Sociale zekerheidsrecht
Hoofdstuk 1: Socialezekerheidsrecht
Wat is sociale zekerheid?
Onder sociale zekerheid verstaat men het geheel van maatregelen en instellingen die tot doel
hebben aan elke burger voldoende bestaansmiddelen te waarborgen, op ogenblikken waarop diens
bestaanszekerheid ten gevolge van bepaalde risico’s wordt bedreigd.
Sociale risico’s kunnen op 2 manieren de bestaanszekerheid van de burger aantasten:
- Door het inkomen te verminderen
- Door de uitgaven te vermeerderen
In enge zin : sociale verzekering :Traditioneel 7 takken
o Rust- en overlevingspensioen
o Werkloosheid
o Arbeidsongevallenverzekering
o Beroepsziekteverzekering
o Gezinsbijslag
o Ziekte- en invaliditeitsverzekering
o Jaarlijkse vakantie
De sociale zekerheid in strikte zin is een verzekeringssysteem gebaseerd op solidariteit.
Het tweede is de federale sociale bijstand. Deze behoort tot de sociale zekerheid in de ruime zin (het
bieden van bestaanszekerheid) en wil een minimuminkomen garanderen aan de hele bevolking.
Er zijn 5 socialebijstandsregelingen:
- Het recht op maatschappelijke integratie
- De maatschappelijke dienstverlening
- De inkomensgarantie voor ouderen
- De inkomensvervangende tegemoetkoming voor personen met een handicap
- De integratietegemoetkoming voor personen met een handicap
Toegang tot de sociale bijstand wordt enkel verleend aan wie onvoldoende bestaansmiddelen heeft.
Enkele kenmerken van de traditionele sociale zekerheid
1. solidariteit
Centrale begrip in ons sociale zekerheidssysteem
• Tussen werkenden en werklozen
• Tussen jongeren en ouderen
• Tussen gezonden en zieken
• Tussen mensen met en mensen zonder inkomen
• Tussen gezinnen met en gezinnen zonder kinderen
1
, Sociale zekerheidsrecht
De bijdragen die worden betaald op het loon van de werknemers, worden gebruikt voor de
financiering van de sociale zekerheid voor alle rechthebbenden. Die solidariteit is gewaarborgd
omdat:
- Werkenden betalen bijdragen in verhouding tot hun loon
- Financiering gebeurt door de gemeenschap
- Sociale partners beslissen mee over het systeem
Verplicht karakter
Sociale verzekeringen zijn verplicht.
Men heeft niet de keuze er al dan niet aan te willen deelnemen en enkel een eigen persoonlijke
verzekering te nemen. Men kan ook niet kiezen geen bijdragen te betalen voor takken van de sociale
zekerheid waar men geen belang bij zou hebben.
Enkele kenmerken:
Omvat wetgeving van nationale en internationale oorsprong.
Is in het algemeen van openbare orde (is zo bepaald in rechtspraak).
Doet een objectief recht ontstaan op prestaties in geld of in natura
• Bij loonverlies (niet werken door ziekte, werkloosheid, pensionering of vakantie) ontvang je
een vervangend inkomen,
• je ontvangt een aanvullend inkomen in geval van bijkomende kosten door bv. kinderlast
• Rechtstreekse betaling of terugbetaling van bepaalde kosten (ziekte, ongeval)
• Als je niet in staat bent om voor een inkomen te zorgen en je voldoet niet aan de
voorwaarden voor een vervangend inkomen, kan je bijstand ontvangen in één of andere
vorm.
Sociale zekerheid is in de Europese lidstaten gebaseerd op twee ideologische systemen,
overeenkomstig de opvattingen van 2 pioniers : Bismarck en Beveridge.
Bismarck (duits): Duitse kanselier van het eind van de 19e eeuw : financiering van de
sociale zekerheid door werkgevers en werknemers, en overheid voor wat de
pensioenen betreft. De voordelen zijn afhankelijk van het salaris : het gaat om een
solidariteit tussen de werkende bevolking. Alleen wie bijdraagt maakt aanspraak op
uitkeringen
Lord Beveridge (engels), eerste helft van de 20e eeuw : niet alleen de werkende
bevolking, maar de hele bevolking heeft recht op bestaansveiligheid, Via belastingen
wilde hij dezelfde voordelen voor alle burgers in geval van werkloosheid, ziekte,
pensioen enz,. Soort overlevingsinkomen voor iedereen.
2
, Sociale zekerheidsrecht
België combineert beide systemen :
Pensioenen (behalve dan de minimum- en de maximumbedragen) zijn afhankelijk
van de bijdragen die je ervoor hebt betaald (Bismarck),
Iedereen heeft recht op terugbetaling van ziekenhuiskosten (Beveridge).
• Sociale zekerheidssystemen in ons omringende landen zijn vaak gebaseerd op het ene of het
andere systeem (Duitsland : Bismarck system, Verenigd Koninkrijk : Beveridge system).
Stelsels van sociale zekerheid
We kunnen 3 stelsels onderscheiden:
De stelsels der loontrekkenden
Dit stelsel groepeert praktisch de totaliteit van de loontrekkenden van de privésector, evenals een
aanzienlijk deel van het personeel van de overheidssector.
Het stelsel van de zelfstandigen
Zelfstandigen zijn verzekerd voor 5 takken in de sociale zekerheid: de geneeskundige verzorging,
arbeidsongeschiktheid of invaliditeit, de moederschapsverzekering, de gezinsbijslag, het pensioen en
het faillissement.
Zelfstandigen sluiten zich aan en betalen sociale bijdragen aan een sociale verzekeringskas voor
zelfstandigen of aan de Nationale Hulpkas der Zelfstandigen in de schoot van het Rijksinstituut voor
de Sociale Verzekeringen der zelfstandigen (RSVZ - INASTI).
De stelsels voor de ambtenaren
Plaatselijke en provinciale overheden via RSZPPO.
Andere ambtenaren: rechtstreeks verzekerd via de tewerkstellende overheid zelf.
Zijn wel via algemeen stelsel van de werknemers verzekerd voor de gezondheidszorgen.
Structuur van de sociale zekerheid
De sociale zekerheid voor werknemers wordt hoofdzakelijk gefinancierd door bijdragen op het loon
en aangevuld met overheidssubsidies. Werknemers en werkgevers betalen een deel van de
bijdragen, zodat beide partijen dus samen de sociale lasten dragen.
Naast de sociale bijdragen ontvangt het stelsel van de sociale zekerheid ook subsidies van de
overheid.
3
, Sociale zekerheidsrecht
De werkgevers- en de werknemersbijdragen moeten op vaste tijdstippen door de werkgever worden
gestort aan een centraal inningsorganisme: de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ).
RSZ herverdeelt de bijdragen over de sociale parastatalen:
Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV)
Ziekenfondsen
Federale Pensioendienst (FPD) (vroeger :Rijksdienst voor Pensioenen (RVP)
Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA)
Uitbetalingsinstellingen voor werkloosheidsuitkeringen
Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie (RJV)
Vakantiekassen voor arbeiders
Regionale Overheidsdiensten bevoegd voor gezinsbijslag (FONS in Vlaanderen, tot 2019:
FAMIFED)
Uitbetalers
Federaal agentschap voor Beroepsrisico’s (FEDRIS) ( voor 1/1/17 : Fonds voor beroepsziekten
(FBZ) en Fonds voor arbeidsongevallen (FAO))
4
Hoofdstuk 1: Socialezekerheidsrecht
Wat is sociale zekerheid?
Onder sociale zekerheid verstaat men het geheel van maatregelen en instellingen die tot doel
hebben aan elke burger voldoende bestaansmiddelen te waarborgen, op ogenblikken waarop diens
bestaanszekerheid ten gevolge van bepaalde risico’s wordt bedreigd.
Sociale risico’s kunnen op 2 manieren de bestaanszekerheid van de burger aantasten:
- Door het inkomen te verminderen
- Door de uitgaven te vermeerderen
In enge zin : sociale verzekering :Traditioneel 7 takken
o Rust- en overlevingspensioen
o Werkloosheid
o Arbeidsongevallenverzekering
o Beroepsziekteverzekering
o Gezinsbijslag
o Ziekte- en invaliditeitsverzekering
o Jaarlijkse vakantie
De sociale zekerheid in strikte zin is een verzekeringssysteem gebaseerd op solidariteit.
Het tweede is de federale sociale bijstand. Deze behoort tot de sociale zekerheid in de ruime zin (het
bieden van bestaanszekerheid) en wil een minimuminkomen garanderen aan de hele bevolking.
Er zijn 5 socialebijstandsregelingen:
- Het recht op maatschappelijke integratie
- De maatschappelijke dienstverlening
- De inkomensgarantie voor ouderen
- De inkomensvervangende tegemoetkoming voor personen met een handicap
- De integratietegemoetkoming voor personen met een handicap
Toegang tot de sociale bijstand wordt enkel verleend aan wie onvoldoende bestaansmiddelen heeft.
Enkele kenmerken van de traditionele sociale zekerheid
1. solidariteit
Centrale begrip in ons sociale zekerheidssysteem
• Tussen werkenden en werklozen
• Tussen jongeren en ouderen
• Tussen gezonden en zieken
• Tussen mensen met en mensen zonder inkomen
• Tussen gezinnen met en gezinnen zonder kinderen
1
, Sociale zekerheidsrecht
De bijdragen die worden betaald op het loon van de werknemers, worden gebruikt voor de
financiering van de sociale zekerheid voor alle rechthebbenden. Die solidariteit is gewaarborgd
omdat:
- Werkenden betalen bijdragen in verhouding tot hun loon
- Financiering gebeurt door de gemeenschap
- Sociale partners beslissen mee over het systeem
Verplicht karakter
Sociale verzekeringen zijn verplicht.
Men heeft niet de keuze er al dan niet aan te willen deelnemen en enkel een eigen persoonlijke
verzekering te nemen. Men kan ook niet kiezen geen bijdragen te betalen voor takken van de sociale
zekerheid waar men geen belang bij zou hebben.
Enkele kenmerken:
Omvat wetgeving van nationale en internationale oorsprong.
Is in het algemeen van openbare orde (is zo bepaald in rechtspraak).
Doet een objectief recht ontstaan op prestaties in geld of in natura
• Bij loonverlies (niet werken door ziekte, werkloosheid, pensionering of vakantie) ontvang je
een vervangend inkomen,
• je ontvangt een aanvullend inkomen in geval van bijkomende kosten door bv. kinderlast
• Rechtstreekse betaling of terugbetaling van bepaalde kosten (ziekte, ongeval)
• Als je niet in staat bent om voor een inkomen te zorgen en je voldoet niet aan de
voorwaarden voor een vervangend inkomen, kan je bijstand ontvangen in één of andere
vorm.
Sociale zekerheid is in de Europese lidstaten gebaseerd op twee ideologische systemen,
overeenkomstig de opvattingen van 2 pioniers : Bismarck en Beveridge.
Bismarck (duits): Duitse kanselier van het eind van de 19e eeuw : financiering van de
sociale zekerheid door werkgevers en werknemers, en overheid voor wat de
pensioenen betreft. De voordelen zijn afhankelijk van het salaris : het gaat om een
solidariteit tussen de werkende bevolking. Alleen wie bijdraagt maakt aanspraak op
uitkeringen
Lord Beveridge (engels), eerste helft van de 20e eeuw : niet alleen de werkende
bevolking, maar de hele bevolking heeft recht op bestaansveiligheid, Via belastingen
wilde hij dezelfde voordelen voor alle burgers in geval van werkloosheid, ziekte,
pensioen enz,. Soort overlevingsinkomen voor iedereen.
2
, Sociale zekerheidsrecht
België combineert beide systemen :
Pensioenen (behalve dan de minimum- en de maximumbedragen) zijn afhankelijk
van de bijdragen die je ervoor hebt betaald (Bismarck),
Iedereen heeft recht op terugbetaling van ziekenhuiskosten (Beveridge).
• Sociale zekerheidssystemen in ons omringende landen zijn vaak gebaseerd op het ene of het
andere systeem (Duitsland : Bismarck system, Verenigd Koninkrijk : Beveridge system).
Stelsels van sociale zekerheid
We kunnen 3 stelsels onderscheiden:
De stelsels der loontrekkenden
Dit stelsel groepeert praktisch de totaliteit van de loontrekkenden van de privésector, evenals een
aanzienlijk deel van het personeel van de overheidssector.
Het stelsel van de zelfstandigen
Zelfstandigen zijn verzekerd voor 5 takken in de sociale zekerheid: de geneeskundige verzorging,
arbeidsongeschiktheid of invaliditeit, de moederschapsverzekering, de gezinsbijslag, het pensioen en
het faillissement.
Zelfstandigen sluiten zich aan en betalen sociale bijdragen aan een sociale verzekeringskas voor
zelfstandigen of aan de Nationale Hulpkas der Zelfstandigen in de schoot van het Rijksinstituut voor
de Sociale Verzekeringen der zelfstandigen (RSVZ - INASTI).
De stelsels voor de ambtenaren
Plaatselijke en provinciale overheden via RSZPPO.
Andere ambtenaren: rechtstreeks verzekerd via de tewerkstellende overheid zelf.
Zijn wel via algemeen stelsel van de werknemers verzekerd voor de gezondheidszorgen.
Structuur van de sociale zekerheid
De sociale zekerheid voor werknemers wordt hoofdzakelijk gefinancierd door bijdragen op het loon
en aangevuld met overheidssubsidies. Werknemers en werkgevers betalen een deel van de
bijdragen, zodat beide partijen dus samen de sociale lasten dragen.
Naast de sociale bijdragen ontvangt het stelsel van de sociale zekerheid ook subsidies van de
overheid.
3
, Sociale zekerheidsrecht
De werkgevers- en de werknemersbijdragen moeten op vaste tijdstippen door de werkgever worden
gestort aan een centraal inningsorganisme: de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ).
RSZ herverdeelt de bijdragen over de sociale parastatalen:
Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV)
Ziekenfondsen
Federale Pensioendienst (FPD) (vroeger :Rijksdienst voor Pensioenen (RVP)
Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA)
Uitbetalingsinstellingen voor werkloosheidsuitkeringen
Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie (RJV)
Vakantiekassen voor arbeiders
Regionale Overheidsdiensten bevoegd voor gezinsbijslag (FONS in Vlaanderen, tot 2019:
FAMIFED)
Uitbetalers
Federaal agentschap voor Beroepsrisico’s (FEDRIS) ( voor 1/1/17 : Fonds voor beroepsziekten
(FBZ) en Fonds voor arbeidsongevallen (FAO))
4
