Maastricht
University
Joost
[OVERZICHT
BASISGROEPEN
PSYCHOMEDISCHE
PROBLEMEN]
Overzicht van de uitwerkingen van de basisgroepen van het cluster PMP,
Geneeskunde jaar 3, Maastricht University.
,Uitwerkingen basisgroep 1; DELIRIUM, DEMENTIE & DEPRESSIE
Farmacologie acetylcholine (precursors, aanmaak, afbraak, receptoren
en cholinerge systeem (nucleus Meynert).
Stahl essential psychoparmacology 4th ed h 13
Farmacologie van acetylcholine
Acetylcholine wordt gevormd in cholinerge
neuronen uit 2 precursors: choline en acetyl
coenzyme A (AcCoA). Choline is afkomstig uit
voeding, acetyl coenzyme A wordt aangemaakt
uit glucose in de mitochondria van het neuron.
Het enzym choline acetyl-transferase (CAT)
koppelt beiden substraten tot acetylcholine (Ach).
Zie figuur 13.17
De werking van acetylcholine in de synaptische
spleet wordt gestopt door de enzymen
acetylcholinesterase (AChE) en
butyrylcholinesterase (BuChE).
Beiden enzymen zetten ACh om in choline. Toch
zijn deze twee enzymen verschillend. Ze worden
door verschillende genen gecodeerd. Daardoor
krijg je ook andere klinische effecten als je deze
enzymen inhibeert.
Hoge levels van AChE zitten in het brein, vooral in
neuronen die ACh input ontvangen
BuChE zit ook in het brein, maar vooral in de Gliacellen.
Ach
wordt vervolgens terug opgenomen in het presynaptisch neuron waardoor er
2
,opnieuw Ach kan worden aangemaakt. Wanneer Ach is aangemaakt in het
presynaptisch neuron, wordt het uitgestoten middels vesikels in de synaptische
spleet. Ach wordt opgeslagen in deze blaasjes door middel van de vesiculaire
Ach-transporter (VAChT), die dezelfde functie vervult als de monoamine
transporters.
Eenmaal in de synaptische spleet, kan Ach
binden op receptoren van het post-synaptisch
neuron. De meest belangrijke cholinerge
receptoren zijn muscarine en nicotinerge
receptoren. Nicotinereceptoren zijn ligand-
afhankelijke ionkanalen en zijn altijd excitatoir
(stimulerend bij binding met Ach). Muscarine-
receptoren zijn G-gekoppelde receptoren en
kunnen zowel inhibatoir als excitatoir zijn.
Muscarinereceptoren kunnen worden
verdeeld in een aantal subtypen. Hiervan is de
M1-receptor de meest bekende. Dit subtype
speelt een belangirjke rol bij somiige geheugen
functies. Deze receptor bevindt zich post-
synaptisch.
De M2-receptor bevindt zich presynaptisch, en
wordt ook wel een autoreceptor genoemd. Ach
bindt op deze receptor, waardoor de uitstoot
van Ach in de synaptische spleet wordt
geblokkeerd. Er zijn meerdere
muscarinereceptoren bekend, maar de functie
hiervan staat nog ter discussie.
Ook de nicotinereceptoren kunnen worden
verdeeld in een aantal subtypen. Twee van de
meest belangrijke CNS nicotinereceptoren zijn
de sytypes met de α7 subunits, en het subtype met de α4 en β2 subunits.
De α4β2 subunit bevindt zich post synaptisch en speelt een belangrijke rol in de
dopamine-release in de nucleus accumbens. Op deze receptor bindt nicotine,
wat invloed heeft op het verslaafd worden aan tabak.
3
,De α7 subunit kan zich zowel pre- als
postsynaptisch bevinden. Wanneer pre-
synaptisch, fungeert deze als autoreceptor,
post-synaptisch speelt deze receptor een rol in
cognitieve functies in de prefrontale cortex. α 7-
receptoren bevinden zich tevens op neuronen
die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van
neurotransmitters als glutamaat en dopamine.
Zie figuur 13.21 Wanneer Ach van zijn eigen
synaps weg diffundeert naar deze pre-
synaptische receptoren, is Ach in staat om de
uitstoot van deze neurotransmitters te
reguleren.
Nicotinerge receptoren worden allosterisch gemodul Nicotinerge receptoren
worden allosterisch gemoduleerd door galantamine (PAM: positieve alloserische
modulator).
De aanmaak van Ach vindt plaats in neuronen die worden gevonden in de
hersenstam. Vanuit hier wordt Ach geprojecteerd op de prefrontale cortex, het
basale voorbrein, de thalamus, hypothalamus, amygdala en de hippocampus. Zie
figuur 13.23-24
4
, Farmacologie dopamine (precursors, aanmaak, afbraak, receptoren en
dopaminerge systeem).
Dopamine; BRON: Stahl essential psychoparmacology 4th ed h 4, p 86 tot 96
Dopamine of 2-(3,4-dihydroxyfenyl)ethaanamine is een catecholamine die
fungeert als neurotransmitter (en soms als hormoon) op verschillende plaatsen in
het lichaam van mensen en dieren.
Dopamine ontstaat door decarboxylatie uit L-DOPA, dat in organismen wordt
gevormd door oxidatie van het aminozuur tyrosine. Het komt in het menselijk en
dierlijk organisme ook voor als een precursor van de hormonen adrenaline en
noradrenaline, dat daaruit door hydroxylering kan ontstaan. Het speelt een grote
rol bij het ervaren van genot, blijdschap en welzijn. In de hersenen zijn
5
University
Joost
[OVERZICHT
BASISGROEPEN
PSYCHOMEDISCHE
PROBLEMEN]
Overzicht van de uitwerkingen van de basisgroepen van het cluster PMP,
Geneeskunde jaar 3, Maastricht University.
,Uitwerkingen basisgroep 1; DELIRIUM, DEMENTIE & DEPRESSIE
Farmacologie acetylcholine (precursors, aanmaak, afbraak, receptoren
en cholinerge systeem (nucleus Meynert).
Stahl essential psychoparmacology 4th ed h 13
Farmacologie van acetylcholine
Acetylcholine wordt gevormd in cholinerge
neuronen uit 2 precursors: choline en acetyl
coenzyme A (AcCoA). Choline is afkomstig uit
voeding, acetyl coenzyme A wordt aangemaakt
uit glucose in de mitochondria van het neuron.
Het enzym choline acetyl-transferase (CAT)
koppelt beiden substraten tot acetylcholine (Ach).
Zie figuur 13.17
De werking van acetylcholine in de synaptische
spleet wordt gestopt door de enzymen
acetylcholinesterase (AChE) en
butyrylcholinesterase (BuChE).
Beiden enzymen zetten ACh om in choline. Toch
zijn deze twee enzymen verschillend. Ze worden
door verschillende genen gecodeerd. Daardoor
krijg je ook andere klinische effecten als je deze
enzymen inhibeert.
Hoge levels van AChE zitten in het brein, vooral in
neuronen die ACh input ontvangen
BuChE zit ook in het brein, maar vooral in de Gliacellen.
Ach
wordt vervolgens terug opgenomen in het presynaptisch neuron waardoor er
2
,opnieuw Ach kan worden aangemaakt. Wanneer Ach is aangemaakt in het
presynaptisch neuron, wordt het uitgestoten middels vesikels in de synaptische
spleet. Ach wordt opgeslagen in deze blaasjes door middel van de vesiculaire
Ach-transporter (VAChT), die dezelfde functie vervult als de monoamine
transporters.
Eenmaal in de synaptische spleet, kan Ach
binden op receptoren van het post-synaptisch
neuron. De meest belangrijke cholinerge
receptoren zijn muscarine en nicotinerge
receptoren. Nicotinereceptoren zijn ligand-
afhankelijke ionkanalen en zijn altijd excitatoir
(stimulerend bij binding met Ach). Muscarine-
receptoren zijn G-gekoppelde receptoren en
kunnen zowel inhibatoir als excitatoir zijn.
Muscarinereceptoren kunnen worden
verdeeld in een aantal subtypen. Hiervan is de
M1-receptor de meest bekende. Dit subtype
speelt een belangirjke rol bij somiige geheugen
functies. Deze receptor bevindt zich post-
synaptisch.
De M2-receptor bevindt zich presynaptisch, en
wordt ook wel een autoreceptor genoemd. Ach
bindt op deze receptor, waardoor de uitstoot
van Ach in de synaptische spleet wordt
geblokkeerd. Er zijn meerdere
muscarinereceptoren bekend, maar de functie
hiervan staat nog ter discussie.
Ook de nicotinereceptoren kunnen worden
verdeeld in een aantal subtypen. Twee van de
meest belangrijke CNS nicotinereceptoren zijn
de sytypes met de α7 subunits, en het subtype met de α4 en β2 subunits.
De α4β2 subunit bevindt zich post synaptisch en speelt een belangrijke rol in de
dopamine-release in de nucleus accumbens. Op deze receptor bindt nicotine,
wat invloed heeft op het verslaafd worden aan tabak.
3
,De α7 subunit kan zich zowel pre- als
postsynaptisch bevinden. Wanneer pre-
synaptisch, fungeert deze als autoreceptor,
post-synaptisch speelt deze receptor een rol in
cognitieve functies in de prefrontale cortex. α 7-
receptoren bevinden zich tevens op neuronen
die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van
neurotransmitters als glutamaat en dopamine.
Zie figuur 13.21 Wanneer Ach van zijn eigen
synaps weg diffundeert naar deze pre-
synaptische receptoren, is Ach in staat om de
uitstoot van deze neurotransmitters te
reguleren.
Nicotinerge receptoren worden allosterisch gemodul Nicotinerge receptoren
worden allosterisch gemoduleerd door galantamine (PAM: positieve alloserische
modulator).
De aanmaak van Ach vindt plaats in neuronen die worden gevonden in de
hersenstam. Vanuit hier wordt Ach geprojecteerd op de prefrontale cortex, het
basale voorbrein, de thalamus, hypothalamus, amygdala en de hippocampus. Zie
figuur 13.23-24
4
, Farmacologie dopamine (precursors, aanmaak, afbraak, receptoren en
dopaminerge systeem).
Dopamine; BRON: Stahl essential psychoparmacology 4th ed h 4, p 86 tot 96
Dopamine of 2-(3,4-dihydroxyfenyl)ethaanamine is een catecholamine die
fungeert als neurotransmitter (en soms als hormoon) op verschillende plaatsen in
het lichaam van mensen en dieren.
Dopamine ontstaat door decarboxylatie uit L-DOPA, dat in organismen wordt
gevormd door oxidatie van het aminozuur tyrosine. Het komt in het menselijk en
dierlijk organisme ook voor als een precursor van de hormonen adrenaline en
noradrenaline, dat daaruit door hydroxylering kan ontstaan. Het speelt een grote
rol bij het ervaren van genot, blijdschap en welzijn. In de hersenen zijn
5
