DIDACTISCH HANDELEN SEMESTER 1
HOOFDSTUK 1: DIDACTISCH MODEL
Inleiding
DIDACTIEK/DIDACTISCH
Didaskein -> Grieks: onderwijzen
DEFINITIE: theorie van intentioneel en systematisch onderwijzen van kennis, vaardigheden en
attitudes door leerkracht in gerichte setting
SYNONIEM: onderwijskunde
DOEL: onderwijskundig handelen verbeteren
MODEL
Geordend en systematisch onderbrengen essentiële componenten didactisch handelen
Aanwijzen onderlinge relaties en belang en sterkte ervan
Vereenvoudiging van de werkelijkheid (uniek, afhankelijk welke leerlingen, beginsituatie…)
1. Componenten didactisch handelen
Centraal
1) de doelstellingen (wat tijdens de les wilt bereiken met leerlingen)
2) de beginsituatie (wie zijn de leerlingen en wat kunnen ze al)
wisselwerking 1: beginsituatie (klasgroep en kernmerken en individuele leerlingen)
beïnvloedt keuze hoeveelheid doelen wil/kan bereiken na een lestijd
wisselwerking 2: bereiken van doelstellingen maakt dat de beginsituatie voortdurend
verandert
1.1 Doelstellingen
DEFINITIE: voor je aan de voorbereiding van een les begint, moet je goed weten waar je naartoe wil
en wat de leerlingen op einde van de les moeten kennen en kunnen. Ze zijn waardevolle en gewenste
gedragsveranderingen bij leerling.
NIET enkel activiteiten met leerlingen MAAR gericht op wat met activiteit wilt bereiken
,VOORAF KLAAR EN DUIDELIJKE DOELEN
1) Richtinggevend tijdens verloop les
2) Gemakkelijker beslissen waarop wel/niet ingaan
3) Makkelijker gerichtere feedback geven
4) Leertijd efficiënt en effectief -> grotere kans alle leerlingen doel bereiken
SOORTEN DOELEN
1) Psychomotorische doelen
Uitvoeren van handelingen, verwerven van automatismen
Bv: technisch schrijven, zwemmen, passer gebruiken, geodriek…
2) Dynamisch-affectieve/ sociaal-affectieve doelen
Vorming van interesses, waardenkeuzes, houdingen, vorming van perceptie en gevoelens
over zichzelf, eigen kunnen, relaties met anderen, leren omgaan eigen en andermans
gevoelens
3) Cognitieve doelen
Kennis, inhoud en oplossingsmethodes
Bv: nauwkeurig werken
1.2 Beginsituatie
DEFINITIE: alle factoren die invloed hebben op keuze doelstellingen en lesgebeuren. Zowel aspecten
van de leerlingen als klasgroep.
OPDELING
1) Niveau: welke kennis, vaardigheden of attitudes beheersen ind leerlingen en klasgroep in
verband met lesonderwerp
2) Leerprofiel: leertempo, manier hoe leerlingen liefst leerinhouden opnemen, ondersteund
worden…
3) Interesse: voorkeuren, motivatie werken aan doelen
1.3 Didactische principes
DEFINITIE: noodzakelijke/sterk gewenste kenmerken didactisch handelen. Zijn grondbeginselen,
algemene voorschriften, krachtlijnen, vuistregels. Bieden leerkrachten inspiratie om leerlingen
efficiënt en effectieve wijze tot leren brengen (in functie van de te bereiken doelen). Zijn gegroeid uit
eeuwenoude praktijkervaringen.
VERSCHILLENDE PRINCIPES (MAGHDA)
, 1) Motivatie
2) Aanschouwelijkheids
3) Geleidelijkheids
4) Herhalings
5) Differentiatie
6) Activiteits
Goede les bevat zoveel mogelijk versch didactische principes. Niet mogelijk allemaal
1.4 Didactische werkvormen
DEFINITIE: Diverse manieren onderwijsproces op gang wordt gebracht en gehouden. Geheel
handelingen en activiteiten leerkracht in samenspel leerlingen, gericht: bereiken doel. Is GEEN doel,
maar een middel om doel te bereiken.
Afvragen hoe doel beste bereiken bij leerlingen (naar uitleg luisteren, gericht zoeken, tekst
met vragen, klasdiscussie…)
Grootte klasgroep, leeftijd leerlingen, beschikbare ruimte, tijd, wijze leren van klasgroep
VERSCHILLENDE WERKVORMEN
1) Aanbiedende werkvorm
Leerkracht presenteert leerinhoud
Bv: uitleggen, vertellen… of via toelichting bij waarnemingsobjecten (demonstratie)
Kenmerk: sterk leerkracht gestuurd want leerkracht staat vooraan, leerlingen aandachtig
volgen en leerinhoud opnemen
2) Gespreksvorm
2-richtingsverkeer: leerkracht en leerlingen brengen informatie, ideeën en ervaringen, met
elkaar praten en overleggen staat centraal
Bv: onderwijsleergesprek, kringgesprek, discussie…
Kenmerk: leerkracht een vd participanten in leerproces
Handig: goed functioneren situaties overleg, teamwork van groot belang
3) Opdrachtvorm
Leerkracht geeft taken/opdrachten aan leerlingen
Leerkracht: brengt problemen en opdrachten aan, begeleidt en evalueert
Leerlingen: door zelfstandig werk leerinhoud eigen maken, veel belang activiteit leerlingen
Bv: spelvormen, oefeningen werkboek, tekst schrijven, schema/ huiswerk maken…
4) Complexe werkvorm
Vaardigheden en competenties door leerkracht toegepast
Bv: leerwandelingen/excursies, hoekenwerk, contractwerk, projectwerk…
WERKVORMEN BEPALEN
1) Groeperingsvorm waarin gewerkt (klassikaal, groep, duo…)
HOOFDSTUK 1: DIDACTISCH MODEL
Inleiding
DIDACTIEK/DIDACTISCH
Didaskein -> Grieks: onderwijzen
DEFINITIE: theorie van intentioneel en systematisch onderwijzen van kennis, vaardigheden en
attitudes door leerkracht in gerichte setting
SYNONIEM: onderwijskunde
DOEL: onderwijskundig handelen verbeteren
MODEL
Geordend en systematisch onderbrengen essentiële componenten didactisch handelen
Aanwijzen onderlinge relaties en belang en sterkte ervan
Vereenvoudiging van de werkelijkheid (uniek, afhankelijk welke leerlingen, beginsituatie…)
1. Componenten didactisch handelen
Centraal
1) de doelstellingen (wat tijdens de les wilt bereiken met leerlingen)
2) de beginsituatie (wie zijn de leerlingen en wat kunnen ze al)
wisselwerking 1: beginsituatie (klasgroep en kernmerken en individuele leerlingen)
beïnvloedt keuze hoeveelheid doelen wil/kan bereiken na een lestijd
wisselwerking 2: bereiken van doelstellingen maakt dat de beginsituatie voortdurend
verandert
1.1 Doelstellingen
DEFINITIE: voor je aan de voorbereiding van een les begint, moet je goed weten waar je naartoe wil
en wat de leerlingen op einde van de les moeten kennen en kunnen. Ze zijn waardevolle en gewenste
gedragsveranderingen bij leerling.
NIET enkel activiteiten met leerlingen MAAR gericht op wat met activiteit wilt bereiken
,VOORAF KLAAR EN DUIDELIJKE DOELEN
1) Richtinggevend tijdens verloop les
2) Gemakkelijker beslissen waarop wel/niet ingaan
3) Makkelijker gerichtere feedback geven
4) Leertijd efficiënt en effectief -> grotere kans alle leerlingen doel bereiken
SOORTEN DOELEN
1) Psychomotorische doelen
Uitvoeren van handelingen, verwerven van automatismen
Bv: technisch schrijven, zwemmen, passer gebruiken, geodriek…
2) Dynamisch-affectieve/ sociaal-affectieve doelen
Vorming van interesses, waardenkeuzes, houdingen, vorming van perceptie en gevoelens
over zichzelf, eigen kunnen, relaties met anderen, leren omgaan eigen en andermans
gevoelens
3) Cognitieve doelen
Kennis, inhoud en oplossingsmethodes
Bv: nauwkeurig werken
1.2 Beginsituatie
DEFINITIE: alle factoren die invloed hebben op keuze doelstellingen en lesgebeuren. Zowel aspecten
van de leerlingen als klasgroep.
OPDELING
1) Niveau: welke kennis, vaardigheden of attitudes beheersen ind leerlingen en klasgroep in
verband met lesonderwerp
2) Leerprofiel: leertempo, manier hoe leerlingen liefst leerinhouden opnemen, ondersteund
worden…
3) Interesse: voorkeuren, motivatie werken aan doelen
1.3 Didactische principes
DEFINITIE: noodzakelijke/sterk gewenste kenmerken didactisch handelen. Zijn grondbeginselen,
algemene voorschriften, krachtlijnen, vuistregels. Bieden leerkrachten inspiratie om leerlingen
efficiënt en effectieve wijze tot leren brengen (in functie van de te bereiken doelen). Zijn gegroeid uit
eeuwenoude praktijkervaringen.
VERSCHILLENDE PRINCIPES (MAGHDA)
, 1) Motivatie
2) Aanschouwelijkheids
3) Geleidelijkheids
4) Herhalings
5) Differentiatie
6) Activiteits
Goede les bevat zoveel mogelijk versch didactische principes. Niet mogelijk allemaal
1.4 Didactische werkvormen
DEFINITIE: Diverse manieren onderwijsproces op gang wordt gebracht en gehouden. Geheel
handelingen en activiteiten leerkracht in samenspel leerlingen, gericht: bereiken doel. Is GEEN doel,
maar een middel om doel te bereiken.
Afvragen hoe doel beste bereiken bij leerlingen (naar uitleg luisteren, gericht zoeken, tekst
met vragen, klasdiscussie…)
Grootte klasgroep, leeftijd leerlingen, beschikbare ruimte, tijd, wijze leren van klasgroep
VERSCHILLENDE WERKVORMEN
1) Aanbiedende werkvorm
Leerkracht presenteert leerinhoud
Bv: uitleggen, vertellen… of via toelichting bij waarnemingsobjecten (demonstratie)
Kenmerk: sterk leerkracht gestuurd want leerkracht staat vooraan, leerlingen aandachtig
volgen en leerinhoud opnemen
2) Gespreksvorm
2-richtingsverkeer: leerkracht en leerlingen brengen informatie, ideeën en ervaringen, met
elkaar praten en overleggen staat centraal
Bv: onderwijsleergesprek, kringgesprek, discussie…
Kenmerk: leerkracht een vd participanten in leerproces
Handig: goed functioneren situaties overleg, teamwork van groot belang
3) Opdrachtvorm
Leerkracht geeft taken/opdrachten aan leerlingen
Leerkracht: brengt problemen en opdrachten aan, begeleidt en evalueert
Leerlingen: door zelfstandig werk leerinhoud eigen maken, veel belang activiteit leerlingen
Bv: spelvormen, oefeningen werkboek, tekst schrijven, schema/ huiswerk maken…
4) Complexe werkvorm
Vaardigheden en competenties door leerkracht toegepast
Bv: leerwandelingen/excursies, hoekenwerk, contractwerk, projectwerk…
WERKVORMEN BEPALEN
1) Groeperingsvorm waarin gewerkt (klassikaal, groep, duo…)
