Samenvatting Bestuursrecht
Week 41: Besluiten en Bevoegdheidsverkrijging
Bestuursrecht
Overheid neemt eenzijdig besluiten die burgers binden
Regelt de verhouding tussen de overheid en burgers bij het uitvoerend bestuur (burgers,
waaronder ook rechtspersonen)
o Regelt de organisatie van het uitvoerend bestuur (‘wie neemt besluiten’)
o Bepaalt en limiteert bevoegdheden van het bestuur (‘wat mag de overheid doen’)
o Regelt en normeert hoe bevoegdheden worden uitgeoefend (‘hoe moet de overheid dat
doen’)
o Beschermt de burger tegen onevenredige machtsuitoefening (welke waarborgen moet
de overheid treffen)
Bestuursrecht: juridische kaders voor bestuurlijk handelen
Bijzondere wetten: WHO, Vreemdelingenwet, Omgevingswet, Participatiewet
Algemene wet Bestuursrecht
o Harmonisatie na versnippering: uniformering en hoofdregels (zo, tenzij bijzondere
wet anders zegt)
o Ingevoerd in tranches, tussen 1994 en 2009 (4 e tranche)
Procesmatige omgangsvormen tussen overheid en burgers
Awb: ‘Grondwet voor het bestuurlijk handelen’
Enkele voorbeelden van zaken die in de Awb worden geregeld:
Communicatie burgers – overheid Art. 2:6 – 1: Bestuursorganen en onder hun
verantwoordelijkheid werkzame personen gebruiken de Nederlandse taal, tenzij bij wettelijk
voorschrift anders wordt bepaald
Procedure voor het nemen van besluiten, bijv art. 3:46: Een besluit dient te berusten op een
deugdelijke motivering
Bezwaarprocedure, bijv. art. 6:7: De termijn voor het indienen van een bezwaar- of
beroepschrift bedraagt 6 weken
Hoofdstuk 8: De wijze van procederen bij de bestuursrechter
Titel 9.2 Klachtbehandeling door een ombudsman
Organisatie van het openbaar bestuur
De overheid: het Openbaar Bestuur, de wetgever en de rechterlijke macht
Het Openbaar Bestuur: de instanties die besturen, en die wetten en besluiten uitvoeren
Openbaar lichaam: bij wet ingestelde organisaties met rechtspersoonlijkheid – soms met
verordende (regelgevende) bevoegdheden
Bestuursorgaan
Ambt: vervuld door natuurlijk persoon die gezag uitoefent: ambtsdrager
Art. 1:1 Awb
A: Orgaan van rechtspersoon krachtens publiekrecht ingesteld OF
B: Persoon of college met openbaar gezag bekleed
A-bestuursorganen
Organen: zelfstandig functionerend belast met behartiging specifieke belangen
Wettelijke grondslag: taken toebedeeld bij of krachtens de wet
, Vaak eigen bevoegdheden, maar dit hoeft niet!
Zelfstandige bestuursorganen
o Specifieke taken (uitvoering, toezicht, advies)
o Niet onder direct gezag van een minister, maar onafhankelijk
o Wel ministeriële aanwijzingen mogelijk voor taakuitvoering, maar onder procedurele
waarborgen
B-bestuursorgaan – art. 1:1 lid 1 onder b Awb
Natuurlijke persoon of bestuur van privaatrechtelijke rechtspersonen (stichtingen,
verenigingen, BV’s, NV’s)
Oefent publiekrechtelijke bevoegdheden uit (= om eenzijdig de rechtspositie van andere
rechtssubjecten te bepalen = besluiten nemen)
Openbaar gezag in beginsel wettelijk, dus ‘bij of krachtens de wet’
A-bestuursorgaan
Staat: regering, minister, staatssecretaris
Provincie: PS, GS, CvdK
Gemeente: gemeenteraad, College van B&W, burgemeester, secretaris
Sommige ambtenaren zoals Belastinginspecteur
B-bestuursorgaan
Garage Snel-Fit BV: wanneer hij APK-keuring verleent o.g.v. art. 83 Wegenverkeerswet
De Nederlandsche Bank NV: wanneer zij een boete oplegt o.g.v. Wet Financieel Toezicht
Instellingsbestuur Stg. VU: wanneer zij o.g.v. de Wet WHO een Bachelor graad verleent
Besluit
Art. 1:3 lid 1 Awb: een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een
publiekrechtelijke rechtshandeling
Rechtshandeling: handeling gericht op rechtsgevolg: verandering in rechten, plichten of
bevoegdheden
Publiekrechtelijk: exclusief de bevoegdheid van een bestuursorgaan
Let op! Privaatrechtelijke rechtshandelingen, en feitelijke handelingen: MBS p. 30
Soorten besluiten
Beschikking Besluit van algemene strekking (bas)
Persoonsgericht of zaaksgericht Avv, plan, beleidsregels
Rechtsgevolg is Rechtsgevolg is
Individueel (concreet) Algemeen (abstract)
Voor aanwijsbare persoon of Is niet individueel gericht
Gesloten groep van personen of Geldt niet voor een open groep personen en
Bepaalde zaak, met uitsluiting van alle anderen Voor een onbepaalde hoeveelheid personen
Beschikking
Art 1:3 lid 2 Awb: Besluit dat niet van algemene strekking is
Dus gericht op een individueel/concreet geval: recht of plicht, toegesneden op het
individuele geval (maatwerk)
Vaak voorwaarden en voorschriften voor de uitoefening van het recht
, o Bouwvergunning, ontheffing, uitkering, toeslag, belasting of heffing, subsidie, boete,
benoeming
Vergunning
Vergunning: noodzakelijke toestemming voor activiteiten die (zonder beschikking) verboden
zijn
Vergunningsvoorwaarden, toetsing ex ante
Handhaving van naleving met mogelijkheid opschorting of intrekking vergunning
Beslissingsruimte: beleidsregels
Beslissingsruimte
Beleidsruimte (belangenafweging)
Beoordelingsruimte (uitleg wettelijke regeling en vaststelling van feiten)
Eis van stelselmatigheid
Eis van consistentie van bestuur beleidsregels
Rechtszekerheidsbeginsel
Beleidsregel – definitie art. 1:3 lid 4 Awb
Een bij besluit vastgestelde algemene regel, niet zijnde een algemeen verbindend voorschrift,
omtrent:
De afweging van belangen
De vaststelling van feiten + de uitleg van wettelijke voorschriften (beoordelingsruimte)
Bij het gebruik van een bevoegdheid door een bestuursorgaan
Beleidsregels bij het nemen van besluiten: art. 4:84 Awb
Bestuursorgaan neemt besluit volgens eigen beleidsregel, maar kan/moet soms afwijken (inherente
afwijkingsbevoegdheid)
(Hoofdregel): Bestuursorgaan handelt conform zijn eigen beleidsregels, tenzij…
(Uitzondering): wegens 1. bijzondere omstandigheden bij toepassing van de beleidsregels de
2. gevolgen onevenredig zijn voor belanghebbende in verhouding tot de met de beleidsregel
te dienen doelen
Bevoegdheidsverkrijging
Hoe komt een bestuursorgaan aan zijn bevoegdheden?
1. Attributie: primair gegeven zelfstandige uitoefening bevoegdheid
2. Delegatie: overgedragen
3. Mandaat: overgelaten ‘in naam van’ niet zelfstandige
Hoofdstuk 1: Inleiding
, 1.2 Wat is bestuursrecht?
Geen duidelijke definitie voor. Heeft betrekking op:
Het openbaar bestuur (besturen van gemeenten, provincies en waterschappen, de
ministeries en vele andere overheidsinstanties);
Hetgeen het openbaar bestuur doet;
Op zijn relatie tot de burgers
Bijzondere delen van het bestuursrecht: wat het bestuur doet, doet het altijd op een bepaald terrein
(financieel, huisvesting, omgevingsrecht, etc.)
Algemeen deel van het bestuursrecht: waartoe de centrale onderwerpen en leerstukken van het
bestuursrecht behoren en waarop met name de Awb betrekking heeft
1.3 Het belang en de plaats van het bestuursrecht
Maatschappelijk belang: het gaat om verzoeken en/of aanspraken van burgers en bedrijven jegens
de overheid. Andersom vormen de door burgers en bedrijven te betalen belastingen de grootste
inkomsten voor de overheid.
Plaats: naast het straf- en privaatrecht > maar geen strikte scheiding, ze dringen over en weer in
elkaar door
Hoofdstuk 2: Kenmerken van het bestuursrecht
2.1 Inleiding
Nederland is een democratische rechtsstaat: de overheid dient de fundamentele rechten en
vrijheden van burgers te eerbiedigen en zich in te zetten voor de verwezenlijking van die rechten en
vrijheid, terwijl dit alles geschiedt onder controle van de door het volk in vrije verkiezingen gekozen
volksvertegenwoordiging
Vier eisen om aan doelen van de rechtsstaat te voldoen:
1. Wetmatigheid van bestuur
2. Rechterlijke controle
3. Evenwicht tussen de verschillende ‘machten’
4. Eerbiediging van grondrechten
2.2 Twee uitgangspunten
Twee uitgangspunten die de basis vormen van bestuurlijk handelen:
1. Het legaliteitsvereiste (art. 16 Gw)
= Het bestuur heeft voor vele handelingen een grondslag nodig in een (democratisch tot
stand gekomen) wet, en het bestuur dient te handelen conform die wet wanneer het deze
handelingen verricht
Een verbod of gebod mag wel in een lagere regeling staan, maar moet uiteindelijk een
grondslag hebben in een wet in formele zin
De wetgever heeft voor de meeste overheidshandelingen een wettelijke grondslag
geschapen. Ook voor de meeste subsidies (begunstigend; overheid geeft iets in plaats van
neemt/mengeling begunstigend en belastend; subsidie met verplichtingen) geldt dat die van
een wettelijke grondslag moeten zijn voorzien (art. 4:23 Awb)
2. Het specialiteitsbeginsel
Week 41: Besluiten en Bevoegdheidsverkrijging
Bestuursrecht
Overheid neemt eenzijdig besluiten die burgers binden
Regelt de verhouding tussen de overheid en burgers bij het uitvoerend bestuur (burgers,
waaronder ook rechtspersonen)
o Regelt de organisatie van het uitvoerend bestuur (‘wie neemt besluiten’)
o Bepaalt en limiteert bevoegdheden van het bestuur (‘wat mag de overheid doen’)
o Regelt en normeert hoe bevoegdheden worden uitgeoefend (‘hoe moet de overheid dat
doen’)
o Beschermt de burger tegen onevenredige machtsuitoefening (welke waarborgen moet
de overheid treffen)
Bestuursrecht: juridische kaders voor bestuurlijk handelen
Bijzondere wetten: WHO, Vreemdelingenwet, Omgevingswet, Participatiewet
Algemene wet Bestuursrecht
o Harmonisatie na versnippering: uniformering en hoofdregels (zo, tenzij bijzondere
wet anders zegt)
o Ingevoerd in tranches, tussen 1994 en 2009 (4 e tranche)
Procesmatige omgangsvormen tussen overheid en burgers
Awb: ‘Grondwet voor het bestuurlijk handelen’
Enkele voorbeelden van zaken die in de Awb worden geregeld:
Communicatie burgers – overheid Art. 2:6 – 1: Bestuursorganen en onder hun
verantwoordelijkheid werkzame personen gebruiken de Nederlandse taal, tenzij bij wettelijk
voorschrift anders wordt bepaald
Procedure voor het nemen van besluiten, bijv art. 3:46: Een besluit dient te berusten op een
deugdelijke motivering
Bezwaarprocedure, bijv. art. 6:7: De termijn voor het indienen van een bezwaar- of
beroepschrift bedraagt 6 weken
Hoofdstuk 8: De wijze van procederen bij de bestuursrechter
Titel 9.2 Klachtbehandeling door een ombudsman
Organisatie van het openbaar bestuur
De overheid: het Openbaar Bestuur, de wetgever en de rechterlijke macht
Het Openbaar Bestuur: de instanties die besturen, en die wetten en besluiten uitvoeren
Openbaar lichaam: bij wet ingestelde organisaties met rechtspersoonlijkheid – soms met
verordende (regelgevende) bevoegdheden
Bestuursorgaan
Ambt: vervuld door natuurlijk persoon die gezag uitoefent: ambtsdrager
Art. 1:1 Awb
A: Orgaan van rechtspersoon krachtens publiekrecht ingesteld OF
B: Persoon of college met openbaar gezag bekleed
A-bestuursorganen
Organen: zelfstandig functionerend belast met behartiging specifieke belangen
Wettelijke grondslag: taken toebedeeld bij of krachtens de wet
, Vaak eigen bevoegdheden, maar dit hoeft niet!
Zelfstandige bestuursorganen
o Specifieke taken (uitvoering, toezicht, advies)
o Niet onder direct gezag van een minister, maar onafhankelijk
o Wel ministeriële aanwijzingen mogelijk voor taakuitvoering, maar onder procedurele
waarborgen
B-bestuursorgaan – art. 1:1 lid 1 onder b Awb
Natuurlijke persoon of bestuur van privaatrechtelijke rechtspersonen (stichtingen,
verenigingen, BV’s, NV’s)
Oefent publiekrechtelijke bevoegdheden uit (= om eenzijdig de rechtspositie van andere
rechtssubjecten te bepalen = besluiten nemen)
Openbaar gezag in beginsel wettelijk, dus ‘bij of krachtens de wet’
A-bestuursorgaan
Staat: regering, minister, staatssecretaris
Provincie: PS, GS, CvdK
Gemeente: gemeenteraad, College van B&W, burgemeester, secretaris
Sommige ambtenaren zoals Belastinginspecteur
B-bestuursorgaan
Garage Snel-Fit BV: wanneer hij APK-keuring verleent o.g.v. art. 83 Wegenverkeerswet
De Nederlandsche Bank NV: wanneer zij een boete oplegt o.g.v. Wet Financieel Toezicht
Instellingsbestuur Stg. VU: wanneer zij o.g.v. de Wet WHO een Bachelor graad verleent
Besluit
Art. 1:3 lid 1 Awb: een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een
publiekrechtelijke rechtshandeling
Rechtshandeling: handeling gericht op rechtsgevolg: verandering in rechten, plichten of
bevoegdheden
Publiekrechtelijk: exclusief de bevoegdheid van een bestuursorgaan
Let op! Privaatrechtelijke rechtshandelingen, en feitelijke handelingen: MBS p. 30
Soorten besluiten
Beschikking Besluit van algemene strekking (bas)
Persoonsgericht of zaaksgericht Avv, plan, beleidsregels
Rechtsgevolg is Rechtsgevolg is
Individueel (concreet) Algemeen (abstract)
Voor aanwijsbare persoon of Is niet individueel gericht
Gesloten groep van personen of Geldt niet voor een open groep personen en
Bepaalde zaak, met uitsluiting van alle anderen Voor een onbepaalde hoeveelheid personen
Beschikking
Art 1:3 lid 2 Awb: Besluit dat niet van algemene strekking is
Dus gericht op een individueel/concreet geval: recht of plicht, toegesneden op het
individuele geval (maatwerk)
Vaak voorwaarden en voorschriften voor de uitoefening van het recht
, o Bouwvergunning, ontheffing, uitkering, toeslag, belasting of heffing, subsidie, boete,
benoeming
Vergunning
Vergunning: noodzakelijke toestemming voor activiteiten die (zonder beschikking) verboden
zijn
Vergunningsvoorwaarden, toetsing ex ante
Handhaving van naleving met mogelijkheid opschorting of intrekking vergunning
Beslissingsruimte: beleidsregels
Beslissingsruimte
Beleidsruimte (belangenafweging)
Beoordelingsruimte (uitleg wettelijke regeling en vaststelling van feiten)
Eis van stelselmatigheid
Eis van consistentie van bestuur beleidsregels
Rechtszekerheidsbeginsel
Beleidsregel – definitie art. 1:3 lid 4 Awb
Een bij besluit vastgestelde algemene regel, niet zijnde een algemeen verbindend voorschrift,
omtrent:
De afweging van belangen
De vaststelling van feiten + de uitleg van wettelijke voorschriften (beoordelingsruimte)
Bij het gebruik van een bevoegdheid door een bestuursorgaan
Beleidsregels bij het nemen van besluiten: art. 4:84 Awb
Bestuursorgaan neemt besluit volgens eigen beleidsregel, maar kan/moet soms afwijken (inherente
afwijkingsbevoegdheid)
(Hoofdregel): Bestuursorgaan handelt conform zijn eigen beleidsregels, tenzij…
(Uitzondering): wegens 1. bijzondere omstandigheden bij toepassing van de beleidsregels de
2. gevolgen onevenredig zijn voor belanghebbende in verhouding tot de met de beleidsregel
te dienen doelen
Bevoegdheidsverkrijging
Hoe komt een bestuursorgaan aan zijn bevoegdheden?
1. Attributie: primair gegeven zelfstandige uitoefening bevoegdheid
2. Delegatie: overgedragen
3. Mandaat: overgelaten ‘in naam van’ niet zelfstandige
Hoofdstuk 1: Inleiding
, 1.2 Wat is bestuursrecht?
Geen duidelijke definitie voor. Heeft betrekking op:
Het openbaar bestuur (besturen van gemeenten, provincies en waterschappen, de
ministeries en vele andere overheidsinstanties);
Hetgeen het openbaar bestuur doet;
Op zijn relatie tot de burgers
Bijzondere delen van het bestuursrecht: wat het bestuur doet, doet het altijd op een bepaald terrein
(financieel, huisvesting, omgevingsrecht, etc.)
Algemeen deel van het bestuursrecht: waartoe de centrale onderwerpen en leerstukken van het
bestuursrecht behoren en waarop met name de Awb betrekking heeft
1.3 Het belang en de plaats van het bestuursrecht
Maatschappelijk belang: het gaat om verzoeken en/of aanspraken van burgers en bedrijven jegens
de overheid. Andersom vormen de door burgers en bedrijven te betalen belastingen de grootste
inkomsten voor de overheid.
Plaats: naast het straf- en privaatrecht > maar geen strikte scheiding, ze dringen over en weer in
elkaar door
Hoofdstuk 2: Kenmerken van het bestuursrecht
2.1 Inleiding
Nederland is een democratische rechtsstaat: de overheid dient de fundamentele rechten en
vrijheden van burgers te eerbiedigen en zich in te zetten voor de verwezenlijking van die rechten en
vrijheid, terwijl dit alles geschiedt onder controle van de door het volk in vrije verkiezingen gekozen
volksvertegenwoordiging
Vier eisen om aan doelen van de rechtsstaat te voldoen:
1. Wetmatigheid van bestuur
2. Rechterlijke controle
3. Evenwicht tussen de verschillende ‘machten’
4. Eerbiediging van grondrechten
2.2 Twee uitgangspunten
Twee uitgangspunten die de basis vormen van bestuurlijk handelen:
1. Het legaliteitsvereiste (art. 16 Gw)
= Het bestuur heeft voor vele handelingen een grondslag nodig in een (democratisch tot
stand gekomen) wet, en het bestuur dient te handelen conform die wet wanneer het deze
handelingen verricht
Een verbod of gebod mag wel in een lagere regeling staan, maar moet uiteindelijk een
grondslag hebben in een wet in formele zin
De wetgever heeft voor de meeste overheidshandelingen een wettelijke grondslag
geschapen. Ook voor de meeste subsidies (begunstigend; overheid geeft iets in plaats van
neemt/mengeling begunstigend en belastend; subsidie met verplichtingen) geldt dat die van
een wettelijke grondslag moeten zijn voorzien (art. 4:23 Awb)
2. Het specialiteitsbeginsel
