SOCIOLOGIE
DE GESCHIEDENIS VAN DE SOCIOLOGIE
DE GESCHIEDENIS EN DE GRONDLEGGERS VAN DE SOCIOLOGIE
1. Jagers- 5.
2. landbouw 3. Middeleeuwen 4. Renaissance 6. 19e eeuw
verzamelaars Verlichtingsfilosofie
JAGERS-VERZAMELAARS
De mensen leefde in groep samen om te kunnen overleven, maar hadden nergens een vaste plek.
Het ware kleine sociale eenheden waarin de samenwerking beperkt was. Er waren geen sociale
structuren of complexe situaties met machtsverhoudingen. Er was enkel een verschil tussen de man-
vrouw verhoudingen.
LANDBOUW
De mensen begonnen zich te vestigen op één plek zodat ze aan landbouw konden doen en vee
konden houden. Zo ontstonden er regels voor de mensen, die van toepassing waren op één plek,
maar konden verschillen als je naar een andere plek ging. Hierdoor werden politieke verhoudingen
gecreëerd.
Er was nog veel geloof in de goden en alles dat zich voordeed werd ook aan de goden toegeschreven.
Ook de oplossingen moesten door de goden verklaard worden. Hierdoor was er geen wetenschap
nodig om alles uit te leggen. Hier was nog veel sprake van de standen.
MIDDELEEUWEN
Hier was nog veel geloof in de goden en de standenmaatschappij. Hierdoor werd er niet
gereorganiseerd of werden zaken ook niet in vraag gesteld. De vanzelfsprekendheden bleven zoals ze
zijn.
RENAISSANCE
Er bestaat een groot verzet tegen de kerk en het idee van de goden begint weg te vallen. Daardoor
verliezen ook de vanzelfsprekendheden hun kracht. Hierdoor wordt alles meer in vraag gesteld.
1
,VERLICHTINGSFILOSOFIE
Hier ontstaat het rationalisme en empirie tegenover de speculatieve vooronderstellingen. Men had
door dat wanneer het verstand gebruikt wordt, ze zelf alles kunnen bepalen. Het idee van de rede
ontstond hierdoor ook (= goed nadenken en bewijzen verzamelen om alles te kunnen aantonen). Er
was ook sprake van een vooruitgangsoptimisme (= alles kan veranderen en gemaakt worden zoals ze
zelf willen). Hier was ook geen sprake meer van de vanzelfsprekendheden.
Hier ontstond de sociologie.
19 E EEUW: SAMENLEVING IN CRISIS
Hier was een ingrijpende sociale verandering te zien, bv. industriële revolutie, intellectuele
revolutie… hierdoor steeg het politiek bewust zijn. De complexiteit in de steden begon daardoor ook
te stijgen. De mensen vluchten naar de steden om in de fabrieken te werken. Maar de mensen waren
er ook van bewust geworden dat ze niet zomaar alles hoefde te tolereren. Hierdoor ontstonden de
vakbonden, de vrouwenrechten… Dit alles heeft er ook voor gezorgd dat er een groter besef was dat
niet alle omstandigheden buiten de mens lag en dat ze zelf ook inspraak hebben.
Deze chaos en complexiteit is waarvan sociologie komt. Zij willen orde brengen in de chaos van het
complexe systeem die hier van toepassing was.
GRONDLEGGERS VAN SOCIOLOGIE
Ibn Khaldoun: 14e eeuw -> hier was nog geen sprake van sociologie als wetenschap.
Hij betrekt invloed van de maatschappelijke organisatie en de economische omstandigheden om de
situaties te analyseren. Hij gaf de eerste theorie van sociale verandering met de slingerbeweging
tussen bloei en verval.
Emile Durkheim (structuralisme): hij vond dat sociale feiten verklaard moesten worden door andere
sociale feiten.
In de context van de industriële revolutie stelde Durkheim vast dat oudere dorpsgemeenschappen
aan belang verloren door naar de stad te gaan. Hij stelde zich de vraag hoe er in die omstandigheden,
waar de mensen minder dan voorheen gemeenschappelijke kenmerken hadden, toch nog een
gemeenschapsgevoel en solidariteit kunnen hebben. Hij heeft hier 2 concepten benoemd:
- Mechanische solidariteit: homogeniteit en vaste patronen over hun manier van leven,
werken en denken, bv. zelfde ideeën, zelfde bezigheden…
- Organische solidariteit: er ontstond onderlinge afhankelijkheid tussen de mensen, bv. een
probleem van van de buurt en daarbij elkaar willen helpen.
2
, Max Weber: hij raakte geïnspireerd door de veranderingen in het productieproces. Hij observeerde
in dat productieproces een groeiende efficiëntie en zag dit als teken dat rationeel handelen in de
maatschappij toeneemt.
De maatschappelijke omstandigheden gaan gepaard met een bepaalde mentaliteit. En die
mentaliteit bepaald wat mensen gaan doen. Het is niet de sociale omgeving die het menselijk gedrag
bepaald, maar de manier waarop de sociale omgeving door mensen ervaren wordt. Omdat mensen
zich in een bepaalde situatie bevinden, kijken ze op een bepaalde manier naar de realiteit en zullen
ze zich ook daarnaar gedragen.
Bv. de gedragingen die je thuis ziet van uw ouders tijdens de opvoeding, zal vaak zijn hoe de
samenleving in elkaar zit. Jij zal u hier ook naar gedragen. Dit zal helemaal anders zijn, dan iemand
die in een andere context is opgegroeid (verschil tussen het Westen en het Oosten).
Karl Marx (economisch determinisme): hij stelt dat de economische structuur van de samenleving de
samenlevingsvorm gaat bepalen.
Hij probeerde te begrijpen hoe het mogelijk was dat er door meer efficiënte productie meer geld
werd verdiend, maar dat de arbeiders arm bleven.
Een klein aandeel van de bevolking had de fabrieken en machines in handen en werd daardoor rijk
(=kapitalisten). Terwijl de meerderheid geen keuze had en in de fabrieken moest gaan werken tegen
een laag loon (=proletariaat). Volgens hem zou deze situatie op een bepaald moment onhoudbaar
worden en er zou een klassenstrijd ontstaan. De enige oplossing volgens hem was om ervoor te
zorgen dat de fabrieken en machines niet meer in handen waren van individuen, maar
gemeenschappelijk bezit werd.
à Ook vandaag zijn er nog veel ongelijkheden door economische factoren.
SOCIOLOGIE – EEN POGING TOT DEFINITIE
Sociologie = een interactie tussen personen en sociale eenheden. Contextuele factoren die interactie
bepalen en gevolgen van deze interactie op het menselijk gedrag.
- Interactie: gesprekken met iemand,
in de lift staan met iemand…
- Contextuele factor: de context en
wat allemaal binnen die context gebeurt,
bv. welke waarden of normen op dat
moment belangrijk zijn, wetgeving,
machtsverhouding…, bv. mensen die in
de lift elkaar niet aankijken -> Westerse
cultuur waar de mensen eerder
gereserveerd zijn.
- Menselijk gedrag: kijken wat je
gedaan hebt, wat de cliënt gedaan heeft.
3
DE GESCHIEDENIS VAN DE SOCIOLOGIE
DE GESCHIEDENIS EN DE GRONDLEGGERS VAN DE SOCIOLOGIE
1. Jagers- 5.
2. landbouw 3. Middeleeuwen 4. Renaissance 6. 19e eeuw
verzamelaars Verlichtingsfilosofie
JAGERS-VERZAMELAARS
De mensen leefde in groep samen om te kunnen overleven, maar hadden nergens een vaste plek.
Het ware kleine sociale eenheden waarin de samenwerking beperkt was. Er waren geen sociale
structuren of complexe situaties met machtsverhoudingen. Er was enkel een verschil tussen de man-
vrouw verhoudingen.
LANDBOUW
De mensen begonnen zich te vestigen op één plek zodat ze aan landbouw konden doen en vee
konden houden. Zo ontstonden er regels voor de mensen, die van toepassing waren op één plek,
maar konden verschillen als je naar een andere plek ging. Hierdoor werden politieke verhoudingen
gecreëerd.
Er was nog veel geloof in de goden en alles dat zich voordeed werd ook aan de goden toegeschreven.
Ook de oplossingen moesten door de goden verklaard worden. Hierdoor was er geen wetenschap
nodig om alles uit te leggen. Hier was nog veel sprake van de standen.
MIDDELEEUWEN
Hier was nog veel geloof in de goden en de standenmaatschappij. Hierdoor werd er niet
gereorganiseerd of werden zaken ook niet in vraag gesteld. De vanzelfsprekendheden bleven zoals ze
zijn.
RENAISSANCE
Er bestaat een groot verzet tegen de kerk en het idee van de goden begint weg te vallen. Daardoor
verliezen ook de vanzelfsprekendheden hun kracht. Hierdoor wordt alles meer in vraag gesteld.
1
,VERLICHTINGSFILOSOFIE
Hier ontstaat het rationalisme en empirie tegenover de speculatieve vooronderstellingen. Men had
door dat wanneer het verstand gebruikt wordt, ze zelf alles kunnen bepalen. Het idee van de rede
ontstond hierdoor ook (= goed nadenken en bewijzen verzamelen om alles te kunnen aantonen). Er
was ook sprake van een vooruitgangsoptimisme (= alles kan veranderen en gemaakt worden zoals ze
zelf willen). Hier was ook geen sprake meer van de vanzelfsprekendheden.
Hier ontstond de sociologie.
19 E EEUW: SAMENLEVING IN CRISIS
Hier was een ingrijpende sociale verandering te zien, bv. industriële revolutie, intellectuele
revolutie… hierdoor steeg het politiek bewust zijn. De complexiteit in de steden begon daardoor ook
te stijgen. De mensen vluchten naar de steden om in de fabrieken te werken. Maar de mensen waren
er ook van bewust geworden dat ze niet zomaar alles hoefde te tolereren. Hierdoor ontstonden de
vakbonden, de vrouwenrechten… Dit alles heeft er ook voor gezorgd dat er een groter besef was dat
niet alle omstandigheden buiten de mens lag en dat ze zelf ook inspraak hebben.
Deze chaos en complexiteit is waarvan sociologie komt. Zij willen orde brengen in de chaos van het
complexe systeem die hier van toepassing was.
GRONDLEGGERS VAN SOCIOLOGIE
Ibn Khaldoun: 14e eeuw -> hier was nog geen sprake van sociologie als wetenschap.
Hij betrekt invloed van de maatschappelijke organisatie en de economische omstandigheden om de
situaties te analyseren. Hij gaf de eerste theorie van sociale verandering met de slingerbeweging
tussen bloei en verval.
Emile Durkheim (structuralisme): hij vond dat sociale feiten verklaard moesten worden door andere
sociale feiten.
In de context van de industriële revolutie stelde Durkheim vast dat oudere dorpsgemeenschappen
aan belang verloren door naar de stad te gaan. Hij stelde zich de vraag hoe er in die omstandigheden,
waar de mensen minder dan voorheen gemeenschappelijke kenmerken hadden, toch nog een
gemeenschapsgevoel en solidariteit kunnen hebben. Hij heeft hier 2 concepten benoemd:
- Mechanische solidariteit: homogeniteit en vaste patronen over hun manier van leven,
werken en denken, bv. zelfde ideeën, zelfde bezigheden…
- Organische solidariteit: er ontstond onderlinge afhankelijkheid tussen de mensen, bv. een
probleem van van de buurt en daarbij elkaar willen helpen.
2
, Max Weber: hij raakte geïnspireerd door de veranderingen in het productieproces. Hij observeerde
in dat productieproces een groeiende efficiëntie en zag dit als teken dat rationeel handelen in de
maatschappij toeneemt.
De maatschappelijke omstandigheden gaan gepaard met een bepaalde mentaliteit. En die
mentaliteit bepaald wat mensen gaan doen. Het is niet de sociale omgeving die het menselijk gedrag
bepaald, maar de manier waarop de sociale omgeving door mensen ervaren wordt. Omdat mensen
zich in een bepaalde situatie bevinden, kijken ze op een bepaalde manier naar de realiteit en zullen
ze zich ook daarnaar gedragen.
Bv. de gedragingen die je thuis ziet van uw ouders tijdens de opvoeding, zal vaak zijn hoe de
samenleving in elkaar zit. Jij zal u hier ook naar gedragen. Dit zal helemaal anders zijn, dan iemand
die in een andere context is opgegroeid (verschil tussen het Westen en het Oosten).
Karl Marx (economisch determinisme): hij stelt dat de economische structuur van de samenleving de
samenlevingsvorm gaat bepalen.
Hij probeerde te begrijpen hoe het mogelijk was dat er door meer efficiënte productie meer geld
werd verdiend, maar dat de arbeiders arm bleven.
Een klein aandeel van de bevolking had de fabrieken en machines in handen en werd daardoor rijk
(=kapitalisten). Terwijl de meerderheid geen keuze had en in de fabrieken moest gaan werken tegen
een laag loon (=proletariaat). Volgens hem zou deze situatie op een bepaald moment onhoudbaar
worden en er zou een klassenstrijd ontstaan. De enige oplossing volgens hem was om ervoor te
zorgen dat de fabrieken en machines niet meer in handen waren van individuen, maar
gemeenschappelijk bezit werd.
à Ook vandaag zijn er nog veel ongelijkheden door economische factoren.
SOCIOLOGIE – EEN POGING TOT DEFINITIE
Sociologie = een interactie tussen personen en sociale eenheden. Contextuele factoren die interactie
bepalen en gevolgen van deze interactie op het menselijk gedrag.
- Interactie: gesprekken met iemand,
in de lift staan met iemand…
- Contextuele factor: de context en
wat allemaal binnen die context gebeurt,
bv. welke waarden of normen op dat
moment belangrijk zijn, wetgeving,
machtsverhouding…, bv. mensen die in
de lift elkaar niet aankijken -> Westerse
cultuur waar de mensen eerder
gereserveerd zijn.
- Menselijk gedrag: kijken wat je
gedaan hebt, wat de cliënt gedaan heeft.
3
