Fiscaal recht
Hoofdstuk 2: Basisbeginselen: Begrip en kenmerken van de belasting
Het begrip ‘belasting’
Er bestaat geen wettelijke definitie van ‘belastingen’. Maar er is wel een juridische omschrijving:
Begrip belasting; “een bijdrage, opgelegd door de openbare instellingen (overheid), voor de
noodwendigheden van hun diensten van algemeen nut, aan de personen of groepen die gevestigd
zijn op het grondgebied van die instellingen of die er belangen hebben en voor zover die bijdrage bij
wet of bij decreet als belasting wordt erkend”.
OF
“een heffing opgelegd door de overheid volgens bepaalde rechtsregels, met het oog op het
verzamelen van financiële middelen die nodig zijn om uitgaven te doen in het algemeen belang en
voor zover die bijdragen bij wet of decreet als belasting worden erkend”.
Kenmerken van een belasting
De 2 hoofdkenmerken van een belasting zijn haar financieel doel en haar publiekrechtelijk, dat wil
zeggen dwingend karakter.
Financieel doel:
Belastingen worden gebruikt voor het dekken van de overheidsuitgaven.
- Gezondheidszorg
- Onderwijs
- infrastructuur en wegennet
- veiligheid, ….
Geen rechtstreekse en individuele tegenprestatie! (de betaler weet niet wat er precies met de
door hem betaalde belastingen gebeurt.)
Dwingend karakter:
Belastingen worden eenzijdig door een overheid opgelegd.
Sancties bij niet-naleving:
-Administratieve sancties:
o Worden door de administratie zelf opgelegd (boete, belastingverhoging,
vermeerderingen).
- Strafrechtelijke sancties:
o Via de hoven en rechtbanken worden strafrechtelijke inbreuken gesanctioneerd.
“Non bis in idem” iemand kan slechts een keer worden bestraft.
(‘una-via’ principe) inbreuken op de fiscale wetgeving voortaan uitsluitend ofwel via de
administratieve weg, ofwel via de strafrechtelijke weg kunnen worden vervolgd.
1
, Fiscaal recht
Overheidsinkomsten die geen belastingen zijn:
Om van een belasting te kunnen spreken, moet aan beide bovenstaande kenmerken worden
voldaan.
Retributie versus bijzondere vormen van belastingen:
Retributies zijn geen belastingen. Een retributie is meer een vergoeding voor een geïndividualiseerde
dienstverlening vanwege de overheid die daarbij over een juridisch of feitelijk monopolie beschikt.
Onderscheid belastingen/retributies:
Belasting: een algemene heffing die eenzijdig door de overheid wordt opgelegd, zonder een
onmiddellijk aanwijsbare tegenprestatie.
- Dwingend karakter
- Financieel doel
Geen rechtstreekse en individuele tegenprestatie
Retributie: onmiddellijk aanwijsbare tegenprestatie – vergoeding voor een geïndividualiseerde
dienstverlening vanwege de overheid.
-Vb. parkeerretributie of huisvuilophaling, tolgeld, vergoeding voor het verkrijgen van een
administratief document, staangeld markt, …
Rechtstreekse tegenprestatie
Verhaalbelasting of repartitiebelasting:
-De gebruiker betaalt
o Vb.: Verhaalbelasting voor rioleringswerken
Niet de mogelijkheid om geen gebruik te maken van het voordeel en zo de belasting niet te
betalen.
2
, Fiscaal recht
Urbanisatiebelasting:
Dit is een belasting die bijvoorbeeld voor wegverhardingen, het aanleggen van fiets* en/of
voetpaden en rioleringswerken wordt opgelegd aan alle inwoners van een bepaald gebied (een
gemeente meestal). Forfaitair vastgesteld en niet gebonden aan de uitvoering van bepaalde werken,
louter “het hebben” wordt belast.
De parafiscale bijdragen:
Opbrengst niet opgenomen in begroting: niet voor de financiering van algemene overheidsuitgaven
(≠ belasting).
- Sociale bijdragen gaan rechtstreeks naar de RSZ!
- In België niet als belastingen beschouwd omwille van het bestemmingscriterium:
o Sociale bijdragen worden niet gebruikt voor de dekking van de algemene uitgaven
van de Staat, wel voor specifieke sociale uitgaven.
- De grondwettelijke principes van de belastingen zijn niet van toepassing op parafiscale
bijdragen.
- Internationale vergelijkende studies m.b.t. tot belastingdruk maken vaak twee ranglijsten:
1ste enkel rekening houdende met belastingen en een 2de inclusief de parafiscale druk.
Bedrijfsvoorheffing hoort onder de personenbelastingen.
RSZ is strikt gezien geen belasting, het is een bijdrage en wordt direct gestort bij de RSZ en we
kennen de uitgaven.
Hoofstuk 3: basisbeginselen: de situering van het belastingrecht
- Publiek recht
- Regels van gemeenrecht zijn van toepassing, tenzij het fiscaal recht afwijkt
- Een goed fiscalist dient ook een grondige kennis te hebben van een aantal gemeenrechtelijke
rechtstakken (burgerlijk recht, boekhoudrecht,….)
Belastingrecht/ fiscaal recht:
- Belastingplichtige?
- Belastbare grondslag?
- Tarief?
- Procedure inning?
- Waarborgen overheid?
3
, Fiscaal recht
Hoofdstuk 4: noodzakelijk karakter van belastingen in een moderne samenleving
Belastingen = De prijs die we betalen voor de grondwettelijke rechten en vrijheden.
Het moet de overheid in staat stellen haar specifieke overheidstaak te vervullen (Kosteloos
aanbieden lager en middelbaar onderwijs, wegennet) Productiemiddelen en hun opbrengst
berusten bij de burgers en systeem van belastingheffing is onvermijdelijk.
In een land met centraal geleide economie zijn de productiemiddelen in handen vande overheid en
zijn belastingen overbodig/ andere functie.
Hoofdstuk 5: de functies van de belasting
Financiële functie is nog altijd de belangrijkste functie van belastingen, maar ook economische
functie (belastingen zijn ideaal beleidselement om gedrag burgers in bepaalde richting te sturen) en
een belangrijke sociale functie.
De financiële functie
De financiële functie is ongetwijfeld de hoofdfunctie van belastingen. De belastingen maken
ongeveer 94% uit van de overheidsinkomsten.
Belastingen bestaan bijna uitsluitend uit geldelijke bijdragen van de bevolking. Zij vormen de
voornaamste inkomensbron van de overheid.
De te verwachten belastingopbrengsten worden jaarlijks geraamd in een begroting.
Organisatie belastingstelsel:
1 Een geregelde belastingopbrengst:
- Voldoende stabiliteit
- Beweeglijkheid
Moet zowel stabiel en flexibel zijn, geregeld belastingen innen en zo van inkomsten verzekeren.
2 Een eenvoudige belastingstelsel
- Realiteit is anders complex
- zie ook Voorbeeld gebrek aan eenvoudig belastingstelsel
4
Hoofdstuk 2: Basisbeginselen: Begrip en kenmerken van de belasting
Het begrip ‘belasting’
Er bestaat geen wettelijke definitie van ‘belastingen’. Maar er is wel een juridische omschrijving:
Begrip belasting; “een bijdrage, opgelegd door de openbare instellingen (overheid), voor de
noodwendigheden van hun diensten van algemeen nut, aan de personen of groepen die gevestigd
zijn op het grondgebied van die instellingen of die er belangen hebben en voor zover die bijdrage bij
wet of bij decreet als belasting wordt erkend”.
OF
“een heffing opgelegd door de overheid volgens bepaalde rechtsregels, met het oog op het
verzamelen van financiële middelen die nodig zijn om uitgaven te doen in het algemeen belang en
voor zover die bijdragen bij wet of decreet als belasting worden erkend”.
Kenmerken van een belasting
De 2 hoofdkenmerken van een belasting zijn haar financieel doel en haar publiekrechtelijk, dat wil
zeggen dwingend karakter.
Financieel doel:
Belastingen worden gebruikt voor het dekken van de overheidsuitgaven.
- Gezondheidszorg
- Onderwijs
- infrastructuur en wegennet
- veiligheid, ….
Geen rechtstreekse en individuele tegenprestatie! (de betaler weet niet wat er precies met de
door hem betaalde belastingen gebeurt.)
Dwingend karakter:
Belastingen worden eenzijdig door een overheid opgelegd.
Sancties bij niet-naleving:
-Administratieve sancties:
o Worden door de administratie zelf opgelegd (boete, belastingverhoging,
vermeerderingen).
- Strafrechtelijke sancties:
o Via de hoven en rechtbanken worden strafrechtelijke inbreuken gesanctioneerd.
“Non bis in idem” iemand kan slechts een keer worden bestraft.
(‘una-via’ principe) inbreuken op de fiscale wetgeving voortaan uitsluitend ofwel via de
administratieve weg, ofwel via de strafrechtelijke weg kunnen worden vervolgd.
1
, Fiscaal recht
Overheidsinkomsten die geen belastingen zijn:
Om van een belasting te kunnen spreken, moet aan beide bovenstaande kenmerken worden
voldaan.
Retributie versus bijzondere vormen van belastingen:
Retributies zijn geen belastingen. Een retributie is meer een vergoeding voor een geïndividualiseerde
dienstverlening vanwege de overheid die daarbij over een juridisch of feitelijk monopolie beschikt.
Onderscheid belastingen/retributies:
Belasting: een algemene heffing die eenzijdig door de overheid wordt opgelegd, zonder een
onmiddellijk aanwijsbare tegenprestatie.
- Dwingend karakter
- Financieel doel
Geen rechtstreekse en individuele tegenprestatie
Retributie: onmiddellijk aanwijsbare tegenprestatie – vergoeding voor een geïndividualiseerde
dienstverlening vanwege de overheid.
-Vb. parkeerretributie of huisvuilophaling, tolgeld, vergoeding voor het verkrijgen van een
administratief document, staangeld markt, …
Rechtstreekse tegenprestatie
Verhaalbelasting of repartitiebelasting:
-De gebruiker betaalt
o Vb.: Verhaalbelasting voor rioleringswerken
Niet de mogelijkheid om geen gebruik te maken van het voordeel en zo de belasting niet te
betalen.
2
, Fiscaal recht
Urbanisatiebelasting:
Dit is een belasting die bijvoorbeeld voor wegverhardingen, het aanleggen van fiets* en/of
voetpaden en rioleringswerken wordt opgelegd aan alle inwoners van een bepaald gebied (een
gemeente meestal). Forfaitair vastgesteld en niet gebonden aan de uitvoering van bepaalde werken,
louter “het hebben” wordt belast.
De parafiscale bijdragen:
Opbrengst niet opgenomen in begroting: niet voor de financiering van algemene overheidsuitgaven
(≠ belasting).
- Sociale bijdragen gaan rechtstreeks naar de RSZ!
- In België niet als belastingen beschouwd omwille van het bestemmingscriterium:
o Sociale bijdragen worden niet gebruikt voor de dekking van de algemene uitgaven
van de Staat, wel voor specifieke sociale uitgaven.
- De grondwettelijke principes van de belastingen zijn niet van toepassing op parafiscale
bijdragen.
- Internationale vergelijkende studies m.b.t. tot belastingdruk maken vaak twee ranglijsten:
1ste enkel rekening houdende met belastingen en een 2de inclusief de parafiscale druk.
Bedrijfsvoorheffing hoort onder de personenbelastingen.
RSZ is strikt gezien geen belasting, het is een bijdrage en wordt direct gestort bij de RSZ en we
kennen de uitgaven.
Hoofstuk 3: basisbeginselen: de situering van het belastingrecht
- Publiek recht
- Regels van gemeenrecht zijn van toepassing, tenzij het fiscaal recht afwijkt
- Een goed fiscalist dient ook een grondige kennis te hebben van een aantal gemeenrechtelijke
rechtstakken (burgerlijk recht, boekhoudrecht,….)
Belastingrecht/ fiscaal recht:
- Belastingplichtige?
- Belastbare grondslag?
- Tarief?
- Procedure inning?
- Waarborgen overheid?
3
, Fiscaal recht
Hoofdstuk 4: noodzakelijk karakter van belastingen in een moderne samenleving
Belastingen = De prijs die we betalen voor de grondwettelijke rechten en vrijheden.
Het moet de overheid in staat stellen haar specifieke overheidstaak te vervullen (Kosteloos
aanbieden lager en middelbaar onderwijs, wegennet) Productiemiddelen en hun opbrengst
berusten bij de burgers en systeem van belastingheffing is onvermijdelijk.
In een land met centraal geleide economie zijn de productiemiddelen in handen vande overheid en
zijn belastingen overbodig/ andere functie.
Hoofdstuk 5: de functies van de belasting
Financiële functie is nog altijd de belangrijkste functie van belastingen, maar ook economische
functie (belastingen zijn ideaal beleidselement om gedrag burgers in bepaalde richting te sturen) en
een belangrijke sociale functie.
De financiële functie
De financiële functie is ongetwijfeld de hoofdfunctie van belastingen. De belastingen maken
ongeveer 94% uit van de overheidsinkomsten.
Belastingen bestaan bijna uitsluitend uit geldelijke bijdragen van de bevolking. Zij vormen de
voornaamste inkomensbron van de overheid.
De te verwachten belastingopbrengsten worden jaarlijks geraamd in een begroting.
Organisatie belastingstelsel:
1 Een geregelde belastingopbrengst:
- Voldoende stabiliteit
- Beweeglijkheid
Moet zowel stabiel en flexibel zijn, geregeld belastingen innen en zo van inkomsten verzekeren.
2 Een eenvoudige belastingstelsel
- Realiteit is anders complex
- zie ook Voorbeeld gebrek aan eenvoudig belastingstelsel
4
