Stoornis en delict – Handboek psychiatrische en psychologische rapportage in strafzaken
HOOFDSTUK 1 DE PSYCHISCHE STOORNIS IN HET
STRAFRECHT
1.1 Besluitvorming van de rechter en het inschakelen van de
gedragsdeskundige
1.1.1 De ‘beslisboom’ van de strafrechter
De wet schrijft voor welke weg de rechter in een strafzaak moet nemen om tot zijn beslissing te
komen:
Stap 1: De bewezenverklaring van het tenlastegelegde feit fase van waarheidsvinding.
Stap 2: Levert het bewezen verklaarde ook een strafbaar feit op?
Wetboek van Strafrecht of een andere wet.
Stap 3: De vraag of de verdachte (inmiddels bevorderd tot dader) strafbaar is. Als de verdachte
met succes een beroep doet op een strafuitsluitingsgrond zal de rechter geen straf kunnen
opleggen en de verdachte moeten ontslaan van rechtsvervolging.
Stap 4: Als de rechter de verdachte wel strafbaar acht, komt hij tenslotte toe aan de vraag of en zo ja
welke straf of maatregel moet worden opgelegd.
De rechter kan in iedere fase van de besluitvorming deskundigen raadplegen.
1.1.2 Waarheidsvinding
In de fase van de waarheidsvinding wordt vaak een beroep gedaan op ‘technische’ deskundigen,
zoals DNA-experts. Ook gedragsdeskundigen kunnen betrokken worden. Ook komt het voor dat de
rechter een advies wil hebben over de betrouwbaarheid van een getuigenverklaring en daarvoor een
psycholoog inschakelt.
Informatie over de persoon van de verdachte
Gedragsdeskundigen worden doorgaans ingeschakeld bij de beoordeling van de vraag of de dader
strafbaar is, meer specifiek, of mogelijk sprake is van een psychische stoornis, die, door het
verklarend verband met het tenlastegelegde, kan leiden tot de conclusie dat betrokkene niet of
verminderd toerekeningsvatbaar is. In het verlengde van die vraag wil de rechter weten hoe groot
het recidive risico is, of een behandeling geïndiceerd is en zo jo ja, welke. Met deze informatie komt
de rechter tot de laatste stap: het opleggen van een straf en/of maatregel.
De rapportage die rond de persoon van de verdachte is uitgebracht, is er dus op gericht de rechter
ondersteuning te bieden in de laatste twee vertakkingen van de ‘beslisboon’, te weten de
aanwezigheid van in het bijzonder de strafuitsluitingsgrond van de gebrekkige ontwikkeling of
ziekelijke stoornis en het toepassen van sancties.
De maatregel tbs met verpleging kan periodiek worden verlengd. Dit moet aan de rechter worden
voorgelegd ter toetsing. De voortgang in het behandeltraject, maar met name de beoordeling van
het recidiverisico vormen voor de rechter daarbij belangrijke parameters. Naast de informatie uit de
behandelende kliniek kan de rechter ook beroep doen op een onafhankelijke deskundige. Bij iedere
verlenging die de zes jaar te boven gaat schrijft de wet het inschakelen van twee onafhankelijke
gedragsdeskundigen voor.
1
HOOFDSTUK 1 DE PSYCHISCHE STOORNIS IN HET
STRAFRECHT
1.1 Besluitvorming van de rechter en het inschakelen van de
gedragsdeskundige
1.1.1 De ‘beslisboom’ van de strafrechter
De wet schrijft voor welke weg de rechter in een strafzaak moet nemen om tot zijn beslissing te
komen:
Stap 1: De bewezenverklaring van het tenlastegelegde feit fase van waarheidsvinding.
Stap 2: Levert het bewezen verklaarde ook een strafbaar feit op?
Wetboek van Strafrecht of een andere wet.
Stap 3: De vraag of de verdachte (inmiddels bevorderd tot dader) strafbaar is. Als de verdachte
met succes een beroep doet op een strafuitsluitingsgrond zal de rechter geen straf kunnen
opleggen en de verdachte moeten ontslaan van rechtsvervolging.
Stap 4: Als de rechter de verdachte wel strafbaar acht, komt hij tenslotte toe aan de vraag of en zo ja
welke straf of maatregel moet worden opgelegd.
De rechter kan in iedere fase van de besluitvorming deskundigen raadplegen.
1.1.2 Waarheidsvinding
In de fase van de waarheidsvinding wordt vaak een beroep gedaan op ‘technische’ deskundigen,
zoals DNA-experts. Ook gedragsdeskundigen kunnen betrokken worden. Ook komt het voor dat de
rechter een advies wil hebben over de betrouwbaarheid van een getuigenverklaring en daarvoor een
psycholoog inschakelt.
Informatie over de persoon van de verdachte
Gedragsdeskundigen worden doorgaans ingeschakeld bij de beoordeling van de vraag of de dader
strafbaar is, meer specifiek, of mogelijk sprake is van een psychische stoornis, die, door het
verklarend verband met het tenlastegelegde, kan leiden tot de conclusie dat betrokkene niet of
verminderd toerekeningsvatbaar is. In het verlengde van die vraag wil de rechter weten hoe groot
het recidive risico is, of een behandeling geïndiceerd is en zo jo ja, welke. Met deze informatie komt
de rechter tot de laatste stap: het opleggen van een straf en/of maatregel.
De rapportage die rond de persoon van de verdachte is uitgebracht, is er dus op gericht de rechter
ondersteuning te bieden in de laatste twee vertakkingen van de ‘beslisboon’, te weten de
aanwezigheid van in het bijzonder de strafuitsluitingsgrond van de gebrekkige ontwikkeling of
ziekelijke stoornis en het toepassen van sancties.
De maatregel tbs met verpleging kan periodiek worden verlengd. Dit moet aan de rechter worden
voorgelegd ter toetsing. De voortgang in het behandeltraject, maar met name de beoordeling van
het recidiverisico vormen voor de rechter daarbij belangrijke parameters. Naast de informatie uit de
behandelende kliniek kan de rechter ook beroep doen op een onafhankelijke deskundige. Bij iedere
verlenging die de zes jaar te boven gaat schrijft de wet het inschakelen van twee onafhankelijke
gedragsdeskundigen voor.
1
