Samenvatting arbeidspsychologie deel 2

ARBEIDSPSYCHOLOGIE
THEMA 1: WERKLOOSHEID

BELEVING EN GEVOLGEN

BELEVING WERKLOOSHEID

Paradox in beleving en beeldvorming

o Werkenden: werkloosheid lijkt prettig
o Werklozen: gaan gebukt onder werkloosheid, negatieve beleving

Werklozen scoren op alle indicatoren van psychisch welzijn negatiever dan werkenden
DUS problematischer om werkloos te zijn dan te werken
MAAR relatieve verschillen ; gemiddelde geldt niet voor iedereen, wel voor meerderheid (vitaminemodel Warr)


Vitaminemodel – Warr

Goede / slechte werkloosheid
Goed / slecht werk

Afhankelijk als de situatie voldoende vitamines bezit + de mate waarin men deze nodig heeft
Tekort / teveel leidt tot onwelzijn



Causaliteit?
Longitudinale studies

o Selectie: onwelzijn veroorzaakt werkloosheid Causatie > selectie
o Causatie: werkloosheid veroorzaakt onwelzijn

Werkloosheid is een stressor / belastende levensgebeurtenis
 Kan aanleiding zijn tot

o Negatieve spiraal
 Meerderheid
 Deprivatie
 Deprivatiemodel van Jahoda
o Positieve spiraal
 Minderheid
 Agency – individu als zelfbepaler en actieve zingever
 Actieve heroriëntering van Fryer en Payne




1

,OP ZOEK NAAR EEN VERKLARING

Jahoda – Lagrou
Latente deprivatiemodel

FUNCTIES VAN WERK BELEVING VAN WERKLOOSHEID

MANIFESTE FUNCTIES
Belasting valt op

o Inkomen Drastische inkomensverandering
o Arbeidsomstandigheden
 Inspanningen Vrij van de arbeidsbelasting
 Tijdsdruk Veel vrije tijd
 Gezags- en machtsverhoudingen Eigen baas

LATENTE FUNCTIES
Positieve zijde verborgen, valt pas op als je werkloos bent

o Gestructureerd en afwisselend leven Ongeordend en eentonig leven
o Sociale contacten buiten gezinskring Sociale isolatie
o Aanzien en identiteit Prestigeverlies en twijfel aan zichzelf
o Ontplooiing op individueel vlak
 Actieve inzet van capaciteiten Verlies van capaciteiten
 Tevredenheid met realisaties Verveling en apathie
o Ontplooiing op sociaal vlak
 Doelgericht en zinvol bestaan Nutteloosheid, gevoel van overbodigheid

Arbeid is de sleutel tot maatschappelijke integratie & participatie

VERSCHILLEN NAAR ACHTERGRONDKENMERKEN


BELASTENDER VOOR MANNEN

Gevolg structurele positie

o Gezinssituatie
 Werkloosheid even belastend voor vrouw als man wanneer ze alleenstaand / kostwinner is
 Vrouwen: beleving werkloosheid hangt af van gezinssituatie, minder bij man
- Legitimatie ; man moet traditioneel voor gezinsinkomen zorgen
- Alternatieve rollen ; terugvallen op huishouden + opvoeding kinderen
o Financiële situatie
 Vrouwen zien inkomen als tweede inkomen, naast dat van hun man
o Gerichtheid op arbeid
 Vrouwen zijn minder gericht op betaalde arbeid dan mannen
 Tewerkstellingswens wordt minder sterk gefrustreerd




2

,BELASTENDER VOOR MIDDENLEEFTIJD

Ouderen (50+)

o Voorbereiden op nieuwe rol ; pensioen
o Terugkijken op hun verdiensten

Jongeren (-25)

o Verliezen geen vooraf verworven rol
o Minder financiële verantwoordelijkheid – minder achteruitgang
o Gunstiger vooruitzichten
o Minder eenzaam
o Verliezen geen beroepsidentiteit

MAAR drievoudige ontwikkelingstaak

o Losmaken van ouders
o Identiteitsontwikkeling Arbeid als middel om dit te realiseren
o Integratie in samenleving

Paradox

o Verzaken aan taken ; meer weerstand tegen werkloosheid
o Werkloosheid ; bemoeilijkt opnemen van taken
 Financiële afhankelijkheid
 Uitstel gezinsvorming
 Uitstel kinderwens


BELASTENDER VOOR ARBEIDERS

2 tegenstrijdige hypothesen

o Statusincongruentie: hoger geschoolden vallen lager
o Aanwezigheid van hulpbronnen: alternatieven voor coping met werkloosheid

Laaggeschoolden worden dubbel getroffen

o Meer kans op werkloosheid
o Negatievere beleving van werkloosheid
 Financiële achteruitgang
 Instrumentele arbeidsoriëntatie ; werken om geld te verdienen
 Traditioneler arbeidsethos
 Minder activiteiten ter compensatie

! Actieve heroriëntering slechts bij beperkte groep ; hooggeschoolden

GEVOLGEN VOOR HET GEZIN

Werkloze vrouw begrip gezinsleden?
Werkloze man territorium vrouw



3

, Werkloze vader impact op jongeren, gevaar voor reproductie vooral bij laaggeschoolde ouders
Werkloze jongere zoektocht naar evenwicht tussen begrip (sukkelaar) vs ondersteuning (profiteur)

LANGDURIGE WERKLOOSHEID

GEVOLGEN LANGDURIGE WERKLOOSHEID

General Health Questionnaire (GHQ-12)

o 6 vragen rond iets positiefs + 6 vragen rond iets negatiefs
o Hierbij wordt een grenswaarde bepaald ; predictief voor opname in een psychiatrie
o 46% werklozen scoren boven deze grenswaarde

Werkloosheid is belastend
MAAR doen er zich daarbij fasen voor?

o 4 fasen: shock – optimisme – pessimisme – fatalisme (zoals sterven)
o 2 contrasterende hypothesen
 Cumulatieve stresshypothese
- Psychisch welzijn werkloze verslechtert, naarmate werkloosheid langer duurt
- De belasting van werkloos zijn neemt rechtlijnig toe met de werkloosheidsduur
 Aanpassingshypothese
- Werklozen wennen op termijn aan hun situatie en leren ermee leven
- Aanpassingsreactie leidt tot verbetering psychisch welzijn, mogelijks zelf tot herstel

EMPIRISCH ONDERZOEK

2 fasen, geen 4

o Sterke en onmiddellijke daling
 Duur afhankelijk van land & sociaal zekerheidsstelsel (engeland 6 maand vs zweden 2 jaar)
 Motor? Inkomensverlies & toename financiële problemen
 Cumulatieve stresshypothese
o Stabilisatie op een lager niveau van welzijn
 Overal en voor iedereen
 Uitgangspunt wordt niet meer bereikt (niveau van welzijn voor werkloosheid)
 Stabilisatie als laatste fase van sociale zekerheid ; uitkering daalt niet verder
 Ondanks verdere toename financiële problemen
 Aanpassingshypothese

Inkomen is een continue, cumulatieve en langdurige stressor (toename schulden, minder reserves)
Welzijn stabiliseert zich ondanks de verdere financiële achteruitgang




4