omdat er beelden in voorkomen
van mensen die gestorven gevonden zijn in de kampen (en vond deze beelden mensonterend)
4
INHOUDSOPGAVE
Samenvatting Volkenrecht 2023 ............................................................................................................................................... 1
INLEIDING ................................................................................................................................................................................. 4
Oorsprong van het modern volkenrecht (les 1) ............................................................................................................................... 4
Ontwikkelingen in het Internationaal recht na WO II: .................................................................................................................... 5
Eerste ontwikkeling: oprichting VN ............................................................................................................................................. 5
Tweede ontwikkeling: genocideverdrag ..................................................................................................................................... 6
Derde ontwikkeling: UVRM ......................................................................................................................................................... 7
Ontwikkelingen zijn niet genoeg ..................................................................................................................................................... 7
A13 Bosnië vs. Servië – IGH 26 februari 2007 (les 2) .................................................................................................................. 8
Andere zaken over genocide bij IGH hangende ........................................................................................................................ 11
FICHE 1: BRONNEN.................................................................................................................................................................. 12
klassieke bronnen: Artikel 38 (1) statuut Internationaal Gerechtshof (D3) (les 3) ........................................................................ 12
1.1 Internationale verdragen .................................................................................................................................................... 12
1.2 Gewoonterecht ................................................................................................................................................................... 13
1.2.1 Ongeschreven recht ..................................................................................................................................................... 13
1.2.2 Bewijs gewoonterecht.................................................................................................................................................. 13
1.2.3 Voordeel gewoonterecht: ............................................................................................................................................ 13
1.2.4 Vervolg zaak Tadic: verhouding verdragsrecht en gewoonterecht .............................................................................. 16
1.2.5 Kan in situatie komen dat je noch gewoonterecht, noch verdragenrecht hebt .......................................................... 16
1.2.6 Ius Cogens .................................................................................................................................................................... 17
1.3 Algemene rechtsbeginselen ................................................................................................................................................ 18
1.4 Rechtsleer en rechtspraak................................................................................................................................................... 19
Andere bronnen van het Internationaal recht (les 4) .................................................................................................................... 20
FICHE 2: VERDRAGENRECHT .................................................................................................................................................... 21
2.1 Definitie verdrag ..................................................................................................................................................................... 21
2.2 Totstandkoming verdragen ............................................................................................................................................... 22
2.2.1 Instemming ...................................................................................................................................................................... 22
2.2.2 Voorbehouden ................................................................................................................................................................. 23
2.3 Interpretatie ...................................................................................................................................................................... 25
2.4 beëindiging verdragen ...................................................................................................................................................... 28
FICHE 3: RECHTSPERSOONLIJKHEID ......................................................................................................................................... 29
3.1 Internationale rechtspersoonlijkheid ...................................................................................................................................... 29
3.1.1 Definitie ............................................................................................................................................................................ 29
3.1.2 De staat als internationae rechtspersoon ........................................................................................................................ 29
3.1.3 Rechtspersoonlijkheid van intergouvernementele organisatie ....................................................................................... 31
3.2 Aansprakelijkheid van internationale organisaties ................................................................................................................. 33
3.3 Rechtspersoonlijkheid van private actoren ............................................................................................................................. 36
3.3.1 Ondernemingen .............................................................................................................................................................. 36
3.3.2 niet-gouvernementele organisaties ................................................................................................................................. 39
,FICHE 4: GRONDGEBIED EN ZELFBESCHIKKINGSRECHT ............................................................................................................ 41
Inleiding......................................................................................................................................................................................... 41
4.1 Zelfbeschikkingsrecht .............................................................................................................................................................. 41
4.1.1 voor inheemse volkeren (ikv benadering 1) ..................................................................................................................... 43
4.1.2 Minderheden (ikv benadering 1) ..................................................................................................................................... 44
4.1.3 toepassing van de theorie ................................................................................................................................................ 44
4.2 territoriale soevereiniteit ........................................................................................................................................................ 47
4.2.1 Gebieden waar geen terirtorialiteit kan worden gevestigd (D8) ..................................................................................... 48
4.2.2 Gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid als gemeenschappelijk belang (D7)........................................................ 48
FICHE 5: RECHTSMACHT EN IMMUNITEIT ................................................................................................................................ 51
Inleiding......................................................................................................................................................................................... 51
5.1 rechtsmacht ............................................................................................................................................................................ 51
5.1.1 Klassieke Vb’en hoe in wetgeving aan rechters bevoegdheid wordt gegeven buiten eigen land: .................................. 51
5.2 Immuniteit ............................................................................................................................................................................... 54
5.2.1 Immuniteit van de staat zelf ............................................................................................................................................ 54
5.2.2 Immuniteit van overheidsfunctionarissen ....................................................................................................................... 55
5.2.3 Immuniteit van diplomaten ............................................................................................................................................. 56
FICHE 6: STAATSAANSPRAKELIJKHEID ..................................................................................................................................... 58
FICHE 7: GESCHILLENBESLECHTING.......................................................................................................................................... 64
7.1 Het Internationaal Gerechtshof .............................................................................................................................................. 65
7.1.1 Waar kan je de regels voor het IGH vinden? .................................................................................................................... 65
7.1.2 De samenstelling van het IGH .......................................................................................................................................... 65
7.1.3 Besluitvorming ................................................................................................................................................................. 66
7.1.4 Aanvaarding van de rechtsmacht van IGH ....................................................................................................................... 66
7.1.5 Verschillende fasen in procedure..................................................................................................................................... 67
7.2 Geschillenregeling bij de Wereldhandelsorganisatie .............................................................................................................. 68
7.2.1 Verplichte rechtsmacht .................................................................................................................................................... 68
7.2.2 fasen in de procedure ...................................................................................................................................................... 68
7.2.3 Bevoegdheid .................................................................................................................................................................... 69
7.3 Internationaal Strafhof ........................................................................................................................................................... 70
7.3.1 Rechtsmacht van het ISH ................................................................................................................................................. 70
7.3.2 Misdrijven waarvoor Internationaal Strafhof bevoegd is: ............................................................................................... 70
7.3.3 Bevoegdheid van het Internationaal Strafhof .................................................................................................................. 70
7.4 Andere geschillenbeslechtingsmechanismen .......................................................................................................................... 72
7.4.1 Straftribunaal ................................................................................................................................................................... 72
7.4.2 Mensenrechtenhoven ...................................................................................................................................................... 72
7.4.3 Afrikaanse commissie van de rechten van de mens ........................................................................................................ 72
7.4.4 ICSID (arbitrage) ............................................................................................................................................................... 72
FICHE 8: DUURZAME ONTWIKKELING...................................................................................................................................... 73
Inleiding......................................................................................................................................................................................... 73
8.1 Begrip duurzame ontwikkeling................................................................................................................................................ 73
8.2 De economsche dimensie van duurzame ontwikkeling ........................................................................................................... 75
8.2.1 Oorsprong ........................................................................................................................................................................ 75
8.2.2 Netwerk van verdragen.................................................................................................................................................... 75
8.2.3 Fundamentele beginselen GATT ...................................................................................................................................... 76
2
, 8.2.4 Instellingen ....................................................................................................................................................................... 76
8.2.5 Besluitvorming ................................................................................................................................................................. 76
8.2.6 Geschillenbeslechtingsmechanisme ................................................................................................................................ 77
8.3 De sociale dimensie van duurzame ontwikkeling .................................................................................................................... 79
8.3.1 Soevereine gelijkheid van Staten als uitgangspunt .......................................................................................................... 79
8.3.2 Het recht op ontwikkeling ................................................................................................................................................ 80
8.4 De ecologische dimensie van duurzame ontwikkeling ............................................................................................................ 82
8.4.1 Verklaring van RIO (1992): D12 ........................................................................................................................................ 82
8.4.2 Raamverdrag van de verenigde naties inzake klimaatverandering (1992): D11 .............................................................. 85
8.4.3 Het kyotoprotocol ............................................................................................................................................................ 86
8.4.4 Overeenkomst van Parijs: D35 ......................................................................................................................................... 87
8.5 Gastcollege .............................................................................................................................................................................. 88
8.5.1 The facts ........................................................................................................................................................................... 88
8.5.2 Beoordeling van behoeften na een ramp (PDNA) en de gerechtelijke commissie .......................................................... 89
8.5.3 Main challenges ............................................................................................................................................................... 89
8.5.4 Het eindrapport ............................................................................................................................................................... 90
8.5.5 Vragen? ............................................................................................................................................................................ 90
FICHE 9: VREDE EN VEILIGHEID I .............................................................................................................................................. 91
9.1 Onderscheid tussen recht op vrede en veiligheid / internationaal humanitair recht/ internationaal strafrecht/ recht rechten
van de mens .................................................................................................................................................................................. 91
9.2 Uitgangspunt ivm gebruik van geweld.................................................................................................................................... 91
9.3 twee uitzonderingen op het uitgangspunt .............................................................................................................................. 92
9.3.1 Uitzondering 1: Recht op zelfverdediging ........................................................................................................................ 92
9.3.2 Uitzondering 2: Collectieve rechtshandhaving ................................................................................................................ 96
FICE 9bis: VREDE EN VEILIGHEID II ........................................................................................................................................... 98
9bis.1 Gebruik van geweld buiten het handvest om ..................................................................................................................... 98
9bis.1.1 Zelfhulp ........................................................................................................................................................................ 98
9bis.1.2 Humanitaire intervente ............................................................................................................................................... 99
9bis.2 Gebruik van geweld binnen het handvest......................................................................................................................... 100
9bis.3 Wisselwerking tussen recht van vrede en veiligheid, humanitair recht en de mensenrechten......................................... 103
3
, INLEIDING
OORSPRONG VAN HET MODERN VOLKENRECHT (LES 1)
De oorpsrong vh modern volkenrecht: we hebben het modern volkenrecht te danken aan de humanitaire catastrofe in WO II.
à Op dat ogenblik is internaconale gemeenschap bereid stappen te zeden die ze in andere historische periode vaak niet willen
zeden
Moderne volkenrecht is het product van de tweede wereldoorlog.
Officieel einde van WO II was de ondertekening van de keizer van Japan, waarbij hij aanvaardde een einde te maken aan de
oorlog (zonder de nederlaag van Japan te erkennen)
à Komt door het gebruik van kernwapens van de VS op Hiroshima
WO II is erg getekend door nationaalsocialisme in DUI, en de daarbij horende racistische ideologie
kwam neer op superioriteit van Arische ras en noodzaak om zuivering door te voeren obv ras (en meer in bijzonder zuivering vh joodse volk en
andere cat. mensen (vb: obv seksuele geaardheid))
Deze gebeurtenissen van WO II en geleidelijk aan groeiende kennis van wat er gebeurde in Duitse regime, gebruik van
massavernietigingswapens door VS (technologische vooruitgang die mogelijk maakte op grote schaal mensen om leven te
brengen), zijn gebeurtenissen of signalen die na WO II worden opgepikt, waarbij aanvankelijk de idee is “dit allemaal nooit
meer”
à Idee: “Moeten ons als internationale gemeenschap organiseren om te voorkomen dat gelijkaardige fenomenen zich nog eens
voordoen”
à Maar: periode duurt slechts enkele jaren, want dan komt de koude oorlog: het moeilijker om op aantal terreinen akkoorden
te bereiken
Conclusie: Onmiddellijk na WO II gebeurde ih internationaal recht wel aantal hoopgevende ontwikkelingen
à over deze ontwikkelingen gaan we het hebben
Documentaire: gaat over laatste mensen die in kampen bevinden
= aanleiding geweest voor aantal ontwikkelingen in internationale gemeenschap
= film is van veel later, zijn veel archiefbeelden. Film is destijds gecensureerd, omdat er beelden in voorkomen
van mensen die gestorven gevonden zijn in de kampen (en vond deze beelden mensonterend)
4
