Samenvatting LIPS

LESSEN IN DE PSYCHOLOGIE VOOR DE
SAMENLEVING
OVERDOSIS EN TOLERANTIE: FARMACOLOGISCH RAADSEL – PSYCHOLOGISCH
ANTWOORD

INLEIDING: 4 RAADSELS

Raadsel 1: duizeligheid en medicatie?

o Vrouw met klachten van duizeligheid en evenwichtsstoornis
o Betahistine voorgeschreven ; bloedvaten uitzetten (vasodilatie)
o Klachten na paar dagen weg ⇨ medicatie stoppen ⇨ terug klachten ⇨ terug medicatie
o Na week stopzetten van medicatie zijn de klachten weg ; hoe? verwachtte betahistine dus voorbereid

Raadsel 2: overdosis?

o Veel heroïneverslaafden sterven kort na het injecteren van heroïne ; overdosis?
o Dood ; typisch gevolg van respiratoire depressie
o Verslaafde ontwikkelt tolerantie voor respiratoire depressie uitgelokt door herhaald heroïnegebruik
o Typisch overdosisslachtoffer is een ervaren gebruiker
 Zou tolerantie moeten hebben
 Logische conclusie: dosis veel groter dan waarvoor tolerantie is opgebouwd
o MAAR post-mortem onderzoek
 Heroïneverslaafden overleden aan overdosis of door moord
 75% overdosisslachtoffers ; gelijk niveau van morfine in bloed als vermoorde verslaafden
 DUS – Monforte (1975)


“One must conclude that in the great majority of cases, death was
not a result of toxic quantity of morphine in the blood”

Raadsel 3: herval?

o Counteren van onthoudingsverschijnselen ; belangrijke reden voor herhaald gebruik
o Farmacologische onthoudingsverschijnselen nemen relatief snel af bij het staken van gebruik
o Ex-verslaafden ervaren lang na detoxificatie weer ontwenningsverschijnselen en craving ⇨ herval

Raadsel 4: vermoeiende schoonmoeders?

o Hele namiddag koffie gedronken bij schoonmoeder
o Tijdens rit naar huis enorme vermoeidheid ; komt niet overeen met hoeveelheid koffie
o Reden: schoonmoeder drinkt alleen deca-koffie  verwachtte koffie dus voorbereid




1

,HOMEOSTASE ALS VERTREKPUNT

Allerlei processen in ons lichaam zijn gericht op het in stand houden van een evenwicht (vb. lichaamstemp.)

o Compensatie
o Uitwendig milieu verandert ; processen komen op gang om inwendig milieu constant te houden
o Lichaam streeft voortdurend naar een evenwicht om storingen te compenseren
 Gebruik van stimulerende middelen ; veranderingen in het lichaam ; buffer van verstoring

Gebeurt onder meer op cellulair niveau MAAR compensatie treedt ook op ruimere schaal op

OPPONENTE PROCES THEORIE


BASISWERKING

Dosis drugs: veroorzaakt dosis-afhankelijk a-proces
Tegenreactie: compensatorisch b-proces dat homeostase herstelt

2 toestanden

o a > b = A toestand
 Dosisafhankelijk, initiële aangename effecten van drugs
 Effect blijft hetzelfde bij herhaald gebruik
o a < b = B toestand
 Latere ontwenningsverschijnselen
 Verandert door herhaald gebruik ; hoe vaker, hoe sneller / sterker / langer

Subjectieve ervaring = a + b
Bij herhaald gebruik ; weinig A-toestand, veel B-toestand ⇨ opheffen van B-toestand als reden voor herval


POSITIEVE EN NEGATIEVE BEKRACHTING ALS VERKLARING VOOR VERSLAVING

Initieel: aangename effecten van drugs zorgen voor positieve bekrachtiging van druggebruik A-toestand
Later: opheffen van onthoudingsverschijnselen zorgt voor negatieve bekrachtiging van druggebruik B-toestand

MAAR probleem met deze verklaring

o Onthoudingsverschijnselen zijn maximaal na 1 tot 2 dagen staking van gebruik en nemen dan af
o Kans op herval neem toe gedurende maanden, ook na verdwijnen van onthoudingsverschijnselen
o Sluipende terugkeer van het verlangen – Macnish (1859)


“Man is very much the creature of habit. By drinking regurlarly at certain times he feels
the longing for liquor at the stated return of these periods – as after dinner, or
immediately before going to bed, or whatever the period may be. He even finds it in
certain companies, or in a particular tavern at which he is in the habit of taking his
libations.”




2

,KLASSIEKE CONDITIONERING


UITBREIDING VAN DE OPPONENTE PROCES THEORIE – CCR s

Vrij van onthoudingsverschijnselen en craving
tot ze opnieuw geconfronteerd worden met de prikkels
die vroeger beschikbaarheid of inname van drugs signaleerden
Vb. Naald, terugkeer naar oude buurt, vrienden…

Siegel: geconditioneerde compensatorische reacties (CCRs)
 Ontstaan obv klassieke conditionering

o Conditionering van ongeconditioneerde compensatorische
reacties op toediening / primaire effecten van drugs
o Ontstaan van geconditioneerde farmacologische responsen
o Test: toedienen van pre-drug cues met inerte stof ipv drug

CCRs dragen bij tot tolerantie

o Herhaaldelijke toediening van drug in aanwezigheid van bepaalde cues
o Na verloop van tijd lokken deze cues CCRs uit
o CCRs verminderen het primaire effect van de drug
o Hoe vaker de drug wordt toegediend ; hoe sterker de conditionering ; hoe sterker de compensatie


CCRs ALS BASIS VOOR OPPONENTE PROCES THEORIE – CUES

Externe cues kunnen CCRs uitlokken parafernalia, omgeving…
MAAR ook andere soorten stimuli kunnen tolerantie uitlokken smaken, temperatuur…

Drug onset cues (intra-drug associaties)
= drugs dienen als cue voor zichzelf (vb. kleine dosis alcohol als cue voor grotere dosis)
bij herhaald gebruik steeds beter compensatie uitlokken voor latere, grotere effecten van de drug
 Steeds sterkere tolerantie uitgelokt door de drug zelf

Self-administration cues
= handelingen en sensaties gepaard met het zelf toedienen van drugs lokken tolerantie uit

o Dierenexperiment
 Ratten in 2 groepen
- SA groep: drugs toegediend als ze op hendel drukken
- Y groep: drugs toegediend als subject uit SA groep op hendel drukt
 Resultaat: effect van drugs groter in Y groep dan SA groep ⇨ SA ontwikkelt meer tolerantie
o Bij mensen
 Universiteitsstudenten kregen alcohol
- Groep 1: bier
- Groep 2: dezelfde dosis in een blauwe drank met pepermuntsmaak
 Resultaat: sterkere intoxicatie in 2e groep dan 1e groep
 Gelijkaardige effecten voor caffeïne



3

, PROPRANOLOL ZELF-EXPERIMENT

- Basislijn: 4 dagen
- Conditionering: 16 dagen, pil afgewisseld met geen pil
- Test: 16 dagen, pil vs placebo vs geen pil met metingen van bloeddruk, hartslag en POMS
- Resultaten




KLASSIEKE CONDITIONERING EN OVERDOSIS

Hoe kan dit overdosis verklaren?

ONDERZOEK
o Dieronderzoek 1




 Dosis drug vs geen drug gekregen
 Hogere dosis toegediend die potentieel dodelijk is
 Lagere mortaliteit bij groep die al aantal dagen een lagere dosis kreeg ; tolerantie opgebouwd
o Dieronderzoek 2
 Hogere mortaliteit bij dezelfde dosis toegediend door experimentator dan bij zelf-toediening
 Hogere mortaliteit in Y ratten dan in SA ratten (cocaïne)
o Toepasselijk op mensen?
 Dieronderzoek bewijst het principe
 MAAR is overdosis bij verslaafden inderdaad te wijten aan cue-specificiteit van tolerantie?
 Siegel (1984)
- Interviews met 10 overdosis overlevenden
- 7/10: drug toegediend in andere dan gebruikelijke omgeving




4