KWALITEIT VAN LEVEN BIJ PERSONEN MET PSYCHISCHE KWETSBAARHEID
1. EEN HELIKOPTERBLIK OP ONZE GEESTELIJKE GEZONDHEIDZORG
1.1. GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHIATRIE (KENNEN)
Geschiedenis van geestenziekten opgedeeld in 7 perioden
1ste periode prehistorie en oudheid. In de prehistorie doorboorde ze schedels zodat de geesten uit de
hersenen konden. Krankzinnigheid = hersenziekte
Hippocrates en Galenus van Pergamon hadden veel invloed in de oudheid. Volgens Hippocrates werd ziekte
veroorzaak door onjuiste mengeling van 4 lichaamssappen: bloed, slijm, gele gal en zwarte gal.
2de periode 300 – 1600. Depressie werd in die tijd beschouwd als slechte gedachten. Mensen leefde in kleine
dorpen, psychische kwetsbaarheid werd getolereerd door de bevolking.
Vanaf jaren 1100 door opkomst van de kerk kregen geesteszieken meer recht op leven. Sommige kloosterorde
stonden in voor de opname en verzorging. Ze bleven de medemensen zien achter het waanzinnige gedrag
3de periode 1600-1800, voor de krankzinnigen een donkere tijd gekenmerkt door een interneringsgolf en
gestichten met slechte leefomstandigheden. Opsluiten was en brutale afsluiting van de samenleving. Ze lagen
aan de ketting en geen gezonde voeding en zorg.
René Descartes was heel belangrijk in deze periode. Hij beweerde ‘ik ben een denkend ding’ die hij linkte aan
de geestelijke gezondheidszorg. Denken is volgens hem onze essentie en daarom moet onze geest
onderscheiden worden van ons lichaam. Ook wel cartesiaans dualisme genoemd.
4de periode 19de eeuw, dankzij Franse en industriële revolutie grote omwenteling. Geesteszieken werden
beschouwd als lichamelijk zieke personen met recht op specifieke medische verzorging.
Philippe Pinel bevrijdde een aantal geesteszieken van hun boeien en maakte hij een einde aan bepaalde
technieken. In zijn therapie stond contact met de patiënt centraal. Pinel = pionier van de Franse psychiatrie
In België dokter Guislain, hij was de eerste gespecialiseerde Belg in het behandelen van geestenzieken. Hij
bevrijde geestenzieken die opgesloten zaten in de duivelsteen. Hij ijverde voor een humane behandeling en
bouwde het eerste gesticht volgens moderne concepten.
5de periode 1ste helft van de 20e eeuw. Opkomst van de psychoanalyse, voor sommigen was deze kuur te
duur en zochten psychiaters alternatieven zoals koortskuren, slaapkuren coma’s, …
Psychiatrische patiënten kregen recht op een behandeling.
Psychiatrische patiënten waren slachtoffer van de holocaust ook wel psychogenocide genoemd.
6de periode 1950- 2010. Met de komst van de psychofarmaca veranderde de psychiatrie op ingrijpende
wijze. Hoge doseringen van chloorpromazine waren doeltreffen voor hallucinaties.
Jaren ’60 brak de antipsychiatrie uit. Zij waren tegen het voorschrijven veel medicatie. Psychiaters kregen
subsidies als ze medicatie voorschreven en daarom werd het vaker gedaan.
Periode 7: na 2010 tot nu
1
, 1.2. DE PSYCHIATRIE VANDAAG (TE KENNEN)
Behandelen, verzorgen, begeleiding krijgt een ruimere invulling:
- Van residentieel naar ambulant
- Van aanbod- naar vraaggestuurde zorg
- Meer participatie van patiënten en hun netwerk
- Naar een herstelgerichte benadering
Herstelgerichte benadering:
Herstel genezing
Niet enkel genezing en stabiliseren van de symptomen maar ook herstel van het functioneren in de
samenleving
3 soorten herstel
- Klinisch herstel bij behandeling bedoeling terugdringen van de stoornissen verminderen van de
symptomen.
- Sociaal herstel als ge gevolgen van de stoornis op het functioneren van het dagelijks leven centraal
staan. Herstel focust zich op het leven in eigen handen nemen.
- Persoonlijk herstel beklemtoont eigen ervaring van de patiënt en het benutten van die ervaring.
1 . 2 . 1 . N I E T
1.2.1. ERVARINGSDESKUNIDGEN (KENNEN)
Ervaringsdeskundigen in de GGZ = mensen die zelf psychisch ziek geweest zijn en het vaak ook nog zijn of in elk
geval kwetsbaarheid blijven en die hun ervaringsdeskundigheid via vorming en bijscholing ontwikkelen tot een
zinvolle bijdrage in de zorg voor anderen. nog kwetsbaar blijven.
Ervaringskennis = het zoeken naar gemeenschappelijke en praktijktheorieën achter de eigen ervaringen
Nadelen:
- Emotionele overbetrokkenheid van ervaringsdeskundigen
- Niet goed aansluiten bij de cliënt
- Te veel nabijheid
1.2.2. ENKELE DEFINITIES (KENNEN)
Geestelijke gezondheid moeilijk begrip te definiëren, dit komt omdat we geestelijke gezondheid als evidentie
beschouwen, maar geestelijke gezondheid betekent veel meer dan de aanwezigheid van aandoeningen.
Geestelijke gezondheid = is ene toestand van welzijn waarin het individu, zijn of haar competenties
realiseert, kan omgaan met de normale druk van het leven, productief en vruchtbaar kan werken en
bekwaam is ene bijdrage te leveren aan zijn of haar gemeenschap.
Geestelijke gezondheid is een toestand die een persoon toelaat zich optimaal te ontwikkelen op psychisch,
intellectueel en emotioneel vlak.
2
, Een goede geestelijke gezondheid stelt ons in staat onze capaciteiten
ten volle te benutten om te kunnen omgaan met de normale druk en
stress van het leven. De persoon dient als 1 geheel te worden
beschouwd.
Psychiatrie is de medische discipline die zich bezighoudt met de studie
en behandeling van psychiatrische stoornissen. Het is de geneeskunde
van de psychiatrische aandoeningen.
Psychopathologie betekent letterlijk ‘ziekteleer van de geest’ en
onderzoekt de oorzaken, symptomen en verloop van psychiatrische
stoornissen.
1.2.3. DSM OF ICD? (KENNEN)
Er zijn twee algemeen aanvaarde classificatiesystemen om psychiatrische stoornissen te ordenen:
- ICD = International Classification of Diseases (ontwikkeld door de WHO).
o Voornamelijk in de somatische zorg.
o Vertelt over ALLE ziekten, lichamelijk en psychisch
- DSM = Diagnostic and Statisitical Manual of Mental Disorders (ontwikkeld door de APA (American
Psychiatric Association).
o Voornamelijk in de GGZ.
o Vertelt enkel over psychiatrische stoornissen, verfijnder in psychische
o DSM-5: 317 classificaties
o MAAR classificaties ≠ diagnose, terwijl de DSM hier soms wel voor gebruikt wordt.
Een diagnose moet klinisch bruikbaar zijn en ondersteuning bieden om
behandelplannen op te stellen en tegelijk perspectief te bieden op herstel.
1.2.4. BIOPYCHOSICIALE BENADERING (KENNEN)
- Bernard Sabbe: De psychiatrie is een biopsychosociaal vakgebied dat nauw betrokken is bij de rijke
variatie van de menselijke psyche in haar diverse contexten.
- Naast psychische en lichamelijke gezondheid spelen ook andere domeinen zoals relaties, sociaal
netwerk, wonen, vrije tijd, … een belangrijke rol.
- Paradigmashift zorgt voor een verkleining van de kloof tussen geestelijke gezondheidszorg en andere
specialismen.
Voordelen:
Meer afstemming en continuïteit van de zorg.
Stigma doorbrekend.
WANNEER HEEFT IEMAND EEN GEESTELIJKE GEZONDHEIDSPROBLEEM?
¼ mensen in onze samenleving heeft ooit geestelijke gezondheidsproblemen gekend.
MAAR nuancering!
- Onderscheid maken tussen min of meer normaal voorkomende problemen en een psychiatrische
aandoening.
3
, 1.2.6 WAT IS NORMAAL IN DE PSYCHIATRIE?
Psychiatrische aandoeningen zijn een pijnlijke realiteit voor de personen die eraan lijden, alsook voor de
personen die zorgen voor ‘psychiatrische patiënten’.
1.2.7 PSYCHIATRISCHE AANDOENING (4 VOORWAARDEN KENNEN)
Om te spreken van een psychiatrische aandoening moet het 4 voorwaarden hebben:
- Afwijkend gedrag vertonen
- Lijden, ongemak of een beperking veroorzaken
- Het functioneren op het vlak van relaties, arbeid, ontspanning en liefde negatief beïnvloeden
- Waarbij de vorige 3 voorwaarden een duurzaam karakter vertonen (tijdje duren)
Niet evident hangt af van de sociologische, culturele en maatschappelijke context en de eigenschappen van
de persoon bv: homoseksualiteit werd in het verleden als psychische stoornis beschouwd
1.2.8 ONRUSTWEKKENDE TOENAME VAN PSYCHISCHE PROBLEMEN
Mensen zetten meer dan voorheen de stap naar hulpverlening als gevolg van een betere kennis van de
psychische gezondheid.
Bepaalde gedragingen zullen vandaag vlugger als ene psychisch probleem ervaren worden. Meer en meer
mensen kloppen veel te vlug aan bij een psychiater of therapeut omdat ze het onderscheid. Niet meer kunnen
maken tussen gewone levensproblemen en ernstige psychische aandoeningen.
1.2.9 BEHANDELINGEN VAN PSYCHIATRISCHE AANDOENINGEN
- 43% zoekt professionele hulp om behandeld te worden, voor kinderen is dit 31%
- 1/3 krijgt een adequate behandeling (MAT= Minimal Adequate Treatment)
- 11% zoekt ambulante hulp
GGZ kampt met 3 problemen:
1. Niet ingevulde zorgnood (unmet need)
2. Niet altijd adequate behandeling
3. Patiënten zonder psychiatrische stoornis die toch een behandeling krijgen (overmet need)
1.3 EEN AANTAL MARKANTE VASTSTELLINGEN
1.3.1. OVERCONSUMPTIE VAN ANTIDEPRESSIVA (KENNEN)
Het aantal meldingen van mensen met ernstige psychiatrische problemen steeg aanzienlijk, en daarmee ook
het gebruik van medicatie.
- Het gaat over psychotrope geneesmiddelen die afgeleverd zijn door publieke apotheken
- Personen met lichte of matige depressie krijgen te snel psychofarmaca voorgeschreven
- Personen die er wel nood aan hebben krijgen het te weinig voorgeschreven
- Antidepressiva ≠ medicatie om je vrolijk te voelen.
4
1. EEN HELIKOPTERBLIK OP ONZE GEESTELIJKE GEZONDHEIDZORG
1.1. GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHIATRIE (KENNEN)
Geschiedenis van geestenziekten opgedeeld in 7 perioden
1ste periode prehistorie en oudheid. In de prehistorie doorboorde ze schedels zodat de geesten uit de
hersenen konden. Krankzinnigheid = hersenziekte
Hippocrates en Galenus van Pergamon hadden veel invloed in de oudheid. Volgens Hippocrates werd ziekte
veroorzaak door onjuiste mengeling van 4 lichaamssappen: bloed, slijm, gele gal en zwarte gal.
2de periode 300 – 1600. Depressie werd in die tijd beschouwd als slechte gedachten. Mensen leefde in kleine
dorpen, psychische kwetsbaarheid werd getolereerd door de bevolking.
Vanaf jaren 1100 door opkomst van de kerk kregen geesteszieken meer recht op leven. Sommige kloosterorde
stonden in voor de opname en verzorging. Ze bleven de medemensen zien achter het waanzinnige gedrag
3de periode 1600-1800, voor de krankzinnigen een donkere tijd gekenmerkt door een interneringsgolf en
gestichten met slechte leefomstandigheden. Opsluiten was en brutale afsluiting van de samenleving. Ze lagen
aan de ketting en geen gezonde voeding en zorg.
René Descartes was heel belangrijk in deze periode. Hij beweerde ‘ik ben een denkend ding’ die hij linkte aan
de geestelijke gezondheidszorg. Denken is volgens hem onze essentie en daarom moet onze geest
onderscheiden worden van ons lichaam. Ook wel cartesiaans dualisme genoemd.
4de periode 19de eeuw, dankzij Franse en industriële revolutie grote omwenteling. Geesteszieken werden
beschouwd als lichamelijk zieke personen met recht op specifieke medische verzorging.
Philippe Pinel bevrijdde een aantal geesteszieken van hun boeien en maakte hij een einde aan bepaalde
technieken. In zijn therapie stond contact met de patiënt centraal. Pinel = pionier van de Franse psychiatrie
In België dokter Guislain, hij was de eerste gespecialiseerde Belg in het behandelen van geestenzieken. Hij
bevrijde geestenzieken die opgesloten zaten in de duivelsteen. Hij ijverde voor een humane behandeling en
bouwde het eerste gesticht volgens moderne concepten.
5de periode 1ste helft van de 20e eeuw. Opkomst van de psychoanalyse, voor sommigen was deze kuur te
duur en zochten psychiaters alternatieven zoals koortskuren, slaapkuren coma’s, …
Psychiatrische patiënten kregen recht op een behandeling.
Psychiatrische patiënten waren slachtoffer van de holocaust ook wel psychogenocide genoemd.
6de periode 1950- 2010. Met de komst van de psychofarmaca veranderde de psychiatrie op ingrijpende
wijze. Hoge doseringen van chloorpromazine waren doeltreffen voor hallucinaties.
Jaren ’60 brak de antipsychiatrie uit. Zij waren tegen het voorschrijven veel medicatie. Psychiaters kregen
subsidies als ze medicatie voorschreven en daarom werd het vaker gedaan.
Periode 7: na 2010 tot nu
1
, 1.2. DE PSYCHIATRIE VANDAAG (TE KENNEN)
Behandelen, verzorgen, begeleiding krijgt een ruimere invulling:
- Van residentieel naar ambulant
- Van aanbod- naar vraaggestuurde zorg
- Meer participatie van patiënten en hun netwerk
- Naar een herstelgerichte benadering
Herstelgerichte benadering:
Herstel genezing
Niet enkel genezing en stabiliseren van de symptomen maar ook herstel van het functioneren in de
samenleving
3 soorten herstel
- Klinisch herstel bij behandeling bedoeling terugdringen van de stoornissen verminderen van de
symptomen.
- Sociaal herstel als ge gevolgen van de stoornis op het functioneren van het dagelijks leven centraal
staan. Herstel focust zich op het leven in eigen handen nemen.
- Persoonlijk herstel beklemtoont eigen ervaring van de patiënt en het benutten van die ervaring.
1 . 2 . 1 . N I E T
1.2.1. ERVARINGSDESKUNIDGEN (KENNEN)
Ervaringsdeskundigen in de GGZ = mensen die zelf psychisch ziek geweest zijn en het vaak ook nog zijn of in elk
geval kwetsbaarheid blijven en die hun ervaringsdeskundigheid via vorming en bijscholing ontwikkelen tot een
zinvolle bijdrage in de zorg voor anderen. nog kwetsbaar blijven.
Ervaringskennis = het zoeken naar gemeenschappelijke en praktijktheorieën achter de eigen ervaringen
Nadelen:
- Emotionele overbetrokkenheid van ervaringsdeskundigen
- Niet goed aansluiten bij de cliënt
- Te veel nabijheid
1.2.2. ENKELE DEFINITIES (KENNEN)
Geestelijke gezondheid moeilijk begrip te definiëren, dit komt omdat we geestelijke gezondheid als evidentie
beschouwen, maar geestelijke gezondheid betekent veel meer dan de aanwezigheid van aandoeningen.
Geestelijke gezondheid = is ene toestand van welzijn waarin het individu, zijn of haar competenties
realiseert, kan omgaan met de normale druk van het leven, productief en vruchtbaar kan werken en
bekwaam is ene bijdrage te leveren aan zijn of haar gemeenschap.
Geestelijke gezondheid is een toestand die een persoon toelaat zich optimaal te ontwikkelen op psychisch,
intellectueel en emotioneel vlak.
2
, Een goede geestelijke gezondheid stelt ons in staat onze capaciteiten
ten volle te benutten om te kunnen omgaan met de normale druk en
stress van het leven. De persoon dient als 1 geheel te worden
beschouwd.
Psychiatrie is de medische discipline die zich bezighoudt met de studie
en behandeling van psychiatrische stoornissen. Het is de geneeskunde
van de psychiatrische aandoeningen.
Psychopathologie betekent letterlijk ‘ziekteleer van de geest’ en
onderzoekt de oorzaken, symptomen en verloop van psychiatrische
stoornissen.
1.2.3. DSM OF ICD? (KENNEN)
Er zijn twee algemeen aanvaarde classificatiesystemen om psychiatrische stoornissen te ordenen:
- ICD = International Classification of Diseases (ontwikkeld door de WHO).
o Voornamelijk in de somatische zorg.
o Vertelt over ALLE ziekten, lichamelijk en psychisch
- DSM = Diagnostic and Statisitical Manual of Mental Disorders (ontwikkeld door de APA (American
Psychiatric Association).
o Voornamelijk in de GGZ.
o Vertelt enkel over psychiatrische stoornissen, verfijnder in psychische
o DSM-5: 317 classificaties
o MAAR classificaties ≠ diagnose, terwijl de DSM hier soms wel voor gebruikt wordt.
Een diagnose moet klinisch bruikbaar zijn en ondersteuning bieden om
behandelplannen op te stellen en tegelijk perspectief te bieden op herstel.
1.2.4. BIOPYCHOSICIALE BENADERING (KENNEN)
- Bernard Sabbe: De psychiatrie is een biopsychosociaal vakgebied dat nauw betrokken is bij de rijke
variatie van de menselijke psyche in haar diverse contexten.
- Naast psychische en lichamelijke gezondheid spelen ook andere domeinen zoals relaties, sociaal
netwerk, wonen, vrije tijd, … een belangrijke rol.
- Paradigmashift zorgt voor een verkleining van de kloof tussen geestelijke gezondheidszorg en andere
specialismen.
Voordelen:
Meer afstemming en continuïteit van de zorg.
Stigma doorbrekend.
WANNEER HEEFT IEMAND EEN GEESTELIJKE GEZONDHEIDSPROBLEEM?
¼ mensen in onze samenleving heeft ooit geestelijke gezondheidsproblemen gekend.
MAAR nuancering!
- Onderscheid maken tussen min of meer normaal voorkomende problemen en een psychiatrische
aandoening.
3
, 1.2.6 WAT IS NORMAAL IN DE PSYCHIATRIE?
Psychiatrische aandoeningen zijn een pijnlijke realiteit voor de personen die eraan lijden, alsook voor de
personen die zorgen voor ‘psychiatrische patiënten’.
1.2.7 PSYCHIATRISCHE AANDOENING (4 VOORWAARDEN KENNEN)
Om te spreken van een psychiatrische aandoening moet het 4 voorwaarden hebben:
- Afwijkend gedrag vertonen
- Lijden, ongemak of een beperking veroorzaken
- Het functioneren op het vlak van relaties, arbeid, ontspanning en liefde negatief beïnvloeden
- Waarbij de vorige 3 voorwaarden een duurzaam karakter vertonen (tijdje duren)
Niet evident hangt af van de sociologische, culturele en maatschappelijke context en de eigenschappen van
de persoon bv: homoseksualiteit werd in het verleden als psychische stoornis beschouwd
1.2.8 ONRUSTWEKKENDE TOENAME VAN PSYCHISCHE PROBLEMEN
Mensen zetten meer dan voorheen de stap naar hulpverlening als gevolg van een betere kennis van de
psychische gezondheid.
Bepaalde gedragingen zullen vandaag vlugger als ene psychisch probleem ervaren worden. Meer en meer
mensen kloppen veel te vlug aan bij een psychiater of therapeut omdat ze het onderscheid. Niet meer kunnen
maken tussen gewone levensproblemen en ernstige psychische aandoeningen.
1.2.9 BEHANDELINGEN VAN PSYCHIATRISCHE AANDOENINGEN
- 43% zoekt professionele hulp om behandeld te worden, voor kinderen is dit 31%
- 1/3 krijgt een adequate behandeling (MAT= Minimal Adequate Treatment)
- 11% zoekt ambulante hulp
GGZ kampt met 3 problemen:
1. Niet ingevulde zorgnood (unmet need)
2. Niet altijd adequate behandeling
3. Patiënten zonder psychiatrische stoornis die toch een behandeling krijgen (overmet need)
1.3 EEN AANTAL MARKANTE VASTSTELLINGEN
1.3.1. OVERCONSUMPTIE VAN ANTIDEPRESSIVA (KENNEN)
Het aantal meldingen van mensen met ernstige psychiatrische problemen steeg aanzienlijk, en daarmee ook
het gebruik van medicatie.
- Het gaat over psychotrope geneesmiddelen die afgeleverd zijn door publieke apotheken
- Personen met lichte of matige depressie krijgen te snel psychofarmaca voorgeschreven
- Personen die er wel nood aan hebben krijgen het te weinig voorgeschreven
- Antidepressiva ≠ medicatie om je vrolijk te voelen.
4
