KLINISCHE BIOLOGIE
2022-2023, 1ste Master Psychologie. Vrije Universiteit van Brussel
Neurobiologische perspectieven op autisme
Inhoud
1. Wat is autisme?
2. Cognitieve theorieën van autisme
3. Neuro-ontwikkeling
4. Belangrijke hersennetwerken
5. Neurobiologische theorieën
6. Integratief kader
7. Klinische toepassingen?
1. Wat is autisme?
DSM-V
A. Blijvende tekorten in de sociale communicatie en interactie
B. Beperkte zich herhalende gedragspatronen, beperkte interesses en activiteiten
C. Aanwezig vanaf de vroegste kindertijd
D. Veroorzaken klinisch significante lijdensdruk of beperkingen
MAAR OOK: Nood aan voorspelbaarheid, sterktes en talenten, vermoeidheid, detailgerichtheid,
hyper/hypo sensitiviteit/reactiviteit...
2. Cognitieve theorieën van autisme
Theory of mind
⇨ TOM = De vaardigheid om het perspectief van iemand anders te kunnen innemen.
⇨ Mentale toestanden van anderen en jezelf lezen en begrijpen
○ Gaat dus over het begrip “Mentaliseren” = + daar adequaat op reageren.
⇨ Gedachten, gevoelens, wensen, ideeën, overtuigingen...
Bij mensen met autisme stelt men dus dat de TOM minder goed of trager ontwikkeld. Het is NIET zo
dat deze mensen geen TOM of empathie hebben, maar het wordt wel moeilijker naarmate de
mensen, prikkels en onvoorspelbaarheid in een situatie stijgen.
1
,Executief disfunctioneren
Executieve functies bevinden zich voornamelijk in de frontale cortex.
⇨ Helpen ons denken en handelen te sturen, te coördineren
⇨ Belangrijk voor adaptief gedrag
⇨ Metacognitie: Denken over ons denken
⇨ Kunnen ook talenten zijn!
⇨ Vb. Plannen en denken, flexibel denken, impulscontrole, emotieregulatie,..
Centrale coherentie
○ Meer zien dan enkel de delen, samenhang zien
○ Prikkels integreren, associëren
○ Samenhang tussen deel en geheel, oorzaak en gevolg, hoofdzaak en bijzaak...
○ Generaliseren van geleerde informatie
○ Bij autisme: Voorkeur voor fragmentarische informatieverwerking, waarbij er meer wordt
gekeken naar details ipv de globale context. (Voorkeur! dwz dat zij dus wel globaal kunnen werken maar echter de
details prefereren).
↪ Hierbij wordt het dus moeilijker om verschillende prikkels te integreren en associëren
en om samenhang te vinden.
↪ Ook het overbrengen van informatie van éné context naar andere verloopt hier
moeilijker.
2
,Neuro-ontwikkeling
Early brain overgrowth theory
Deze theorie stelt dat vroeg in het leven, dat de groei v/d hersenen veel sneller is dan bij mensen
zonder autisme (exponentiële groei!).
Vroege groei v/d hersenen → leidt op een bepaald moment tot
Stagnatie → Potentiële degeneratie, bij sommige mensen
zien we dat de groei nadien weer achteruit kan gaan. Dit kan
ervoor zorgen dat sommige vaardigheden ook achteruit gaan.
Dit gebeurd niet bij iedereen met autisme!
- Deze theorie stelt dus bvb wanneer iemand met autisme een laag IQ heeft, dit
werd veroorzaakt door de potentiële degeneratie.
Nefast vr de ontwikkeling van connectiviteit: Excessieve lokale
connecties vs gereduceerde langeafstands-connecties. Lokale
gebieden die dicht bij elkaar liggen, geraken heel sterk
geconnecteerd en de gebieden die verder liggen minder
waardoor er ook minder communicatie plaats gaat vinden.
○ Lokale over connectiviteit: Eilandjes van excellentie, talenten
○ Langeafstands onder connectiviteit: Moeilijkheden in vaardigheden die sensorische en
cognitieve integratie vergen
Over Pruning hypothesis
⇨ Pruning = Snoeien
⇨ Vroege ontwikkeling bij elke mens: Er ontwikkelen zich heel veel hersencellen en deze zorgen
vr zeer veel connecties. Doorheen de ontwikkeling: Snoeien in die connecties (enkel de
belangrijke blijven)
3
, ⇨ Bij autisme zou er te veel snoeien worden gesnoeid. Dit zorgt voor
a. Impact op lange-afstands connectiviteit
b. Te veel snoeien: Excitatie-inhibitie imbalans (zie verder)
● Excitatie = Bepaalde hersengebieden worden gestimuleerd en worden meer actief.
● Inhibitie = Er wordt geremd in de communicatie tssn hersengebieden of zelf gestopt.
● Beide processen zijn belangrijk, na actie moet er na enige tijd ook terug inhibitie plaatsvinden om
zo de balans te behouden om efficiënt gedrag te ontwikkelen.
⇨ Zeer vroege ontwikkeling: Bijna geen verschil tussen kinderen met en zonder autisme
⇨ Eerste signalen ≠ sociaal-emotioneel
⇨ Vroegste signalen = Sensorische en motorische moeilijkheden zoals prikkels of fijne motoriek.
Excitatie-inhibitie Imbalans
⇨ Excitatie = Aanzetten tot neurale communicatie
⇨ Inhibitie = Vertragen of stopzetten van neurale communicatie
⇨ Balans = Efficiënte communicatie
⇨ GABA = Inhibitie
⇨ Glutamaat = Excitatie
⇨ Autisme: Veelal te veel glutamaat, of te weinig GABA → Hyperexcitatie, balans geraakt
verstoort door over actieve hersencellen.
Primitive Brain Dysfunction hypothesis
⇨ Hier ligt de focus op het oranje gebied, ‘de hersenstam’, vooral op de Superieure Colliculus:
ontwikkeling van een aandachts voorkeur voor lokale stimulus karakteristieken.
⇨ Helpt in het richten van de aandacht, vooral bij bekende gezichten zoals dat van de mama.
⇨ Tijdens ontwikkeling: Helpt vormen van belangrijke hersengebieden in het saillantie netwerk
(sturen van aandacht nr zaken die relevant zijn) en het voorspellende brein (anticiperen) (zie verder)
4
2022-2023, 1ste Master Psychologie. Vrije Universiteit van Brussel
Neurobiologische perspectieven op autisme
Inhoud
1. Wat is autisme?
2. Cognitieve theorieën van autisme
3. Neuro-ontwikkeling
4. Belangrijke hersennetwerken
5. Neurobiologische theorieën
6. Integratief kader
7. Klinische toepassingen?
1. Wat is autisme?
DSM-V
A. Blijvende tekorten in de sociale communicatie en interactie
B. Beperkte zich herhalende gedragspatronen, beperkte interesses en activiteiten
C. Aanwezig vanaf de vroegste kindertijd
D. Veroorzaken klinisch significante lijdensdruk of beperkingen
MAAR OOK: Nood aan voorspelbaarheid, sterktes en talenten, vermoeidheid, detailgerichtheid,
hyper/hypo sensitiviteit/reactiviteit...
2. Cognitieve theorieën van autisme
Theory of mind
⇨ TOM = De vaardigheid om het perspectief van iemand anders te kunnen innemen.
⇨ Mentale toestanden van anderen en jezelf lezen en begrijpen
○ Gaat dus over het begrip “Mentaliseren” = + daar adequaat op reageren.
⇨ Gedachten, gevoelens, wensen, ideeën, overtuigingen...
Bij mensen met autisme stelt men dus dat de TOM minder goed of trager ontwikkeld. Het is NIET zo
dat deze mensen geen TOM of empathie hebben, maar het wordt wel moeilijker naarmate de
mensen, prikkels en onvoorspelbaarheid in een situatie stijgen.
1
,Executief disfunctioneren
Executieve functies bevinden zich voornamelijk in de frontale cortex.
⇨ Helpen ons denken en handelen te sturen, te coördineren
⇨ Belangrijk voor adaptief gedrag
⇨ Metacognitie: Denken over ons denken
⇨ Kunnen ook talenten zijn!
⇨ Vb. Plannen en denken, flexibel denken, impulscontrole, emotieregulatie,..
Centrale coherentie
○ Meer zien dan enkel de delen, samenhang zien
○ Prikkels integreren, associëren
○ Samenhang tussen deel en geheel, oorzaak en gevolg, hoofdzaak en bijzaak...
○ Generaliseren van geleerde informatie
○ Bij autisme: Voorkeur voor fragmentarische informatieverwerking, waarbij er meer wordt
gekeken naar details ipv de globale context. (Voorkeur! dwz dat zij dus wel globaal kunnen werken maar echter de
details prefereren).
↪ Hierbij wordt het dus moeilijker om verschillende prikkels te integreren en associëren
en om samenhang te vinden.
↪ Ook het overbrengen van informatie van éné context naar andere verloopt hier
moeilijker.
2
,Neuro-ontwikkeling
Early brain overgrowth theory
Deze theorie stelt dat vroeg in het leven, dat de groei v/d hersenen veel sneller is dan bij mensen
zonder autisme (exponentiële groei!).
Vroege groei v/d hersenen → leidt op een bepaald moment tot
Stagnatie → Potentiële degeneratie, bij sommige mensen
zien we dat de groei nadien weer achteruit kan gaan. Dit kan
ervoor zorgen dat sommige vaardigheden ook achteruit gaan.
Dit gebeurd niet bij iedereen met autisme!
- Deze theorie stelt dus bvb wanneer iemand met autisme een laag IQ heeft, dit
werd veroorzaakt door de potentiële degeneratie.
Nefast vr de ontwikkeling van connectiviteit: Excessieve lokale
connecties vs gereduceerde langeafstands-connecties. Lokale
gebieden die dicht bij elkaar liggen, geraken heel sterk
geconnecteerd en de gebieden die verder liggen minder
waardoor er ook minder communicatie plaats gaat vinden.
○ Lokale over connectiviteit: Eilandjes van excellentie, talenten
○ Langeafstands onder connectiviteit: Moeilijkheden in vaardigheden die sensorische en
cognitieve integratie vergen
Over Pruning hypothesis
⇨ Pruning = Snoeien
⇨ Vroege ontwikkeling bij elke mens: Er ontwikkelen zich heel veel hersencellen en deze zorgen
vr zeer veel connecties. Doorheen de ontwikkeling: Snoeien in die connecties (enkel de
belangrijke blijven)
3
, ⇨ Bij autisme zou er te veel snoeien worden gesnoeid. Dit zorgt voor
a. Impact op lange-afstands connectiviteit
b. Te veel snoeien: Excitatie-inhibitie imbalans (zie verder)
● Excitatie = Bepaalde hersengebieden worden gestimuleerd en worden meer actief.
● Inhibitie = Er wordt geremd in de communicatie tssn hersengebieden of zelf gestopt.
● Beide processen zijn belangrijk, na actie moet er na enige tijd ook terug inhibitie plaatsvinden om
zo de balans te behouden om efficiënt gedrag te ontwikkelen.
⇨ Zeer vroege ontwikkeling: Bijna geen verschil tussen kinderen met en zonder autisme
⇨ Eerste signalen ≠ sociaal-emotioneel
⇨ Vroegste signalen = Sensorische en motorische moeilijkheden zoals prikkels of fijne motoriek.
Excitatie-inhibitie Imbalans
⇨ Excitatie = Aanzetten tot neurale communicatie
⇨ Inhibitie = Vertragen of stopzetten van neurale communicatie
⇨ Balans = Efficiënte communicatie
⇨ GABA = Inhibitie
⇨ Glutamaat = Excitatie
⇨ Autisme: Veelal te veel glutamaat, of te weinig GABA → Hyperexcitatie, balans geraakt
verstoort door over actieve hersencellen.
Primitive Brain Dysfunction hypothesis
⇨ Hier ligt de focus op het oranje gebied, ‘de hersenstam’, vooral op de Superieure Colliculus:
ontwikkeling van een aandachts voorkeur voor lokale stimulus karakteristieken.
⇨ Helpt in het richten van de aandacht, vooral bij bekende gezichten zoals dat van de mama.
⇨ Tijdens ontwikkeling: Helpt vormen van belangrijke hersengebieden in het saillantie netwerk
(sturen van aandacht nr zaken die relevant zijn) en het voorspellende brein (anticiperen) (zie verder)
4
