PERSONEN-, FAMILIE- EN
RELATIEVERMOGENSRECHT
DEEL II. HORIZONTALE RELATIES
2023 - 2024
,Inhoudsopgave
Titel I. Huwelijk (+ primair en wettelijk secundair huwelijksvermogensstelsel)................................................2
Hoofdstuk 1. Grondvereisten om te trouwen.......................................................................................................2
Afdeling 1. Huwbare leeftijd............................................................................................................................2
Afdeling 2. Toestemming v/d aanstaande echtgenoten..................................................................................3
Afdeling 3. Instemming v/d ouders v/d minderjarige bruid of bruidegom.....................................................5
Afdeling 4. Geen vorig niet-ontbonden huwelijk of nietbeëindigde wettelijke samenwoning.......................5
Afdeling 5. Geen bloed- of aanverwantschap in verboden graad (afwezigheid van huwelijksbeletselen).....6
Hoofdstuk 2. Vormvereisten om te trouwen........................................................................................................6
Afdeling 1. De aangifte v/h huwelijk................................................................................................................6
Afdeling 2. Formaliteiten bij de huwelijksvoltrekking.....................................................................................7
Hoofdstuk 3. Sanctieregeling...............................................................................................................................8
Hoofdstuk 4. Bewijs v/h huwelijk.........................................................................................................................9
Hoofdstuk 5. Gevolgen v/h huwelijk....................................................................................................................9
Afdeling 1. Primair huwelijksstelsel.................................................................................................................9
Afdeling 2. Wettelijk huwelijksvermogensstelsel (art. 2.3.16 – 2.3.51 BW)..................................................22
Afdeling 3. Bestuur........................................................................................................................................32
Afdeling 4. Ontbinding, vereffening, verdeling..............................................................................................38
Afdeling 6. Overgangsbepalingen HVR (1976)...............................................................................................52
Afdeling 7. Overgangsbepalingen wet 14 juli 1976.......................................................................................53
Afdeling 8. Overgangsbepalingen wet 22 juli 2018.......................................................................................55
Afdeling 9. Overgangsbepalingen wet 19 januari 2022 (= codificatie)..........................................................55
Hoofdstuk 6. Ontbinding v/h huwelijk................................................................................................................56
Titel II. Echtscheiding en scheiding van tafel en bed......................................................................................56
Hoofdstuk 1. Historiek........................................................................................................................................56
Hoofdstuk 2. Twee gronden en twee procedures tot echtscheiding..................................................................57
Afdeling 1. Echtscheiding o.g.v. onherstelbare ontwrichting v/h huwelijk....................................................57
Afdeling 2. Echtscheiding door onderlinge toestemming.............................................................................64
Titel III. Wettelijke samenwoning................................................................................................................. 71
Titel IV. Feitelijke samenwoning................................................................................................................... 73
1
,Titel I. Huwelijk (+ primair en wettelijk secundair
huwelijksvermogensstelsel)
Art. 143-202 oud BW
Huwelijk = een instituut (gesloten rechtshandeling) waartoe twee personen toetreden d.m.v. een
vormgebonden overeenkomst, met als kern het tot stand brengen v/e duurzame levensgemeenschap
Huwelijk wordt niet afgesloten bij notariële akte, wel door het samentreffen van 2
wilsuitingen
o Notariële akte = nodig voor het bewijs v/h huwelijk, niet voor de geldigheid
Verstandshuwelijk = ontbreken van liefde, maar is geen probleem voor de rechtsgeldigheid
Mensenrechtelijke bescherming
Recht te huwen voor mannen en vrouwen van huwbare leeftijd is gewaarborgd door o.m. art. 12
EVRM (huwelijk met hetzelfde geslacht moeten lidstaten niet mogelijk maken)
Recht op hertrouwen zonder wachttermijn (bij EOT moest men vroeger 2 jaar wachten om te
hertrouwen)
Recht op vrije keuze van huwelijkspartner (zelf 2 illegalen kunnen in België trouwen)
In 2015 werd door de Algemene Directie Statistiek voor de eerste keer een nieuwe huwelijksstatistiek opgesteld
onder gebruikmaking v/h Rijksregister v/d natuurlijke personen (RR). Vanaf 2016 is dit de enige
huwelijksstatistiek die nog beschikbaar is. Op voorstel v/d Algemene Directie Statistiek had de Hoge Raad voor
de Statistiek een gunstig advies uitgebracht over het ontwerp van KB waarbij in het raam van de administratieve
vereenvoudiging de statistische huwelijks- en echtscheidingsformulieren (Model II en VI) werden afgeschaft. Die
verandering is van grote betekenis. Immers gaf dit aanleiding tot een duidelijke breuk in de statistische reeks: in
essentie is een de facto-statistiek nu vervangen door een de jure-statistiek, waarin de talrijke in het buitenland
plaatsgevonden gebeurtenissen m.b.t. een of twee in België woonachtige personen mee worden opgenomen.
Statistieken v/d burgerlijke stand = zonder Belgen die in het buitenland huwen >< statistieken volgens
het rijksregister = met Belgen die in het buitenland huwen
Hoofdstuk 1. Grondvereisten om te trouwen
Het huwelijk is geslachtsneutraal
Art. 143 oud BW = “kan worden aangegaan door twee personen van verschillend of van hetzelfde
geslacht”
Maar = art. 315 oud BW is niet van toepassing op het huwelijk tussen personen van hetzelfde
geslacht (de vaderschapsregel is niet van toepassing binnen een huwelijk van twee mannen)
Zie evenwel art. 325/2 oud BW (bij een huwelijk van twee vrouwen is de uit kracht van wet
gevestigde afstamming van toepassing)
Afdeling 1. Huwbare leeftijd
= 18 jaar (art. 144 oud BW) (vroeger = verschil tussen de twee geslachten)
Maar = de familierechtbank kan om “gewichtige redenen” het verbod om voordien te huwen
opheffen (art. 145 oud BW) (vroeger: zwangerschap, maar nu niet meer want kinderen binnen en
buiten het huwelijk worden gelijkgesteld >< nu: aantonen duurzame levensgemeenschap; niet:
verblijfsgerelateerde, financiële redenen)
Hoger beroep = binnen de 8 d. na de kennisgeving bij gerechtsbrief v/h vonnis
2
, (!!) Kan een minderjarige huwen en zo ja, wat is daarvoor nodig?
In principe kan de minderjarige niet huwen, want de huwbare leeftijd is vastgesteld op 18
jaar, maar daar kan iets aangedaan worden. De minderjarige kan naar de familierechtbank
stappen om met een gewichtige reden het verbod om voor de leeftijd van 18 jaar te huwen
op te heffen
Afdeling 2. Toestemming v/d aanstaande echtgenoten
“Er is geen (rechtssgeldig) huwelijk wanneer er geen toestemming is” (art. 146 oud BW)
Marriage by proxy (huwelijk door lasthebber) en postuum huwelijk (huwelijk van iemand die
overleden was) = onmogelijk
Huwelijk in extremis kan wel (huwelijk waarbij huwelijkspartner bijna overleden is)
De verloving = een feitelijke toestand
Juridisch =
Wederzijdse verbintenis om met elkaar te trouwen is nietig (in strijd met de openbare orde, kan
niet afgedwongen worden)
Verbreking v/d verloving kan soms aanleiding geven tot toepassing van art. 1382 oud BW (vb.
voorbereidingen huwelijkfsfeest zijn gedaan, maar huwelijkspartner komt niet aandagen op
huwelijksfeest; goede huisvader laat het niet zo ver komen)
Ook art. 4.236, 2de lid BW kan worden ingeroepen (elke schenking ten voordele v/h huwelijk
gedaan, vervalt indien het huwelijk daarop niet volgt (vb. verlovingsringen))
*Schadevergoeding ex art. 1382 oud BW kan worden bekomen wanneer de omstandigheden v/d verbreking v/d
verloving beledigend of schadelijk zijn (Cass. 17 maart 1967).
*Art. 4.236, 2de BW: “Iedere schenking ten voordele v/h huwelijk gedaan, vervalt indien het huwelijk daarop
niet volgt”. Deze bepaling (het vroegere art. 1088 oud BW) werd succesvol ingeroepen om de verlovingsringen
terug te krijgen.
Gemis aan (inhoudelijke) toestemming
Huwelijk van geesteszieken, alcoholici en gedrogeerden = geen bewuste toestemming
Schijnhuwelijken = ondanks formele toestemmingen, intentie van minstens één v/d
echtgenoten kennelijk niet gericht op een duurzame levensgemeenschap, maar enkel op een
verblijfsrechtelijk voordeel (zie art. 146bis oud BW) (intentie om geen duurzame
levengemeenschap aan te gaan, maar het huwelijk enkel omwille v/d papieren (vb. verblijfsrechtelijk
voordeel))
*Een verstandshuwelijk is (geen schijnhuwelijk en) perfect geldig.
*Voor schijnhuwelijken bestaat sinds 1999 een specifieke nietigheidsgrond (art. 184 oud BW, dat verwijst naar
art. 146bis oud BW), zodanig dat dit niet langer o.g.v. een schending van art. 144 oud BW moet worden
nietigverklaard.
*Grote misvatting is dat illegalen niet zouden mogen trouwen: het recht te huwen is een mensenrecht (art. 12
EVRM); hun huwelijk is geenszins per definitie een schijnhuwelijk.
*Schijnhuwelijken worden ook strafrechtelijk beteugeld: zie art. 79bis Vreemdelingenwet (ingevoegd door de
wet van 12 januari 2006)
3
RELATIEVERMOGENSRECHT
DEEL II. HORIZONTALE RELATIES
2023 - 2024
,Inhoudsopgave
Titel I. Huwelijk (+ primair en wettelijk secundair huwelijksvermogensstelsel)................................................2
Hoofdstuk 1. Grondvereisten om te trouwen.......................................................................................................2
Afdeling 1. Huwbare leeftijd............................................................................................................................2
Afdeling 2. Toestemming v/d aanstaande echtgenoten..................................................................................3
Afdeling 3. Instemming v/d ouders v/d minderjarige bruid of bruidegom.....................................................5
Afdeling 4. Geen vorig niet-ontbonden huwelijk of nietbeëindigde wettelijke samenwoning.......................5
Afdeling 5. Geen bloed- of aanverwantschap in verboden graad (afwezigheid van huwelijksbeletselen).....6
Hoofdstuk 2. Vormvereisten om te trouwen........................................................................................................6
Afdeling 1. De aangifte v/h huwelijk................................................................................................................6
Afdeling 2. Formaliteiten bij de huwelijksvoltrekking.....................................................................................7
Hoofdstuk 3. Sanctieregeling...............................................................................................................................8
Hoofdstuk 4. Bewijs v/h huwelijk.........................................................................................................................9
Hoofdstuk 5. Gevolgen v/h huwelijk....................................................................................................................9
Afdeling 1. Primair huwelijksstelsel.................................................................................................................9
Afdeling 2. Wettelijk huwelijksvermogensstelsel (art. 2.3.16 – 2.3.51 BW)..................................................22
Afdeling 3. Bestuur........................................................................................................................................32
Afdeling 4. Ontbinding, vereffening, verdeling..............................................................................................38
Afdeling 6. Overgangsbepalingen HVR (1976)...............................................................................................52
Afdeling 7. Overgangsbepalingen wet 14 juli 1976.......................................................................................53
Afdeling 8. Overgangsbepalingen wet 22 juli 2018.......................................................................................55
Afdeling 9. Overgangsbepalingen wet 19 januari 2022 (= codificatie)..........................................................55
Hoofdstuk 6. Ontbinding v/h huwelijk................................................................................................................56
Titel II. Echtscheiding en scheiding van tafel en bed......................................................................................56
Hoofdstuk 1. Historiek........................................................................................................................................56
Hoofdstuk 2. Twee gronden en twee procedures tot echtscheiding..................................................................57
Afdeling 1. Echtscheiding o.g.v. onherstelbare ontwrichting v/h huwelijk....................................................57
Afdeling 2. Echtscheiding door onderlinge toestemming.............................................................................64
Titel III. Wettelijke samenwoning................................................................................................................. 71
Titel IV. Feitelijke samenwoning................................................................................................................... 73
1
,Titel I. Huwelijk (+ primair en wettelijk secundair
huwelijksvermogensstelsel)
Art. 143-202 oud BW
Huwelijk = een instituut (gesloten rechtshandeling) waartoe twee personen toetreden d.m.v. een
vormgebonden overeenkomst, met als kern het tot stand brengen v/e duurzame levensgemeenschap
Huwelijk wordt niet afgesloten bij notariële akte, wel door het samentreffen van 2
wilsuitingen
o Notariële akte = nodig voor het bewijs v/h huwelijk, niet voor de geldigheid
Verstandshuwelijk = ontbreken van liefde, maar is geen probleem voor de rechtsgeldigheid
Mensenrechtelijke bescherming
Recht te huwen voor mannen en vrouwen van huwbare leeftijd is gewaarborgd door o.m. art. 12
EVRM (huwelijk met hetzelfde geslacht moeten lidstaten niet mogelijk maken)
Recht op hertrouwen zonder wachttermijn (bij EOT moest men vroeger 2 jaar wachten om te
hertrouwen)
Recht op vrije keuze van huwelijkspartner (zelf 2 illegalen kunnen in België trouwen)
In 2015 werd door de Algemene Directie Statistiek voor de eerste keer een nieuwe huwelijksstatistiek opgesteld
onder gebruikmaking v/h Rijksregister v/d natuurlijke personen (RR). Vanaf 2016 is dit de enige
huwelijksstatistiek die nog beschikbaar is. Op voorstel v/d Algemene Directie Statistiek had de Hoge Raad voor
de Statistiek een gunstig advies uitgebracht over het ontwerp van KB waarbij in het raam van de administratieve
vereenvoudiging de statistische huwelijks- en echtscheidingsformulieren (Model II en VI) werden afgeschaft. Die
verandering is van grote betekenis. Immers gaf dit aanleiding tot een duidelijke breuk in de statistische reeks: in
essentie is een de facto-statistiek nu vervangen door een de jure-statistiek, waarin de talrijke in het buitenland
plaatsgevonden gebeurtenissen m.b.t. een of twee in België woonachtige personen mee worden opgenomen.
Statistieken v/d burgerlijke stand = zonder Belgen die in het buitenland huwen >< statistieken volgens
het rijksregister = met Belgen die in het buitenland huwen
Hoofdstuk 1. Grondvereisten om te trouwen
Het huwelijk is geslachtsneutraal
Art. 143 oud BW = “kan worden aangegaan door twee personen van verschillend of van hetzelfde
geslacht”
Maar = art. 315 oud BW is niet van toepassing op het huwelijk tussen personen van hetzelfde
geslacht (de vaderschapsregel is niet van toepassing binnen een huwelijk van twee mannen)
Zie evenwel art. 325/2 oud BW (bij een huwelijk van twee vrouwen is de uit kracht van wet
gevestigde afstamming van toepassing)
Afdeling 1. Huwbare leeftijd
= 18 jaar (art. 144 oud BW) (vroeger = verschil tussen de twee geslachten)
Maar = de familierechtbank kan om “gewichtige redenen” het verbod om voordien te huwen
opheffen (art. 145 oud BW) (vroeger: zwangerschap, maar nu niet meer want kinderen binnen en
buiten het huwelijk worden gelijkgesteld >< nu: aantonen duurzame levensgemeenschap; niet:
verblijfsgerelateerde, financiële redenen)
Hoger beroep = binnen de 8 d. na de kennisgeving bij gerechtsbrief v/h vonnis
2
, (!!) Kan een minderjarige huwen en zo ja, wat is daarvoor nodig?
In principe kan de minderjarige niet huwen, want de huwbare leeftijd is vastgesteld op 18
jaar, maar daar kan iets aangedaan worden. De minderjarige kan naar de familierechtbank
stappen om met een gewichtige reden het verbod om voor de leeftijd van 18 jaar te huwen
op te heffen
Afdeling 2. Toestemming v/d aanstaande echtgenoten
“Er is geen (rechtssgeldig) huwelijk wanneer er geen toestemming is” (art. 146 oud BW)
Marriage by proxy (huwelijk door lasthebber) en postuum huwelijk (huwelijk van iemand die
overleden was) = onmogelijk
Huwelijk in extremis kan wel (huwelijk waarbij huwelijkspartner bijna overleden is)
De verloving = een feitelijke toestand
Juridisch =
Wederzijdse verbintenis om met elkaar te trouwen is nietig (in strijd met de openbare orde, kan
niet afgedwongen worden)
Verbreking v/d verloving kan soms aanleiding geven tot toepassing van art. 1382 oud BW (vb.
voorbereidingen huwelijkfsfeest zijn gedaan, maar huwelijkspartner komt niet aandagen op
huwelijksfeest; goede huisvader laat het niet zo ver komen)
Ook art. 4.236, 2de lid BW kan worden ingeroepen (elke schenking ten voordele v/h huwelijk
gedaan, vervalt indien het huwelijk daarop niet volgt (vb. verlovingsringen))
*Schadevergoeding ex art. 1382 oud BW kan worden bekomen wanneer de omstandigheden v/d verbreking v/d
verloving beledigend of schadelijk zijn (Cass. 17 maart 1967).
*Art. 4.236, 2de BW: “Iedere schenking ten voordele v/h huwelijk gedaan, vervalt indien het huwelijk daarop
niet volgt”. Deze bepaling (het vroegere art. 1088 oud BW) werd succesvol ingeroepen om de verlovingsringen
terug te krijgen.
Gemis aan (inhoudelijke) toestemming
Huwelijk van geesteszieken, alcoholici en gedrogeerden = geen bewuste toestemming
Schijnhuwelijken = ondanks formele toestemmingen, intentie van minstens één v/d
echtgenoten kennelijk niet gericht op een duurzame levensgemeenschap, maar enkel op een
verblijfsrechtelijk voordeel (zie art. 146bis oud BW) (intentie om geen duurzame
levengemeenschap aan te gaan, maar het huwelijk enkel omwille v/d papieren (vb. verblijfsrechtelijk
voordeel))
*Een verstandshuwelijk is (geen schijnhuwelijk en) perfect geldig.
*Voor schijnhuwelijken bestaat sinds 1999 een specifieke nietigheidsgrond (art. 184 oud BW, dat verwijst naar
art. 146bis oud BW), zodanig dat dit niet langer o.g.v. een schending van art. 144 oud BW moet worden
nietigverklaard.
*Grote misvatting is dat illegalen niet zouden mogen trouwen: het recht te huwen is een mensenrecht (art. 12
EVRM); hun huwelijk is geenszins per definitie een schijnhuwelijk.
*Schijnhuwelijken worden ook strafrechtelijk beteugeld: zie art. 79bis Vreemdelingenwet (ingevoegd door de
wet van 12 januari 2006)
3
