1 Tahrim Ramdjan – CSE 2016, samenvatting economie M5
Domein F, module 5 – samenwerken en
onderhandelen
(Leiden: Verstoorde samenwerking, deel 1. Deel 2: zie module 6)
1 Van spel naar theorie
• Het economiespel is een situatie waarin bepaalde producenten de consument voor
zich willen winnen, zodat die zoveel mogelijk koopt. De producenten zijn dan spelers.
o Er zijn ook bepaalde ‘spelregels’: denk aan openingstijden, of het gunnen van
de ruimte aan een andere speler.
o Vaak is er in een economiespel niet één winnaar: iedereen wint een beetje.
• Ook het economiespel heeft een marktevenwicht – de situatie die ontstaat als het
spel is afgelopen. Je moet dan afgaan op voorspellingen. Om dat te doen is de
speltheorie ontwikkeld.
• Een voorbeeld is McDonalds en Burger King die allebei een filiaal hebben tegenover
het grootste treinstation van een stad en twijfelen of ze hun burgers in prijs moeten
verlagen (de keuzes zijn acties; in dit geval zijn er dus twee acties).
• Om het economiespel te kunnen beantwoorden moet je over het algemeen deze drie
vragen beantwoorden:
o Wie zijn de spelers?
o Wat zijn hun acties?
o Wat is hun doelstelling?
o De spelers zijn in dit geval McDonalds en Burger King; hun acties zijn {wel
prijsverlaging, geen prijsverlaging} en hun doelstelling is zoveel mogelijk winst
behalen.
• Hiertoe stel je een opbrengstenmatrix op, die de opbrengsten voor beide spelers bij
de mogelijke acties weergeeft.
o Uit de opbrengstenmatrix haal je wie de rijspeler en wie de kolomspeler is.
De rijspller staat als eerst vermeld, de kolomspeler als laatst qua getallen.
o Kiest McDonalds ervoor om prijsverlaging door te voeren, dan kijkt Burger
King alleen naar de onderste rij om te kijken wat zij gaan doen. Andersom:
zou Burger King besluiten geen prijsverlaging door te voeren, dan kijkt zij
alleen naar de linkerkolom van de matrix.
Voorbeeld opbrengstenmatrix
Burger King
Geen prijsverl. Wel prijsverl.
McDonalds Geen prijsverl. 1.000; 1.400 900; 1.600
Wel prijsverl. 1.200; 1.300 1.100; 1.500
Kijk even naar wat ze doen:
McD geen prijsverl à BK wel prijsverl. want 1600 > 1400
McD wel prijsverl à BK wel prijsverl, want 1500 > 1300
BK geen prijsverl à McD wel prijsverl, want 1200 > 1000
BK wel prijsverl à McD wel prijsverl, want 1100 > 900
, 2 Tahrim Ramdjan – CSE 2016, samenvatting economie M5
• Je onderstreept deze waarden. Dan kom je op het Nash-evenwicht: voor beide
spelers de beste keuze, gegeven de keuze van de ander.
o Geen speler kan erop vooruitgaan door een andere actie te kiezen, als de
andere speler dat ook niet doet.
o Het Nash-evenwicht is dus het marktevenwicht. In het spel van McD en BK
is dat dus de cel rechtsonder. De oplossing is dan ook dat beide spelers een
prijsverlaging doorvoeren.
2 Samenwerken
2.1 Gevangenenprobleem
• Het kan ook dat het Nash-evenwicht voor beide spelers slecht uitpakt. Dat is het
veelvoorkomende gevangenenprobleem ofwel prisoner’s dilemma: er is een
tegenstelling tussen individueel en collectief belang.
o Beide spelers streven hun individueel belang na, gegeven het gedrag van
een ander à slecht marktevenwicht.
o Beide spelers gaan erop vooruit als ze afspreken om een keuze te maken die
het gezamenlijk belang vooropstelt: bijvoorbeeld, geen uitverkoop, als door
uitverkoop van beide er een slecht evenwicht ontstaat.
§ Het is echter altijd lonend om de afspraak te schenden.
§ Dat verandert, wanneer het economiespel in de toekomst meermaals
wordt gespeeld: we hebben nu namelijk enkel gekeken naar het
eenmalig spel…
2.2 Dominante keuzes
• Soms maakt het niet uit wat een ander kiest, voor de keuze van de ene partij. In dat
geval is dat voor die partij, een dominante keuze. Het marktevenwicht bestaat in
het gevangenenprobleem dan ook uit dominante keuzes.
o In het voorbeeld van de McD en BK zie je dat ‘wel prijsverlaging’ voor beide
ketens een dominante keuze is.
o Het hoeft niet altijd zo te zijn dat het Nash-evenwicht een evenwicht in
dominante keuzes te zijn!
• Hebben spelers een dominante keuzes, dan is er maar één Nash-evenwicht en
hoeft er niet onderhandeld te worden.
2.3 Gevangenenprobleem in de praktijk: aanbod van collectieve
goederen
• De overheid zorgt voor collectieve goederen, omdat er geen aanbieders zijn die dat
willen doen. Met collectieve goederen kan er geen winst worden gemaakt omdat er
geen consumenten van consumptie kunnen worden uitgesloten.
• Het feit dat collectieve goederen worden gemaakt kunnen we zien als een uitkomst
van het gevangenenprobleem.
• Collectieve goederen hebben namelijk een positief extern effect.
Domein F, module 5 – samenwerken en
onderhandelen
(Leiden: Verstoorde samenwerking, deel 1. Deel 2: zie module 6)
1 Van spel naar theorie
• Het economiespel is een situatie waarin bepaalde producenten de consument voor
zich willen winnen, zodat die zoveel mogelijk koopt. De producenten zijn dan spelers.
o Er zijn ook bepaalde ‘spelregels’: denk aan openingstijden, of het gunnen van
de ruimte aan een andere speler.
o Vaak is er in een economiespel niet één winnaar: iedereen wint een beetje.
• Ook het economiespel heeft een marktevenwicht – de situatie die ontstaat als het
spel is afgelopen. Je moet dan afgaan op voorspellingen. Om dat te doen is de
speltheorie ontwikkeld.
• Een voorbeeld is McDonalds en Burger King die allebei een filiaal hebben tegenover
het grootste treinstation van een stad en twijfelen of ze hun burgers in prijs moeten
verlagen (de keuzes zijn acties; in dit geval zijn er dus twee acties).
• Om het economiespel te kunnen beantwoorden moet je over het algemeen deze drie
vragen beantwoorden:
o Wie zijn de spelers?
o Wat zijn hun acties?
o Wat is hun doelstelling?
o De spelers zijn in dit geval McDonalds en Burger King; hun acties zijn {wel
prijsverlaging, geen prijsverlaging} en hun doelstelling is zoveel mogelijk winst
behalen.
• Hiertoe stel je een opbrengstenmatrix op, die de opbrengsten voor beide spelers bij
de mogelijke acties weergeeft.
o Uit de opbrengstenmatrix haal je wie de rijspeler en wie de kolomspeler is.
De rijspller staat als eerst vermeld, de kolomspeler als laatst qua getallen.
o Kiest McDonalds ervoor om prijsverlaging door te voeren, dan kijkt Burger
King alleen naar de onderste rij om te kijken wat zij gaan doen. Andersom:
zou Burger King besluiten geen prijsverlaging door te voeren, dan kijkt zij
alleen naar de linkerkolom van de matrix.
Voorbeeld opbrengstenmatrix
Burger King
Geen prijsverl. Wel prijsverl.
McDonalds Geen prijsverl. 1.000; 1.400 900; 1.600
Wel prijsverl. 1.200; 1.300 1.100; 1.500
Kijk even naar wat ze doen:
McD geen prijsverl à BK wel prijsverl. want 1600 > 1400
McD wel prijsverl à BK wel prijsverl, want 1500 > 1300
BK geen prijsverl à McD wel prijsverl, want 1200 > 1000
BK wel prijsverl à McD wel prijsverl, want 1100 > 900
, 2 Tahrim Ramdjan – CSE 2016, samenvatting economie M5
• Je onderstreept deze waarden. Dan kom je op het Nash-evenwicht: voor beide
spelers de beste keuze, gegeven de keuze van de ander.
o Geen speler kan erop vooruitgaan door een andere actie te kiezen, als de
andere speler dat ook niet doet.
o Het Nash-evenwicht is dus het marktevenwicht. In het spel van McD en BK
is dat dus de cel rechtsonder. De oplossing is dan ook dat beide spelers een
prijsverlaging doorvoeren.
2 Samenwerken
2.1 Gevangenenprobleem
• Het kan ook dat het Nash-evenwicht voor beide spelers slecht uitpakt. Dat is het
veelvoorkomende gevangenenprobleem ofwel prisoner’s dilemma: er is een
tegenstelling tussen individueel en collectief belang.
o Beide spelers streven hun individueel belang na, gegeven het gedrag van
een ander à slecht marktevenwicht.
o Beide spelers gaan erop vooruit als ze afspreken om een keuze te maken die
het gezamenlijk belang vooropstelt: bijvoorbeeld, geen uitverkoop, als door
uitverkoop van beide er een slecht evenwicht ontstaat.
§ Het is echter altijd lonend om de afspraak te schenden.
§ Dat verandert, wanneer het economiespel in de toekomst meermaals
wordt gespeeld: we hebben nu namelijk enkel gekeken naar het
eenmalig spel…
2.2 Dominante keuzes
• Soms maakt het niet uit wat een ander kiest, voor de keuze van de ene partij. In dat
geval is dat voor die partij, een dominante keuze. Het marktevenwicht bestaat in
het gevangenenprobleem dan ook uit dominante keuzes.
o In het voorbeeld van de McD en BK zie je dat ‘wel prijsverlaging’ voor beide
ketens een dominante keuze is.
o Het hoeft niet altijd zo te zijn dat het Nash-evenwicht een evenwicht in
dominante keuzes te zijn!
• Hebben spelers een dominante keuzes, dan is er maar één Nash-evenwicht en
hoeft er niet onderhandeld te worden.
2.3 Gevangenenprobleem in de praktijk: aanbod van collectieve
goederen
• De overheid zorgt voor collectieve goederen, omdat er geen aanbieders zijn die dat
willen doen. Met collectieve goederen kan er geen winst worden gemaakt omdat er
geen consumenten van consumptie kunnen worden uitgesloten.
• Het feit dat collectieve goederen worden gemaakt kunnen we zien als een uitkomst
van het gevangenenprobleem.
• Collectieve goederen hebben namelijk een positief extern effect.
