Prof P. Kuppens
PSYCHOLOGIE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN
DEEL I – PSYCHOLOGIE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN
1. WAT EN HOE? 1
A. Doelstelling 1
a. Wat? 2
b. Doel? 3
c. Door wie? 3
d. Hoe? 4
B. Een beetje geschiedenis 4
a. De benaming differentiële psychologie/PID 4
b. De vragen van PID in historisch perspectief 6
c. Proximale verklaringen 10
d. Distale verklaringen 11
2. METHODEN IN DE PID 16
A. Verzamelen van gegevens 16
a. Soorten gegevens in de PID 16
b. Variabelen 21
B. Verbanden tussen verschillen 21
a. Kwalitatief-kwalitatief 22
b. Kwalitatief-kwantitatief 23
c. Kwantitatief-kwantitatief 23
d. Correlatie 24
C. Evaluatie van informatie over verschillen tussen mensen 29
D. Evaluatie van informatie over verschillen tussen mensen 31
E. Factoranalyse 32
a. Doelstelling 32
b. Factoranalyse met ÉÉN factor 34
c. Factoranalyse met TWEE factoren 37
d. Factoranalyse: model met MEERDERE factoren – aantal factoren? 46
e. Factoranalyse: opmerkingen 49
, DEEL II – PSYCHOLOGIE VAN PERSOONLIJKHEID
1. INLEIDING EN VRAAG 51
A. Definitie van persoonlijkheid 51
B. Een fundamentele vraag 53
2. TREKPSYCHOLOGIE 56
A. Trekbeschrijvende woorden 56
B. Nomothetische trekpsychologie 56
a. Wat is een (persoonlijkheids)trek? 56
b. Gevolgen, implicaties 58
c. Gevolgen voor opvattingen over consistentie van menselijk gedrag 58
d. Identificeren van belangrijke trekken 63
C. Nomothetische trektaxonomieën van persoonlijkheid 66
a. Trekpsychologie: enkele nuanceringen 84
D. Act frequentie trekvisie 84
3. INTERACTIONISME 88
A. Inleiding 88
1. Trekbenadering
2. Interactionisme
B. Implicaties interactie 90
a. Methode 91
C. Oorzaken interactie 93
D. Visies op interactionisme 95
a. Sociaal-cognitieve benadering van persoonlijkheid 102
1. Structuur van persoonlijkheid 103
2. Processen van persoonlijkheid 105
3. Implicatie 109
4. Consistentie in persoonlijkheid 111
4. KRACHTMETING 113
A. Procentuele bijdrage (van situationele en individuele verschilsvariantie tot gedrag) 113
1. Procentuele bijdrage in laboratoriumstudies 114
2. Procentuele bijdrage in S-R vragenlijsten 116
,B. Stabiliteit van gedrag 118
a. Methode 120
b. Relatieve cross-temporele stabiliteit van het gedrag 122
c. Relatieve cross-situationele stabiliteit van het gedrag 123
d. Relatieve cross-uitingsstabiliteit van het gedrag 125
C. Personality coëfficiënt 126
a. Onderzoek naar de personality coëfficiënt 126
b. Moderatoren van personality coëfficiënt 127
D. Lange termijn consistentie 131
a. Drie vormen van stabiliteit of verandering 132
b. Gemiddelde niveau stabiliteit van persoonlijkheidstrekken over de tijd 132
c. Rangordestabiliteit van persoonlijkheidstrekken over de tijd 135
d. Persoonlijkheidscoherentie over de tijd: de voorspelling van sociaal relevante uitkomsten 139
E. Conclusies P-S (Persoon-Situatie) debat 142
, DEEL III – PSYCHOLOGIE VAN INTELLIGENTIE
1. INLEIDING EN DEFINITIES 143
A. Inleiding 143
B. Definitie volgens “DE LEEK” 144
C. Definitie volgens EXPERTS 147
a. Symposia (= wetenschappelijke bijeenkomst) van 1921 en 1986 147
b. Operationele definitie van Boring 148
c. Definitie van Sternberg 148
D. Intelligentie en IQ 155
a. Francis Galton (1822 – 1911) 155
b. Alfred Binet (1857 – 1911) 156
c. David Weschler (1896 – 1981) 159
E. IQ: het meten van intelligentie 161
a. Lewis Terman (1877 – 1956) 161
b. Robert Yerkes (1876 – 1956) 162
c. Weschler 164
d. Progressive matrices: ontwikkeld door de Schotse psycholoog John Raven 166
2. DE STRUCTUUR VAN INTELLIGENTIE 167
A. Inleiding 167
B. Psychometrische modellen 170
a. Spearman: 2-factorentheorie 170
b. Vernon: groepsfactoren 174
c. Thurstone: primary mental abilities 179
d. Guilford: structure of intellect 182
e. Cattell: multiple 2de-orde factoren 186
f. Carroll: heranalyses 189
g. Evaluatie factoranalytisch onderzoek 192
C. Theoretische modellen 194
a. Gardner: multiple intelligences 194
b. Sternberg: Triarchic theory of intelligence 199
3. TOPICS IN INTELLIGENTIEONDERZOEK 204
A. Elementaire processen 204
a. Cognitieve correlaten 205
b. Cognitieve componenten 209
,B. Genen en opvoeding 210
a. Klassiek onderzoek 210
b. Hedendaagse gedragsgenetica stelt fundamentele assumpties in vraag 213
C. Controversen 215
a. Flynn-effect 215
b. Compensatorische opvoedingsprojecten 217
1. Gedepriveerde milieus 218
2. Projecten en hun effecten 219
3. Geslacht en intelligentie 223
4. Etniciteit en intelligentie 225
D. Groepsverschillen in Intelligentie 228
, Prof P. Kuppens
PSCYHOLOGIE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN
DEEL I – PSYCHOLOGIE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN
4. WAT EN HOE?
A. Doelstelling
Het onderwerp is het begrijpen en verklaren van interindividuele en intra-individuele verschillen, verschillen
op vlak van psychologisch functioneren. Maar wat maakt dit vakgebied verschillend t.o.v. andere takken?
Verschillende takken uit de psychologie gaan over het ontdekken van algemene wetmatigheden (functieleer,
sociale psychologie, biologische psychologie – wat samen algemene psychologie is). Deze algemene
wetmatigheden zijn zinvol, MAAR we moeten ook beseffen dat er tegenover staat dat er grote verschillen,
variabiliteit is in het menselijk functioneren (tussen en binnen personen – gedrag, gevoelens, …) en dat is het
onderwerp van de PID tussen mensen.
9 Het DOEL is …
BESCHRIJVEN VERKLAREN
BESCHRIJVEN van verschillen tussen mensen: op VERKLAREN van verschillen: wat zijn precies de
welke vlakken verschillen mensen van elkaar/zich- oorzaken van verschillen tussen mensen? Wat ligt er
zelf? Wat zijn de belangrijkste verschillen? aan de basis van deze verschillen (⇒ verschillende
niveaus: genetisch, cultuur, opvoeding, …)?
BESCHRIJVEN van verbanden tussen verschillen: met
wat hangen die verschillen samen?
! PID ≠ tak dat op zichzelf staat:
1. Arbeids- en organisatiepsychologie
Bv. bij het begin van je job; selectie en rekrutering
2. School- en klinische psychologie
Bv. illustratie Covid; sommigen hebben hard afgezien in de lockdown, anderen niet.
3. Theorie en onderzoek
(onderzoeksvragen stellen)
1
PSYCHOLOGIE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN
DEEL I – PSYCHOLOGIE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN
1. WAT EN HOE? 1
A. Doelstelling 1
a. Wat? 2
b. Doel? 3
c. Door wie? 3
d. Hoe? 4
B. Een beetje geschiedenis 4
a. De benaming differentiële psychologie/PID 4
b. De vragen van PID in historisch perspectief 6
c. Proximale verklaringen 10
d. Distale verklaringen 11
2. METHODEN IN DE PID 16
A. Verzamelen van gegevens 16
a. Soorten gegevens in de PID 16
b. Variabelen 21
B. Verbanden tussen verschillen 21
a. Kwalitatief-kwalitatief 22
b. Kwalitatief-kwantitatief 23
c. Kwantitatief-kwantitatief 23
d. Correlatie 24
C. Evaluatie van informatie over verschillen tussen mensen 29
D. Evaluatie van informatie over verschillen tussen mensen 31
E. Factoranalyse 32
a. Doelstelling 32
b. Factoranalyse met ÉÉN factor 34
c. Factoranalyse met TWEE factoren 37
d. Factoranalyse: model met MEERDERE factoren – aantal factoren? 46
e. Factoranalyse: opmerkingen 49
, DEEL II – PSYCHOLOGIE VAN PERSOONLIJKHEID
1. INLEIDING EN VRAAG 51
A. Definitie van persoonlijkheid 51
B. Een fundamentele vraag 53
2. TREKPSYCHOLOGIE 56
A. Trekbeschrijvende woorden 56
B. Nomothetische trekpsychologie 56
a. Wat is een (persoonlijkheids)trek? 56
b. Gevolgen, implicaties 58
c. Gevolgen voor opvattingen over consistentie van menselijk gedrag 58
d. Identificeren van belangrijke trekken 63
C. Nomothetische trektaxonomieën van persoonlijkheid 66
a. Trekpsychologie: enkele nuanceringen 84
D. Act frequentie trekvisie 84
3. INTERACTIONISME 88
A. Inleiding 88
1. Trekbenadering
2. Interactionisme
B. Implicaties interactie 90
a. Methode 91
C. Oorzaken interactie 93
D. Visies op interactionisme 95
a. Sociaal-cognitieve benadering van persoonlijkheid 102
1. Structuur van persoonlijkheid 103
2. Processen van persoonlijkheid 105
3. Implicatie 109
4. Consistentie in persoonlijkheid 111
4. KRACHTMETING 113
A. Procentuele bijdrage (van situationele en individuele verschilsvariantie tot gedrag) 113
1. Procentuele bijdrage in laboratoriumstudies 114
2. Procentuele bijdrage in S-R vragenlijsten 116
,B. Stabiliteit van gedrag 118
a. Methode 120
b. Relatieve cross-temporele stabiliteit van het gedrag 122
c. Relatieve cross-situationele stabiliteit van het gedrag 123
d. Relatieve cross-uitingsstabiliteit van het gedrag 125
C. Personality coëfficiënt 126
a. Onderzoek naar de personality coëfficiënt 126
b. Moderatoren van personality coëfficiënt 127
D. Lange termijn consistentie 131
a. Drie vormen van stabiliteit of verandering 132
b. Gemiddelde niveau stabiliteit van persoonlijkheidstrekken over de tijd 132
c. Rangordestabiliteit van persoonlijkheidstrekken over de tijd 135
d. Persoonlijkheidscoherentie over de tijd: de voorspelling van sociaal relevante uitkomsten 139
E. Conclusies P-S (Persoon-Situatie) debat 142
, DEEL III – PSYCHOLOGIE VAN INTELLIGENTIE
1. INLEIDING EN DEFINITIES 143
A. Inleiding 143
B. Definitie volgens “DE LEEK” 144
C. Definitie volgens EXPERTS 147
a. Symposia (= wetenschappelijke bijeenkomst) van 1921 en 1986 147
b. Operationele definitie van Boring 148
c. Definitie van Sternberg 148
D. Intelligentie en IQ 155
a. Francis Galton (1822 – 1911) 155
b. Alfred Binet (1857 – 1911) 156
c. David Weschler (1896 – 1981) 159
E. IQ: het meten van intelligentie 161
a. Lewis Terman (1877 – 1956) 161
b. Robert Yerkes (1876 – 1956) 162
c. Weschler 164
d. Progressive matrices: ontwikkeld door de Schotse psycholoog John Raven 166
2. DE STRUCTUUR VAN INTELLIGENTIE 167
A. Inleiding 167
B. Psychometrische modellen 170
a. Spearman: 2-factorentheorie 170
b. Vernon: groepsfactoren 174
c. Thurstone: primary mental abilities 179
d. Guilford: structure of intellect 182
e. Cattell: multiple 2de-orde factoren 186
f. Carroll: heranalyses 189
g. Evaluatie factoranalytisch onderzoek 192
C. Theoretische modellen 194
a. Gardner: multiple intelligences 194
b. Sternberg: Triarchic theory of intelligence 199
3. TOPICS IN INTELLIGENTIEONDERZOEK 204
A. Elementaire processen 204
a. Cognitieve correlaten 205
b. Cognitieve componenten 209
,B. Genen en opvoeding 210
a. Klassiek onderzoek 210
b. Hedendaagse gedragsgenetica stelt fundamentele assumpties in vraag 213
C. Controversen 215
a. Flynn-effect 215
b. Compensatorische opvoedingsprojecten 217
1. Gedepriveerde milieus 218
2. Projecten en hun effecten 219
3. Geslacht en intelligentie 223
4. Etniciteit en intelligentie 225
D. Groepsverschillen in Intelligentie 228
, Prof P. Kuppens
PSCYHOLOGIE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN
DEEL I – PSYCHOLOGIE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN
4. WAT EN HOE?
A. Doelstelling
Het onderwerp is het begrijpen en verklaren van interindividuele en intra-individuele verschillen, verschillen
op vlak van psychologisch functioneren. Maar wat maakt dit vakgebied verschillend t.o.v. andere takken?
Verschillende takken uit de psychologie gaan over het ontdekken van algemene wetmatigheden (functieleer,
sociale psychologie, biologische psychologie – wat samen algemene psychologie is). Deze algemene
wetmatigheden zijn zinvol, MAAR we moeten ook beseffen dat er tegenover staat dat er grote verschillen,
variabiliteit is in het menselijk functioneren (tussen en binnen personen – gedrag, gevoelens, …) en dat is het
onderwerp van de PID tussen mensen.
9 Het DOEL is …
BESCHRIJVEN VERKLAREN
BESCHRIJVEN van verschillen tussen mensen: op VERKLAREN van verschillen: wat zijn precies de
welke vlakken verschillen mensen van elkaar/zich- oorzaken van verschillen tussen mensen? Wat ligt er
zelf? Wat zijn de belangrijkste verschillen? aan de basis van deze verschillen (⇒ verschillende
niveaus: genetisch, cultuur, opvoeding, …)?
BESCHRIJVEN van verbanden tussen verschillen: met
wat hangen die verschillen samen?
! PID ≠ tak dat op zichzelf staat:
1. Arbeids- en organisatiepsychologie
Bv. bij het begin van je job; selectie en rekrutering
2. School- en klinische psychologie
Bv. illustratie Covid; sommigen hebben hard afgezien in de lockdown, anderen niet.
3. Theorie en onderzoek
(onderzoeksvragen stellen)
1
