H01: De keten van geneesmiddelenvoorziening in het ziekenhuis
1. Geneesmiddelendistributie
De ziekenhuisapotheek staat in voor:
- De opslag van medicatie en medische materialen
- Picking van medicatie volgens elektronisch voorschrift
- Het bereiden van medicatie (op vraag)
- Verpakken (als nodig)
- Het bezorgen van medicatie aan de diensten = geneesmiddelendistributie
De apotheek is verantwoordelijk voor de opslag volgens de bewaarvoorschriften van geneesmiddelen:
- In koelruimte apotheek ® koude keten niet doorbreken!
- Andere bewaarvoorschriften bv donker, luchtdicht, …
Medicatieveiligheid = juiste geneesmiddel, juiste dosis, juiste toedieningsweg, juiste tijdstip en juiste patiënt.
Keten met verschillende stappen en verschillende uitvoerders ® mogelijkheid tot fouten stijgt!
- Patiënt ® arts
o Diagnose
- Arts ® apotheker
o Elektronisch voorschrift
- Apotheker ® verpleegkundige
o Farmacologische validatie
o Klaarzetten
o Uitreiking en bezorging
- Verpleegkundige ® patiënt
o Toediening
o Bereiden geneesmiddelen
Vanuit de apotheek 2x daags distributiekar met medicatie naar de diensten.
- Voor de gehospitaliseerde patiënt worden voor 3 – 5 dagen geneesmiddelen meegegeven.
- Niet alle geneesmiddelen zijn beschikbaar ® ziekenhuis heeft een geneesmiddelen formularium
2. Medicatievoorschrift
Arts schrijft voorschrift:
- Voor een bepaalde patiënt (gehospitaliseerde)
- Dosis geneesmiddelen
- Welke vorm geneesmiddel
- Posologie geneesmiddel (hoeveel keer per dag wordt het toegediend)
- Voor welke periode
Het voorschrift wordt elektronisch (EVS) doorgestuurd of komt op papier.
2.1. Voorschrift voor verdoving
Voor verdovende middelen moet het voorschrift volledig met de hand zijn opgesteld door de arts. De apotheker mag
slechts afleveren op basis van schriftelijk, gedagtekend en ondertekend oorspronkelijk voorschrift van de arts.
- Naam voluit
- Adres arts vermelden
- Aantal ampullen, tabletten, …
,Wanneer een arts een toxisch geneesmiddel voorschrijft aan een hogere dosis dan deze voorzien in de reglementering
(farmacopee), moet hij deze dosis voluit in letters herhalen en door een nieuwe handtekening bevestigen.
2.2. Medicatieschema
Bij hospitalisatie kan medicatieschema van patiënt herzien worden ® arts dient rekening te houden met:
- Leeftijd
- Gewicht
- Allergieën
- Andere medicatie
- Lever- en nierfunctie van de patiënt
Belang van een goed medisch dossier! Beslissingsondersteuning bij elektronisch voorschrift CPOE (computerized
Prescriber Order Entry)
2.3. Ondertekend voorschrift
Digitale handtekening van arts sinds 2019 ® handtekening en stempel van arts zijn niet meer nodig ® QR-code
Gevolg ® voor verdoving moet dosis en aantal niet meer voluit geschreven worden.
Let op! Overgangsfase ® oude voorschriften (manuele) dienen wel nog met een stempel en handtekening.
2.4. Apotheker valideert voorschrift
- Handtekening van arts (of QR)
- Dosis geneesmiddelen (extra belangrijk bij kinderen en ouderen) ® eventueel aanpassen
- Dubbele medicatie wordt er uit gehaald (al dan niet in overleg met de arts)
- Geneesmiddel op het juiste tijdstip
- Interacties tussen geneesmiddelen worden gescreend
® extra garantie op veiligheid
3. Centrale en decentrale voorraad geneesmiddelen
3.1. Centrale voorraad geneesmiddelen
= apotheek
3.2. Decentrale voorraad
= voorraad op de dienst zelf
Bestaat uit:
- Dienst-specifieke geneesmiddelen die daar vaak dringend nodig zijn
- Ook narcotica en andere gecontroleerde geneesmiddelen
- Nooit chemo (blijft onder toezicht van een ziekenhuis apotheker)
® vanas-kast op de dienst = automatische verdeelkast met beveiligde toegang
,3.2.1. Voordelen decentrale voorraad
- Snel en kortbij
- Onafhankelijk van de openingsuren van de apotheek
In de meeste ziekenhuizen komt nog altijd 80% van de geneesmiddelen uit de apotheek en 20% uit de decentrale
voorraad. In sommige pilootprojecten wordt dat omgedraaid ® verantwoordelijkheid verpleegkundigen stijgt!
3.3. Klaarleggen medicatie
Zowel in centrale als in het decentrale model ® moet de medicatie door de verpleegkundige worden klaargelegd.
- Enkel voor de eerste 24u
- Taak van de nacht verpleegkundige
Patiënt heeft geen voorraad op de kamer tenzij: puffer, de pil, …
3.4. Distributiekar vs medicatiekar
Distributiekar is geen medicatiekar!
- Distributiekar
o Apotheek ® dienst = toelevering geneesmiddelen
- Medicatiekar
o Dienst ® kamer = toediening geneesmiddelen
4. Factoren die logistiek beïnvloeden
Patiëntveiligheid, schaalvergroting, financiering, accreditatie regelgeving, zorgevoluties ® nood aan efficiënte apotheek
logistiek.
4.1. Pijnpunten in de wisselwerking tussen apotheek en diensten
- Opvolging, traceerbaarheid van geneesmiddelen en verbruiksregistratie
- Evolutie naar automatisering en robotisering
- Het belang van interne planning
- Optimalisatie van de voorraad
- Retourstromen
- (De)centraal
- Betrouwbaarheid leveranciers
- Bewaking koude keten: moeilijk om temperatuur blijvend te monitoren en wat met retour van koelmedicatie?
- Afvalstromen: wegwerp of herbruikbare instrumenten?
- Aanlevering: nachtleveringen, locatie?, bundeling?
4.2. Wat is accreditatie?
= kwaliteitskeurmerk (-label). Bij een ziekenhuisaccreditatie komt een externe, onafhankelijke organisatie op basis van
een aantal maatstaven beoordelen in welke mate het ziekenhuis kwaliteitsvolle en veilige zorg aanbiedt aan de
patiënten. Ziekenhuis krijgt het label voor een beperkt aantal jaren. In tegenstelling tot de inspectie van de Vlaamse
overheid, kiezen ziekenhuizen zelf of ze zich wensen te accrediteren.
In Vlaamse ziekenhuizen kiezen tussen 2 instanties
, - Joint Commission International (JCI)
o Organisatie die internationale normen vastlegt op het vlak van zorgkwaliteit en patiënten veiligheid
o Om de 3 jaar
- Het Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg (NIAZ)
o Toetst of zorginstellingen in Nederland en Vlaanderen het huis op orde hebben
o Om de 4 jaar
4.2.1. Doel
= kwaliteitsvolle en veilige zorg voor elke patiënt. Zorg moet uniform zijn, doorheen het ganse ziekenhuis, door alle
medewerkers en op elk moment aangeboden worden.
Aandachtspunten:
- De toegang- en continuïteit van zorg
- Het proces van diagnostiek en behandeling
- Het medicatieproces
- Het operatieve proces
- Kwaliteitsverbetering en patiëntveiligheid
- Infectiepreventie en –controle
- Voorlichting en instructie van de patiënt
- Patiënt- en familierechten
4.2.2. Gevolgen
Concrete gevolgen op vlak van medicatie ® label met naam verpleegkundige = etiket plakken!!
In het JCI-handboek worden veiligheidsdoelen beschreven op vlak van beheer en gebruik van medicatie ® de
veiligheid van risicovolle medicatie verbeteren ® hoog geconcentreerde elektrolyten mogen niet bewaard worden op
de verpleeg afdeling
4.3. Schaalvergroting en partnerziekenhuizen
= nauwe samenwerking Binnen die groepering worden afspraken gemaakt rond grote investeringen en integratie van
zorgprogramma's, met respect voor de eigenheid van elk ziekenhuis.
- St-Augustinus = urologie, neurochirurgie, MKA, oftalmologie, plastische heelkunde
- St-Vincentius = abdominale heelkunde, vaat- en thoraxheelkunde, voet- en wondkliniek
- St-Jozef = (psycho) geriatrie, revalidatie, slaaplabo
® aanvullend om samen een brede waaier aan zorg te bieden
1 van die investeringen zou kunnen zijn ® het delen van het EPD tussen die aangesloten ziekenhuizen = bundeling
van medische gegevens:
- Verwijsbrieven
- Behandelingen
- Opnames
- Onderzoeksresultaten
- Radiologiebeelden
- Medicijngebruik
1. Geneesmiddelendistributie
De ziekenhuisapotheek staat in voor:
- De opslag van medicatie en medische materialen
- Picking van medicatie volgens elektronisch voorschrift
- Het bereiden van medicatie (op vraag)
- Verpakken (als nodig)
- Het bezorgen van medicatie aan de diensten = geneesmiddelendistributie
De apotheek is verantwoordelijk voor de opslag volgens de bewaarvoorschriften van geneesmiddelen:
- In koelruimte apotheek ® koude keten niet doorbreken!
- Andere bewaarvoorschriften bv donker, luchtdicht, …
Medicatieveiligheid = juiste geneesmiddel, juiste dosis, juiste toedieningsweg, juiste tijdstip en juiste patiënt.
Keten met verschillende stappen en verschillende uitvoerders ® mogelijkheid tot fouten stijgt!
- Patiënt ® arts
o Diagnose
- Arts ® apotheker
o Elektronisch voorschrift
- Apotheker ® verpleegkundige
o Farmacologische validatie
o Klaarzetten
o Uitreiking en bezorging
- Verpleegkundige ® patiënt
o Toediening
o Bereiden geneesmiddelen
Vanuit de apotheek 2x daags distributiekar met medicatie naar de diensten.
- Voor de gehospitaliseerde patiënt worden voor 3 – 5 dagen geneesmiddelen meegegeven.
- Niet alle geneesmiddelen zijn beschikbaar ® ziekenhuis heeft een geneesmiddelen formularium
2. Medicatievoorschrift
Arts schrijft voorschrift:
- Voor een bepaalde patiënt (gehospitaliseerde)
- Dosis geneesmiddelen
- Welke vorm geneesmiddel
- Posologie geneesmiddel (hoeveel keer per dag wordt het toegediend)
- Voor welke periode
Het voorschrift wordt elektronisch (EVS) doorgestuurd of komt op papier.
2.1. Voorschrift voor verdoving
Voor verdovende middelen moet het voorschrift volledig met de hand zijn opgesteld door de arts. De apotheker mag
slechts afleveren op basis van schriftelijk, gedagtekend en ondertekend oorspronkelijk voorschrift van de arts.
- Naam voluit
- Adres arts vermelden
- Aantal ampullen, tabletten, …
,Wanneer een arts een toxisch geneesmiddel voorschrijft aan een hogere dosis dan deze voorzien in de reglementering
(farmacopee), moet hij deze dosis voluit in letters herhalen en door een nieuwe handtekening bevestigen.
2.2. Medicatieschema
Bij hospitalisatie kan medicatieschema van patiënt herzien worden ® arts dient rekening te houden met:
- Leeftijd
- Gewicht
- Allergieën
- Andere medicatie
- Lever- en nierfunctie van de patiënt
Belang van een goed medisch dossier! Beslissingsondersteuning bij elektronisch voorschrift CPOE (computerized
Prescriber Order Entry)
2.3. Ondertekend voorschrift
Digitale handtekening van arts sinds 2019 ® handtekening en stempel van arts zijn niet meer nodig ® QR-code
Gevolg ® voor verdoving moet dosis en aantal niet meer voluit geschreven worden.
Let op! Overgangsfase ® oude voorschriften (manuele) dienen wel nog met een stempel en handtekening.
2.4. Apotheker valideert voorschrift
- Handtekening van arts (of QR)
- Dosis geneesmiddelen (extra belangrijk bij kinderen en ouderen) ® eventueel aanpassen
- Dubbele medicatie wordt er uit gehaald (al dan niet in overleg met de arts)
- Geneesmiddel op het juiste tijdstip
- Interacties tussen geneesmiddelen worden gescreend
® extra garantie op veiligheid
3. Centrale en decentrale voorraad geneesmiddelen
3.1. Centrale voorraad geneesmiddelen
= apotheek
3.2. Decentrale voorraad
= voorraad op de dienst zelf
Bestaat uit:
- Dienst-specifieke geneesmiddelen die daar vaak dringend nodig zijn
- Ook narcotica en andere gecontroleerde geneesmiddelen
- Nooit chemo (blijft onder toezicht van een ziekenhuis apotheker)
® vanas-kast op de dienst = automatische verdeelkast met beveiligde toegang
,3.2.1. Voordelen decentrale voorraad
- Snel en kortbij
- Onafhankelijk van de openingsuren van de apotheek
In de meeste ziekenhuizen komt nog altijd 80% van de geneesmiddelen uit de apotheek en 20% uit de decentrale
voorraad. In sommige pilootprojecten wordt dat omgedraaid ® verantwoordelijkheid verpleegkundigen stijgt!
3.3. Klaarleggen medicatie
Zowel in centrale als in het decentrale model ® moet de medicatie door de verpleegkundige worden klaargelegd.
- Enkel voor de eerste 24u
- Taak van de nacht verpleegkundige
Patiënt heeft geen voorraad op de kamer tenzij: puffer, de pil, …
3.4. Distributiekar vs medicatiekar
Distributiekar is geen medicatiekar!
- Distributiekar
o Apotheek ® dienst = toelevering geneesmiddelen
- Medicatiekar
o Dienst ® kamer = toediening geneesmiddelen
4. Factoren die logistiek beïnvloeden
Patiëntveiligheid, schaalvergroting, financiering, accreditatie regelgeving, zorgevoluties ® nood aan efficiënte apotheek
logistiek.
4.1. Pijnpunten in de wisselwerking tussen apotheek en diensten
- Opvolging, traceerbaarheid van geneesmiddelen en verbruiksregistratie
- Evolutie naar automatisering en robotisering
- Het belang van interne planning
- Optimalisatie van de voorraad
- Retourstromen
- (De)centraal
- Betrouwbaarheid leveranciers
- Bewaking koude keten: moeilijk om temperatuur blijvend te monitoren en wat met retour van koelmedicatie?
- Afvalstromen: wegwerp of herbruikbare instrumenten?
- Aanlevering: nachtleveringen, locatie?, bundeling?
4.2. Wat is accreditatie?
= kwaliteitskeurmerk (-label). Bij een ziekenhuisaccreditatie komt een externe, onafhankelijke organisatie op basis van
een aantal maatstaven beoordelen in welke mate het ziekenhuis kwaliteitsvolle en veilige zorg aanbiedt aan de
patiënten. Ziekenhuis krijgt het label voor een beperkt aantal jaren. In tegenstelling tot de inspectie van de Vlaamse
overheid, kiezen ziekenhuizen zelf of ze zich wensen te accrediteren.
In Vlaamse ziekenhuizen kiezen tussen 2 instanties
, - Joint Commission International (JCI)
o Organisatie die internationale normen vastlegt op het vlak van zorgkwaliteit en patiënten veiligheid
o Om de 3 jaar
- Het Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg (NIAZ)
o Toetst of zorginstellingen in Nederland en Vlaanderen het huis op orde hebben
o Om de 4 jaar
4.2.1. Doel
= kwaliteitsvolle en veilige zorg voor elke patiënt. Zorg moet uniform zijn, doorheen het ganse ziekenhuis, door alle
medewerkers en op elk moment aangeboden worden.
Aandachtspunten:
- De toegang- en continuïteit van zorg
- Het proces van diagnostiek en behandeling
- Het medicatieproces
- Het operatieve proces
- Kwaliteitsverbetering en patiëntveiligheid
- Infectiepreventie en –controle
- Voorlichting en instructie van de patiënt
- Patiënt- en familierechten
4.2.2. Gevolgen
Concrete gevolgen op vlak van medicatie ® label met naam verpleegkundige = etiket plakken!!
In het JCI-handboek worden veiligheidsdoelen beschreven op vlak van beheer en gebruik van medicatie ® de
veiligheid van risicovolle medicatie verbeteren ® hoog geconcentreerde elektrolyten mogen niet bewaard worden op
de verpleeg afdeling
4.3. Schaalvergroting en partnerziekenhuizen
= nauwe samenwerking Binnen die groepering worden afspraken gemaakt rond grote investeringen en integratie van
zorgprogramma's, met respect voor de eigenheid van elk ziekenhuis.
- St-Augustinus = urologie, neurochirurgie, MKA, oftalmologie, plastische heelkunde
- St-Vincentius = abdominale heelkunde, vaat- en thoraxheelkunde, voet- en wondkliniek
- St-Jozef = (psycho) geriatrie, revalidatie, slaaplabo
® aanvullend om samen een brede waaier aan zorg te bieden
1 van die investeringen zou kunnen zijn ® het delen van het EPD tussen die aangesloten ziekenhuizen = bundeling
van medische gegevens:
- Verwijsbrieven
- Behandelingen
- Opnames
- Onderzoeksresultaten
- Radiologiebeelden
- Medicijngebruik
