Law &
governance -
Rechtsgeleerdh
eid
Week 1
Thema week 1 Overlast in de wijk, de burgemeester als sheriff
De problemen
● woonoverlast
○ vervuiling
○ kabaal
○ etc.
● straatoverlast
○ hangjongeren
○ voetbalvandalisme
○ drugsdealers/-gebruikers
Wie doet er wat aan?
- de actoren
● wetgevers: opstellen verbodsnormen
○ WvSr (art. 431 verbod burengerucht/verstoren nachtrust)
○ APV’s (veel bepalingen tegen hinder)
● politie/OM
● bestuurders: college van B&W, burgemeester
● particulieren: woningbouwcorporaties
● rechters
Met welke instrumenten?
1) Bestuursdwang/dwangsom bij overtreding APV
2) Sluiting woning/gedragsaanwijzing
a) art. 174a Gemeentewet
b) art. 151d Gemeentewet
c) art. 13b Opiumwet
d) art. 17 Woningwet
3) Stads-/gebiedsverbod bij straatoverlast
a) APV
b) art. 172 lid 3 Gemeentewet (lichte bevelsbevoegdheid)
c) art. 172a Gemeentewet (Voetbalwet)
Bestuurlijke aanpak overlast: handhaving van APV
1) Bestuursdwang of dwangsom
Bijv. overlast als gevolg van het houden van dieren. Denk aan het illegale kattenpension
behandeld bij beginselen staatsrecht.
- in APV verbod om thuis dieren te houden indien dat hinder veroorzaakt → dit
had mevrouw
overtreden
- handhaving van dit verbod mogelijk d.m.v. bestuursdwang of dwangsom
- op te leggen door college van B&W
Hoofdregel in gemeenterecht is dat college van B&W belast is met uitvoering van gemeentelijke
verordeningen (zoals APV). Burgemeester komt in beeld als het gaat om de openbare ruimte of
publiek toegankelijke inrichtingen.
Een paardenmiddel: woningsluiting
Drie sluitingsbevoegdheden
Burgemeester:
1) art. 174a Gemw
2) art. 13b Opiumwet
College van B&W
3) art. 17 Woningwet
,Woonoverlast
Totstandkoming sluitingsbepalingen
,Jaren ‘80: de problematiek van drugsoverlast. Dealers vestigen zich (ook) in
woningen Drugsproblematiek
● veiligheid
○ dag en nacht geluidsoverlast
■ komend en gaand gemotoriseerd verkeer
■ dichtslaan van (auto)portieren
○ rondhangen van klanten
■ stemmen dag en nacht
■ vele malen foutief aanbellen
■ betreden van tuinen van omwonenden door klanten
○ intimiderend gedrag
○ verbaal geweld jegens omwonenden
○ verhoogde criminaliteit
○ mishandeling
● gezondheid
○ gebruikte spuiten in omgeving
Woonoverlast
● strafrecht geen oplossing
○ bij arrestatie dealer uur later vervangen
● remedie
○ bezoekersverbod in APV
■ uitzondering
● arts
● familie/partner
Onverbindendverklaring
● aanvechten verordening bezoekersverbod
○ Venlo (AB 1996, 204)
● probleem: sinds 1983 zegt de Grondwet dat inbreuk op het recht van bescherming van de
persoonlijke levenssfeer alleen gebaseerd mag zijn op een specifieke formeel wettelijke
grondslag. De gemeenteraad kan dus niet op eigen houtje dat grondrecht beperken, zij
moeten een hele specifieke wettelijke bepaling kunnen aanwijzen maar die was er niet.
De Afdeling Bestuursrechtspraak kon niet anders dan het bezoekersverbod onverbindend
verklaren.
Art. 174a lid 1 Gemeentewet
Oplossing → nieuwe bepaling toegevoegd aan de gemeentewet, die de burgemeester
de bevoegdheid geeft om
een woning (...) te sluiten,
indien door gedragingen in de woning (...)
de openbare orde rond de woning (...) wordt verstoord.
Art. 174a Gemw - toepassingsvoorwaarden
Parlementaire geschiedenis: Geen succes in de praktijk. Dat komt door manier waarop
wetsbepaling uitgelegd moet worden. Tweede kamerleden waren bezorgd dat deze vergaande
bevoegdheid van de burgemeester een veel te vergaande bperking van grondrecht of schending
van persoonlijke levenssfeer zou kunnen gaan opleveren. Want inbreuk op openbare orde is een
heel ruim begrip. Daarom heeft de regering gezegd dat er sprake moet zijn van:
● overlast moet vergelijkbaar zijn met drugsoverlast
● ernstige bedreigingen van de gezondheid én veiligheid van
omwonenden Vastgelegd in circulaire BZK
Praktijk
● casus Roma-gezin Tilburg
○ overlast op straat, geluidsoverlast vanuit woning
● burgemeester: ‘Veel incidenten die op zichzelf niet ernstig zijn, doch uit de veelheid
ervan volgt dat de openbare rond de woning is verstoord’.
● vanuit de woning zelf evenwel alleen geluidsoverlast
, Rechtbanken lieten deze met de wetsgeschiedenis strijdige aanpak aanvankelijk toe (zie bijv. Vzgr. 5
juni 2009, ECLI:NL:RBBRE:2009:BI6630)
● ABRS 1 december 2010, AB 2011, 82 ECLI:NL:RVS:2010:BO5718
● principiële lijn: afdeling houdt vast aan de bedoeling van de wetgever dus vernietigt het
besluit van de burgemeester
ABRS 1 december 2010, AB 2011, 82 (ECLI:NL:RVS:2010:BO5718)
● Verstoring van de openbare orde in de zin van artikel 174a van de Gemeentewet alleen
aanwezig bij overlast waardoor de veiligheid en gezondheid van mensen in de omgeving
van de woning in ernstige mate wordt bedreigd.
● Zodanige overlast kan slechts plaatsvinden bij gedragingen die op zichzelf ernstig zijn.
→ nog steeds leidend voor interpretatie art. 174a Gemw
Dit betekent dat art. 174a Gemw maar zeer beperkt inzetbaar is als middel tegen woonoverlast.
Daarom weinig jurisprudentie. Een zeldzaam voorbeeld: ABRvS 6 juni 2018, ECLI:RVS2018:1836.
Art. 174a Gemw als regel niet inzetbaar bij:
● thuisprostitutie
● giftige slangen
● geluidshinder
○ muziek
○ blaffende honden
● stank
○ vervuilde tuin
○ troep/afval
○ poepende honden
○ ongedierte
Daarom is er een nieuwe wet gemaakt, met mogelijkheid van gedragsaanwijzing. De zgn. Wet
aanpak woonoverlast. Inwerking getreden op 1 juli 2017.
Wet aanpak woonoverlast; art. 151d Gemw
De raad kan bij verordening bepalen dat degene die een woning gebruikt er zorg voor draagt dat
door gedragingen in of vanuit die woning geen ernstige herhaaldelijke hinder voor omwonenden
wordt veroorzaakt.
Bij overtredingen burgemeester bevoegd tot bestuursdwang/dwangsom: gedragsaanwijzing.
Voorbeelden van gedragsaanwijzingen
● maximeren van bezoekers in woning
● aanbrengen van geluidswerende vloerbedekking
● beperkt gebruik van geluidsapparatuur
● maximeren van huisdieren
● zorgvuldig omgaan met vuilnis
● schoonmaakverplichting op regelmatige basis
● verbod van intimidatie/ schreeuwen of schelden naar buren
● zelfs huisverbod mogelijk voor maximaal 10 dagen
● art. 151d lid 3 Gemeentewet
● zie voor een voorbeeld Rechtbank Gelderland, 12-11-2020, ECLI:NL:RBGEL:2020:6039
Art. 13b Opiumwet
● geeft de burgemeester de bevoegdheid om drugspanden te sluiten
● sluitingsbevoegdheid, oorspronkelijk bedoeld voor cafés/coffeeshops
● sinds 2007 ook van toepassing op woningen
● in het verleden moest de burgemeester ook aantonen dat er sprake was van overlast.
Probleem is dat buurtbewoners angst hebben voor represailles en dus niet durven te
klagen bij politie. Er was dus geen bewijs
→ hierdoor art. 174a Gemw in onbruik geraakt (minder strenge eisen/lage bewijslast
dus makkelijk
governance -
Rechtsgeleerdh
eid
Week 1
Thema week 1 Overlast in de wijk, de burgemeester als sheriff
De problemen
● woonoverlast
○ vervuiling
○ kabaal
○ etc.
● straatoverlast
○ hangjongeren
○ voetbalvandalisme
○ drugsdealers/-gebruikers
Wie doet er wat aan?
- de actoren
● wetgevers: opstellen verbodsnormen
○ WvSr (art. 431 verbod burengerucht/verstoren nachtrust)
○ APV’s (veel bepalingen tegen hinder)
● politie/OM
● bestuurders: college van B&W, burgemeester
● particulieren: woningbouwcorporaties
● rechters
Met welke instrumenten?
1) Bestuursdwang/dwangsom bij overtreding APV
2) Sluiting woning/gedragsaanwijzing
a) art. 174a Gemeentewet
b) art. 151d Gemeentewet
c) art. 13b Opiumwet
d) art. 17 Woningwet
3) Stads-/gebiedsverbod bij straatoverlast
a) APV
b) art. 172 lid 3 Gemeentewet (lichte bevelsbevoegdheid)
c) art. 172a Gemeentewet (Voetbalwet)
Bestuurlijke aanpak overlast: handhaving van APV
1) Bestuursdwang of dwangsom
Bijv. overlast als gevolg van het houden van dieren. Denk aan het illegale kattenpension
behandeld bij beginselen staatsrecht.
- in APV verbod om thuis dieren te houden indien dat hinder veroorzaakt → dit
had mevrouw
overtreden
- handhaving van dit verbod mogelijk d.m.v. bestuursdwang of dwangsom
- op te leggen door college van B&W
Hoofdregel in gemeenterecht is dat college van B&W belast is met uitvoering van gemeentelijke
verordeningen (zoals APV). Burgemeester komt in beeld als het gaat om de openbare ruimte of
publiek toegankelijke inrichtingen.
Een paardenmiddel: woningsluiting
Drie sluitingsbevoegdheden
Burgemeester:
1) art. 174a Gemw
2) art. 13b Opiumwet
College van B&W
3) art. 17 Woningwet
,Woonoverlast
Totstandkoming sluitingsbepalingen
,Jaren ‘80: de problematiek van drugsoverlast. Dealers vestigen zich (ook) in
woningen Drugsproblematiek
● veiligheid
○ dag en nacht geluidsoverlast
■ komend en gaand gemotoriseerd verkeer
■ dichtslaan van (auto)portieren
○ rondhangen van klanten
■ stemmen dag en nacht
■ vele malen foutief aanbellen
■ betreden van tuinen van omwonenden door klanten
○ intimiderend gedrag
○ verbaal geweld jegens omwonenden
○ verhoogde criminaliteit
○ mishandeling
● gezondheid
○ gebruikte spuiten in omgeving
Woonoverlast
● strafrecht geen oplossing
○ bij arrestatie dealer uur later vervangen
● remedie
○ bezoekersverbod in APV
■ uitzondering
● arts
● familie/partner
Onverbindendverklaring
● aanvechten verordening bezoekersverbod
○ Venlo (AB 1996, 204)
● probleem: sinds 1983 zegt de Grondwet dat inbreuk op het recht van bescherming van de
persoonlijke levenssfeer alleen gebaseerd mag zijn op een specifieke formeel wettelijke
grondslag. De gemeenteraad kan dus niet op eigen houtje dat grondrecht beperken, zij
moeten een hele specifieke wettelijke bepaling kunnen aanwijzen maar die was er niet.
De Afdeling Bestuursrechtspraak kon niet anders dan het bezoekersverbod onverbindend
verklaren.
Art. 174a lid 1 Gemeentewet
Oplossing → nieuwe bepaling toegevoegd aan de gemeentewet, die de burgemeester
de bevoegdheid geeft om
een woning (...) te sluiten,
indien door gedragingen in de woning (...)
de openbare orde rond de woning (...) wordt verstoord.
Art. 174a Gemw - toepassingsvoorwaarden
Parlementaire geschiedenis: Geen succes in de praktijk. Dat komt door manier waarop
wetsbepaling uitgelegd moet worden. Tweede kamerleden waren bezorgd dat deze vergaande
bevoegdheid van de burgemeester een veel te vergaande bperking van grondrecht of schending
van persoonlijke levenssfeer zou kunnen gaan opleveren. Want inbreuk op openbare orde is een
heel ruim begrip. Daarom heeft de regering gezegd dat er sprake moet zijn van:
● overlast moet vergelijkbaar zijn met drugsoverlast
● ernstige bedreigingen van de gezondheid én veiligheid van
omwonenden Vastgelegd in circulaire BZK
Praktijk
● casus Roma-gezin Tilburg
○ overlast op straat, geluidsoverlast vanuit woning
● burgemeester: ‘Veel incidenten die op zichzelf niet ernstig zijn, doch uit de veelheid
ervan volgt dat de openbare rond de woning is verstoord’.
● vanuit de woning zelf evenwel alleen geluidsoverlast
, Rechtbanken lieten deze met de wetsgeschiedenis strijdige aanpak aanvankelijk toe (zie bijv. Vzgr. 5
juni 2009, ECLI:NL:RBBRE:2009:BI6630)
● ABRS 1 december 2010, AB 2011, 82 ECLI:NL:RVS:2010:BO5718
● principiële lijn: afdeling houdt vast aan de bedoeling van de wetgever dus vernietigt het
besluit van de burgemeester
ABRS 1 december 2010, AB 2011, 82 (ECLI:NL:RVS:2010:BO5718)
● Verstoring van de openbare orde in de zin van artikel 174a van de Gemeentewet alleen
aanwezig bij overlast waardoor de veiligheid en gezondheid van mensen in de omgeving
van de woning in ernstige mate wordt bedreigd.
● Zodanige overlast kan slechts plaatsvinden bij gedragingen die op zichzelf ernstig zijn.
→ nog steeds leidend voor interpretatie art. 174a Gemw
Dit betekent dat art. 174a Gemw maar zeer beperkt inzetbaar is als middel tegen woonoverlast.
Daarom weinig jurisprudentie. Een zeldzaam voorbeeld: ABRvS 6 juni 2018, ECLI:RVS2018:1836.
Art. 174a Gemw als regel niet inzetbaar bij:
● thuisprostitutie
● giftige slangen
● geluidshinder
○ muziek
○ blaffende honden
● stank
○ vervuilde tuin
○ troep/afval
○ poepende honden
○ ongedierte
Daarom is er een nieuwe wet gemaakt, met mogelijkheid van gedragsaanwijzing. De zgn. Wet
aanpak woonoverlast. Inwerking getreden op 1 juli 2017.
Wet aanpak woonoverlast; art. 151d Gemw
De raad kan bij verordening bepalen dat degene die een woning gebruikt er zorg voor draagt dat
door gedragingen in of vanuit die woning geen ernstige herhaaldelijke hinder voor omwonenden
wordt veroorzaakt.
Bij overtredingen burgemeester bevoegd tot bestuursdwang/dwangsom: gedragsaanwijzing.
Voorbeelden van gedragsaanwijzingen
● maximeren van bezoekers in woning
● aanbrengen van geluidswerende vloerbedekking
● beperkt gebruik van geluidsapparatuur
● maximeren van huisdieren
● zorgvuldig omgaan met vuilnis
● schoonmaakverplichting op regelmatige basis
● verbod van intimidatie/ schreeuwen of schelden naar buren
● zelfs huisverbod mogelijk voor maximaal 10 dagen
● art. 151d lid 3 Gemeentewet
● zie voor een voorbeeld Rechtbank Gelderland, 12-11-2020, ECLI:NL:RBGEL:2020:6039
Art. 13b Opiumwet
● geeft de burgemeester de bevoegdheid om drugspanden te sluiten
● sluitingsbevoegdheid, oorspronkelijk bedoeld voor cafés/coffeeshops
● sinds 2007 ook van toepassing op woningen
● in het verleden moest de burgemeester ook aantonen dat er sprake was van overlast.
Probleem is dat buurtbewoners angst hebben voor represailles en dus niet durven te
klagen bij politie. Er was dus geen bewijs
→ hierdoor art. 174a Gemw in onbruik geraakt (minder strenge eisen/lage bewijslast
dus makkelijk
