Hoorcollege / Week 1 / Verenigingsrecht
Bestuur en toezicht
Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (1)
- Inwerkingtreding 1 juli 2021
- Vooral van belang voor stichting, vereniging, coöperatie en owm
- Regeling voor bestuur sluit aan bij NV/BV
- Wettelijke basis voor RvC/RvT
- Wettelijke regeling one tier board nog niet in werking getreden
- Richtsnoer taakuitoefening: belang van vereniging/stichting en de met haar verbonden
onderneming of organisatie
- Ruimere ontslaggronden bestuurder/commissaris van stichting (art 2:298 BW)
Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (2)
- Uniformering tegenstrijd belang (vastlegging besluitvorming)
- Regeling meervoudig stemrecht (overgangsregeling)
- Belet- en ontstentenisregeling:
o Ook voor NV, art 2:142 lid 4 BW (inwerkingtreding 1 januari 2023, was uitgesteld
wegens ontbreken overgangsregeling)
Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (3)
- Nu ook wettelijke regeling van interne aansprakelijkheid commissarissen
o ‘Ten aanzien van taakvervulling vindt overeenkomstige toepassing het bepaalde in
artikel 9’
- Vereniging: art 2:50a lid 3 BW; stichting: art 2:300a lid 3 BW
- Geldt voor bestuurders en commissarissen (toezichthouders)
- Nu ook wettelijke regeling van externe aansprakelijkheid bij faillissement
- Ongewijzigd: externe aansprakelijkheid op grond van art 6:162 BW
Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (4)
- Bewijsvermoedens art 2:138/248 lid 2 BW van overeenkomstige toepassing
o Onbehoorlijke taakvervulling indien niet voldaan aan administratieplicht of
publicatieplicht (onweerlegbaar vermoeden)
o Wordt vermoed dat dit een belangrijke oorzaak is van faillissement (weerlegbaar
vermoeden)
▪ HR 6 juli 2021: ontzenuwen bewijsvermoeden kan niet alleen door externe
maar ook interne oorzaken
- Vereniging: art 2:50a lid 1-3 W; stichting: art 2:300a lid 1-3 BW
- Geldt ook voor commissarissen (toezichthouders)
- Heet hangijzer in totstandkomingsgeschiedenis
- Compromis: geldt niet voor bestuurder en commissaris van niet-commerciële vereniging of
stichting
o Criteria
▪ Onderworpen aan heffing Vpb (+ bij vereniging statuten in notariële akte); OF
▪ Verplicht tot financiële verantwoording gelijk(waardig) aan jaarrekening Boek
2 BW
Bestuursmodellen
- Algemeen bestuur / dagelijks bestuur
o AB is het bestuur in de zin van Boek 2 BW
o DB bestaat vaak uit één of twee leden van het AB
, o Sluit de formele positie AB wel aan bij de feitelijke situatie?
- Bestuur / directie
o Lijkt op AB/DB, maar directeur vaak niet afkomstig uit AB
o Directeur is dan geen statutair bestuurder
- One-tier
o 1 bestuur, bestaande uit uitvoerende en niet-uitvoerende bestuurders (taakverdeling)
o Wettelijke regeling voor vereniging en stichting
- Raad van toezicht-model
Taak en bevoegdheid
- Wettelijke omschrijving: besturen van de vereniging (art 2:44 lid 1 BW)
o Algemeen beleid
o Organisatorisch reilen en zeilen
o Beheer van het vermogen
o Deelname aan het rechtsverkeer
o …
- … behoudens beperkingen ‘volgens statuten’
- Wettelijke beperkingen (art 2:44 lid 2 BW)
- Wat is het richtsnoer van het bestuur bij de taakvervulling? Handelen in belang van de
vereniging en de aan haar verbonden organisatie (of onderneming als die er is)
- Bevoegdheid niet-voltallig bestuur
- Meervoudig stemrecht
Standaard arrest = Bruil
AV = in bovenstaande de algemene ledenvergadering
Statuten kunnen ook bepalen dat niet AV bevoegd is maar dan toch het bestuur of een derde
,Samenstelling en benoeming
- Samengesteld uit leden en/of niet-leden
- Benoeming door algemene vergadering
- Of anders: mits elk lid middellijk of onmiddellijk kan deelnemen aan de stemming over ten
minste de helft van het aantal bestuurders
- Bindende voordracht
- Veel variaties zijn dus mogelijk, o.a.:
o Getrapte benoeming via raad van toezicht die door de leden wordt benoemd
o Getrapte benoeming via bestuur van afdeling
o Benoeming door een derde
Raad van toezicht / raad van commissarissen
Taken en bevoegdheden
- Tot 1 juli 2021 geen wettelijke basis in het verenigingsrecht
- … dus vrijheid inzake de inrichting daarvan(?)
o Richtinggevend waren de bepalingen daaromtrent voor coöperatie/owm (art 2:57 en
57a) en NV/BV
- Kerntaken: toezicht en advies + aanvullingen in statuten
- Wat is het richtsnoer van raad van toezicht bij taakvervulling?
- Geen vrijblijvende functie, maar toch geen aansprakelijkheidsrisico?
- Wbtr: wel wettelijke basis
Lidmaatschap
Duiding en ontstaan
- Lidmaatschapsverhouding
- Originaire verkrijging: toetreding
o Verplichte toetreding is niet toegestaan, tenzij…
o Bestuur beslist (art 2:33 BW)
o Arrest Oud-Volendam: opgewekt vertrouwen dat bestuur lid heeft toegelaten (art 3:35
jo 3:59 BW)
o Schelfhorst: beperkend lidmaatschapsvereiste moet verband houden met doel
vereniging (i.c. niet het geval bij milieuvriendelijk tuinieren en hebben van
asielzoekersstatus)
- Derivatieve verkrijging: overdracht
o Uitgangspunt: persoonlijk, tenzij statuten anders bepalen (art 2:34 BW)
o Vereisten voor overdracht
o Meervoudig lidmaatschap?
Inhoud
- Stemrecht in de algemene vergadering
o Hoe is het stemrecht verdeeld?
o Meervoudig stemrecht? Is in beginsel ook mogelijk bij verenigingen
o Stemrechtloos lidmaatschap?
- Diverse overige (vergader)rechten
- Vereniging kan verplichtingen opleggen aan leden, mits in statuten voorzien, t.o.v.:
o Vereniging e/o medeleden (art 2:27 lid 4(c), 2:34a BW)
▪ Hof > Aqua Horst: parkeerverbod + boete in reglement; statutaire
doelomschrijving is onvoldoende grondslag
o Derden (art 2:46 BW)
▪ Behalve verplichtingen, kan vereniging ook rechten t.b.v. leden bedingen
, Dubbel lidmaatschap van zelfde vereniging mogelijk? Ligt nu bij de OK.
HR 13 januari 2012, Belangenvereniging Herikeres
- Bewonersvereniging sluit overeenkomst met park inzake hogere lasten voor permanente
bewoning
- Leden weigeren verhoging te betalen
- Art 14 lid 5 statuten: bestuur is bevoegd tot vertegenwoordiging
- Kantonrechter: art 14 lid 5 is voldoende grondslag om de leden te binden
- A-G: statuten moeten aard van verplichtingen omschrijven en evt. aan goedkeuring ALV
onderwerpen
- HR: statutaire bepaling inzake vertegenwoordiging is onvoldoende voor binding leden aan
derden
Einde
- Negatieve verenigingsvrijheid: opzegging door het lid
o Niet altijd eenvoudig > recreatieparkvereniging: onopzegbaar zolang ‘lid’ eigenaar
van bungalow/grond is (’t Zuiderland)
- Gedwongen beëindiging (uitstoting)?
- Uittreedvoorwaarden bij vereniging?
- Arrest IMG: verstrijken vervaltermijn art 2:15 BW sluit niet uit dat besluit tot opzegging
onrechtmatig was (o.g.v. art 6:162 BW)
Bestuur en toezicht
Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (1)
- Inwerkingtreding 1 juli 2021
- Vooral van belang voor stichting, vereniging, coöperatie en owm
- Regeling voor bestuur sluit aan bij NV/BV
- Wettelijke basis voor RvC/RvT
- Wettelijke regeling one tier board nog niet in werking getreden
- Richtsnoer taakuitoefening: belang van vereniging/stichting en de met haar verbonden
onderneming of organisatie
- Ruimere ontslaggronden bestuurder/commissaris van stichting (art 2:298 BW)
Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (2)
- Uniformering tegenstrijd belang (vastlegging besluitvorming)
- Regeling meervoudig stemrecht (overgangsregeling)
- Belet- en ontstentenisregeling:
o Ook voor NV, art 2:142 lid 4 BW (inwerkingtreding 1 januari 2023, was uitgesteld
wegens ontbreken overgangsregeling)
Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (3)
- Nu ook wettelijke regeling van interne aansprakelijkheid commissarissen
o ‘Ten aanzien van taakvervulling vindt overeenkomstige toepassing het bepaalde in
artikel 9’
- Vereniging: art 2:50a lid 3 BW; stichting: art 2:300a lid 3 BW
- Geldt voor bestuurders en commissarissen (toezichthouders)
- Nu ook wettelijke regeling van externe aansprakelijkheid bij faillissement
- Ongewijzigd: externe aansprakelijkheid op grond van art 6:162 BW
Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (4)
- Bewijsvermoedens art 2:138/248 lid 2 BW van overeenkomstige toepassing
o Onbehoorlijke taakvervulling indien niet voldaan aan administratieplicht of
publicatieplicht (onweerlegbaar vermoeden)
o Wordt vermoed dat dit een belangrijke oorzaak is van faillissement (weerlegbaar
vermoeden)
▪ HR 6 juli 2021: ontzenuwen bewijsvermoeden kan niet alleen door externe
maar ook interne oorzaken
- Vereniging: art 2:50a lid 1-3 W; stichting: art 2:300a lid 1-3 BW
- Geldt ook voor commissarissen (toezichthouders)
- Heet hangijzer in totstandkomingsgeschiedenis
- Compromis: geldt niet voor bestuurder en commissaris van niet-commerciële vereniging of
stichting
o Criteria
▪ Onderworpen aan heffing Vpb (+ bij vereniging statuten in notariële akte); OF
▪ Verplicht tot financiële verantwoording gelijk(waardig) aan jaarrekening Boek
2 BW
Bestuursmodellen
- Algemeen bestuur / dagelijks bestuur
o AB is het bestuur in de zin van Boek 2 BW
o DB bestaat vaak uit één of twee leden van het AB
, o Sluit de formele positie AB wel aan bij de feitelijke situatie?
- Bestuur / directie
o Lijkt op AB/DB, maar directeur vaak niet afkomstig uit AB
o Directeur is dan geen statutair bestuurder
- One-tier
o 1 bestuur, bestaande uit uitvoerende en niet-uitvoerende bestuurders (taakverdeling)
o Wettelijke regeling voor vereniging en stichting
- Raad van toezicht-model
Taak en bevoegdheid
- Wettelijke omschrijving: besturen van de vereniging (art 2:44 lid 1 BW)
o Algemeen beleid
o Organisatorisch reilen en zeilen
o Beheer van het vermogen
o Deelname aan het rechtsverkeer
o …
- … behoudens beperkingen ‘volgens statuten’
- Wettelijke beperkingen (art 2:44 lid 2 BW)
- Wat is het richtsnoer van het bestuur bij de taakvervulling? Handelen in belang van de
vereniging en de aan haar verbonden organisatie (of onderneming als die er is)
- Bevoegdheid niet-voltallig bestuur
- Meervoudig stemrecht
Standaard arrest = Bruil
AV = in bovenstaande de algemene ledenvergadering
Statuten kunnen ook bepalen dat niet AV bevoegd is maar dan toch het bestuur of een derde
,Samenstelling en benoeming
- Samengesteld uit leden en/of niet-leden
- Benoeming door algemene vergadering
- Of anders: mits elk lid middellijk of onmiddellijk kan deelnemen aan de stemming over ten
minste de helft van het aantal bestuurders
- Bindende voordracht
- Veel variaties zijn dus mogelijk, o.a.:
o Getrapte benoeming via raad van toezicht die door de leden wordt benoemd
o Getrapte benoeming via bestuur van afdeling
o Benoeming door een derde
Raad van toezicht / raad van commissarissen
Taken en bevoegdheden
- Tot 1 juli 2021 geen wettelijke basis in het verenigingsrecht
- … dus vrijheid inzake de inrichting daarvan(?)
o Richtinggevend waren de bepalingen daaromtrent voor coöperatie/owm (art 2:57 en
57a) en NV/BV
- Kerntaken: toezicht en advies + aanvullingen in statuten
- Wat is het richtsnoer van raad van toezicht bij taakvervulling?
- Geen vrijblijvende functie, maar toch geen aansprakelijkheidsrisico?
- Wbtr: wel wettelijke basis
Lidmaatschap
Duiding en ontstaan
- Lidmaatschapsverhouding
- Originaire verkrijging: toetreding
o Verplichte toetreding is niet toegestaan, tenzij…
o Bestuur beslist (art 2:33 BW)
o Arrest Oud-Volendam: opgewekt vertrouwen dat bestuur lid heeft toegelaten (art 3:35
jo 3:59 BW)
o Schelfhorst: beperkend lidmaatschapsvereiste moet verband houden met doel
vereniging (i.c. niet het geval bij milieuvriendelijk tuinieren en hebben van
asielzoekersstatus)
- Derivatieve verkrijging: overdracht
o Uitgangspunt: persoonlijk, tenzij statuten anders bepalen (art 2:34 BW)
o Vereisten voor overdracht
o Meervoudig lidmaatschap?
Inhoud
- Stemrecht in de algemene vergadering
o Hoe is het stemrecht verdeeld?
o Meervoudig stemrecht? Is in beginsel ook mogelijk bij verenigingen
o Stemrechtloos lidmaatschap?
- Diverse overige (vergader)rechten
- Vereniging kan verplichtingen opleggen aan leden, mits in statuten voorzien, t.o.v.:
o Vereniging e/o medeleden (art 2:27 lid 4(c), 2:34a BW)
▪ Hof > Aqua Horst: parkeerverbod + boete in reglement; statutaire
doelomschrijving is onvoldoende grondslag
o Derden (art 2:46 BW)
▪ Behalve verplichtingen, kan vereniging ook rechten t.b.v. leden bedingen
, Dubbel lidmaatschap van zelfde vereniging mogelijk? Ligt nu bij de OK.
HR 13 januari 2012, Belangenvereniging Herikeres
- Bewonersvereniging sluit overeenkomst met park inzake hogere lasten voor permanente
bewoning
- Leden weigeren verhoging te betalen
- Art 14 lid 5 statuten: bestuur is bevoegd tot vertegenwoordiging
- Kantonrechter: art 14 lid 5 is voldoende grondslag om de leden te binden
- A-G: statuten moeten aard van verplichtingen omschrijven en evt. aan goedkeuring ALV
onderwerpen
- HR: statutaire bepaling inzake vertegenwoordiging is onvoldoende voor binding leden aan
derden
Einde
- Negatieve verenigingsvrijheid: opzegging door het lid
o Niet altijd eenvoudig > recreatieparkvereniging: onopzegbaar zolang ‘lid’ eigenaar
van bungalow/grond is (’t Zuiderland)
- Gedwongen beëindiging (uitstoting)?
- Uittreedvoorwaarden bij vereniging?
- Arrest IMG: verstrijken vervaltermijn art 2:15 BW sluit niet uit dat besluit tot opzegging
onrechtmatig was (o.g.v. art 6:162 BW)
