SV Alle tijdvakken & Koude Oorlog 1
Tahrim Ramdjan Klas 6, SE-week 2 en CE Versie van 26-01-2016
Kenmerkende aspecten
(1) De tijd van jagers en boeren
1 Levenswijze van jagers-verzamelaars.
2 Ontstaan landbouw en landbouwsamenlevingen.
3 Ontstaan eerste stedelijke gemeenschappen.
(2) De tijd van Grieken en Romeinen
4 Ontwikkeling van wetenschappelijk denken en denken over burgerschap en politiek in
Griekse stadstaat.
5 Groei van Romeinse imperium, met verspreiding van Grieks-Romeinse cultuur.
6 Klassieke vormentaal van Grieks-Romeinse cultuur.
7 Confrontatie Grieks-Romeinse cultuur en Germaanse cultuur in Noordwest-Europa.
8 Ontwikkeling jodendom en christendom, de eerste monotheïstische godsdiensten.
(3) De tijd van monniken en ridders
9 Ontstaan en verspreiding van islam.
10 Vervanging in West-Europa van agrarisch-urbane cultuur door zelfvoorzienende
agrarische cultuur, middels hofstelsel en horigheid.
11 Ontstaan feodale verhoudingen in bestuur.
12 Verspreiding christendom in geheel Europa.
(4) De tijd van steden en staten
13 Opkomst handel en ambacht, als basis voor herleven van agrarisch-urbane
samenleving.
14 Opkomst stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van steden.
15 Begin staatsvorming en centralisatie.
16 Conflict in christelijke wereld: wereldlijke dan wel geestelijke macht het primaat.
17 Expansie christelijke wereld, mede door kruistochten.
(5) De tijd van ontdekkers en hervormers
18 Veranderende mens- en wereldbeeld van renaissance en begin van nieuwe
wetenschappelijke belangstelling.
19 Hernieuwde oriëntatie op erfgoed klassieke oudheid.
20 Begin van Europese overzeese expansie.
21 Protestantse reformatie, met splitsing christelijke kerk in West-Europa.
22 Conflict in de Nederlanden, met resultaat stichting van Nederlandse staat.
(6) De tijd van regenten en vorsten
23 Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en begin wereldeconomie.
24 Bijzondere plaats staatkundig gezien en economische en culturele bloei van
de Nederlandse Republiek.
25 Streven van vorsten naar absolute macht.
26 Wetenschappelijke revolutie.
(7) De tijd van pruiken en revoluties
27 Rationeel optimisme en verlicht denken toegepast op alle terreinen van de
samenleving.
28 Voortbestaan van ancien regime op eigentijdse verlichte wijze.
29 Democratische revoluties in westerse landen met discussies over grondwetten,
grondrechten en staatsburgerschap.
,SV Alle tijdvakken & Koude Oorlog 2
Tahrim Ramdjan Klas 6, SE-week 2 en CE Versie van 26-01-2016
30 Uitbouw van Europese overheersing, met plantagekoloniën en slavenhandel,
en opkomst abolitionisme.
(8) De tijd van burgers en stoommachines
31 Industriële revolutie als basis voor industriële samenleving in het westen.
32 Opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen liberalisme, socialisme, …
33 Voortschrijdende democratisering, met deelname mannen en vrouwen aan politiek.
34 Opkomst emancipatiebewegingen.
35 Discussies over de ‘sociale kwestie’.
36 Moderne vorm van imperialisme, verbonden met industrialisatie.
(9) De tijd van wereldoorlogen
37 Voeren van twee wereldoorlogen.
38 Crisis van wereldkapitalisme.
39 In praktijk brengen van het totalitaire communisme en nationaalsocialisme/fascisme.
40 Rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen, vormen van
massaorganisatie.
41 Vormen van verzet tegen West-Europese imperialisme.
42 Verwoestingen door massavernietigingswapens en betrokkenheid burgers bij
oorlogvoering.
43 Racisme en discriminatie, leidend tot genocide, vooral op de joden.
44 Duitse bezetting van Nederland.
(10) De tijd van televisie en computer
45 Dekolonisatie, einde aan westerse hegemonie.
46 Verdeling van wereld in twee ideologische blokken onder wapenwedloop en
dreiging atoomoorlog.
47 Toenemende westerse welvaart vanaf 1960 met aanleiding tot
ingrijpende sociaal-culturele veranderingen.
48 Eenwording van Europa.
49 Ontwikkeling pluriforme en multiculturele samenlevingen.
, SV Alle tijdvakken & Koude Oorlog 3
Tahrim Ramdjan Klas 6, SE-week 2 en CE Versie van 26-01-2016
In overzicht
(kenmerkend aspect & kern)
1 Jagers en boeren
jrn tot 3000 v.Chr.
p Prehistorie
sl Samenleving van jagers-verzamelaars à agrarische samenleving
1.1 Van jagers-verzamelaars naar boeren
1 De levenswijze van jagers-verzamelaars.
2 Ontstaan van landbouw, landbouwsamenlevingen.
• Rond 11.000 voor Christus ontdekten jagers-verzamelaars (mensen die leefden van
de jacht, nomaden) in het Midden-Oosten dat ze zelf gewassen konden verbouwen.
Sindsdien gingen ze minder in de natuur zoeken.
• Het duurde echter nog duizenden jaren voordat ook buiten het Midden-Oosten de
agrarische levenswijze groot werd.
• De gevolgen van deze verandering waren zo groo
• t dat er wordt gesproken van de Neolitische Revolutie, al is er kritiek op deze
benaming. Men gebruikte in deze tijd nog geen schrift, dus kunnen we de oorzaken
en gevolgen van deze revolutie alleen via ongeschreven bronnen kennen.
1.2 Oude beschavingen, steden en staten
3 Ontstaan van eerste stedelijke gemeenschappen.
• Sommige nederzettingen in het Midden-Oosten werden na de Neolitische Revolutie
groter, waardoor de bevolking kon goreien. Dorpen groeiden uit tot stedelijke
gemeenschappen, zo ontstonden de eerste steden in Mesopotamië, wat in het
huidige Irak lag. In Somerie lagen de eerste grote steden. Deze gebieden lagen
tussen rivieren.
• Deze ontwikkeling vond ook plaats in andere vruchtbare rivierdalen in de wereld,
zoals in de Nijlvallei en in India. Dit komt door succesvolle irrigatielandbouw (slib van
de oevers gebruiken voor akkers, met rivierwater via ingewikkelde kanaaltjes).
• Op een gegeven moment werd het schrift uitgevonden, net als staatsvorming. Toen
het schrift werd uitgevonden ging men over van prehistorie naar historie.
1.3 Egypte, revolutie in een natiestaat
2 Ontstaan van landbouw, landbouwsamenlevingen.
3 Ontstaan van eerste stedelijke gemeenschappen.
• Egypte was een natiestaat (één volk, één religie en één cultuur). Het leven voltrok
zich met een vast patroon en werd geregeerd door farao’s, toen farao Achnaton rond
1350 v.Chr. een revolutie ontketende.
• Hij ging van het polytheïsme naar het monotheïsme, met als enige god Aton –
afgebeeld als zonneschijf –, en liet een nieuwe hoofdstad voor Egypte bouwen. Dit
werd pas in de 19e eeuw teruggevonden.
Tahrim Ramdjan Klas 6, SE-week 2 en CE Versie van 26-01-2016
Kenmerkende aspecten
(1) De tijd van jagers en boeren
1 Levenswijze van jagers-verzamelaars.
2 Ontstaan landbouw en landbouwsamenlevingen.
3 Ontstaan eerste stedelijke gemeenschappen.
(2) De tijd van Grieken en Romeinen
4 Ontwikkeling van wetenschappelijk denken en denken over burgerschap en politiek in
Griekse stadstaat.
5 Groei van Romeinse imperium, met verspreiding van Grieks-Romeinse cultuur.
6 Klassieke vormentaal van Grieks-Romeinse cultuur.
7 Confrontatie Grieks-Romeinse cultuur en Germaanse cultuur in Noordwest-Europa.
8 Ontwikkeling jodendom en christendom, de eerste monotheïstische godsdiensten.
(3) De tijd van monniken en ridders
9 Ontstaan en verspreiding van islam.
10 Vervanging in West-Europa van agrarisch-urbane cultuur door zelfvoorzienende
agrarische cultuur, middels hofstelsel en horigheid.
11 Ontstaan feodale verhoudingen in bestuur.
12 Verspreiding christendom in geheel Europa.
(4) De tijd van steden en staten
13 Opkomst handel en ambacht, als basis voor herleven van agrarisch-urbane
samenleving.
14 Opkomst stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van steden.
15 Begin staatsvorming en centralisatie.
16 Conflict in christelijke wereld: wereldlijke dan wel geestelijke macht het primaat.
17 Expansie christelijke wereld, mede door kruistochten.
(5) De tijd van ontdekkers en hervormers
18 Veranderende mens- en wereldbeeld van renaissance en begin van nieuwe
wetenschappelijke belangstelling.
19 Hernieuwde oriëntatie op erfgoed klassieke oudheid.
20 Begin van Europese overzeese expansie.
21 Protestantse reformatie, met splitsing christelijke kerk in West-Europa.
22 Conflict in de Nederlanden, met resultaat stichting van Nederlandse staat.
(6) De tijd van regenten en vorsten
23 Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en begin wereldeconomie.
24 Bijzondere plaats staatkundig gezien en economische en culturele bloei van
de Nederlandse Republiek.
25 Streven van vorsten naar absolute macht.
26 Wetenschappelijke revolutie.
(7) De tijd van pruiken en revoluties
27 Rationeel optimisme en verlicht denken toegepast op alle terreinen van de
samenleving.
28 Voortbestaan van ancien regime op eigentijdse verlichte wijze.
29 Democratische revoluties in westerse landen met discussies over grondwetten,
grondrechten en staatsburgerschap.
,SV Alle tijdvakken & Koude Oorlog 2
Tahrim Ramdjan Klas 6, SE-week 2 en CE Versie van 26-01-2016
30 Uitbouw van Europese overheersing, met plantagekoloniën en slavenhandel,
en opkomst abolitionisme.
(8) De tijd van burgers en stoommachines
31 Industriële revolutie als basis voor industriële samenleving in het westen.
32 Opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen liberalisme, socialisme, …
33 Voortschrijdende democratisering, met deelname mannen en vrouwen aan politiek.
34 Opkomst emancipatiebewegingen.
35 Discussies over de ‘sociale kwestie’.
36 Moderne vorm van imperialisme, verbonden met industrialisatie.
(9) De tijd van wereldoorlogen
37 Voeren van twee wereldoorlogen.
38 Crisis van wereldkapitalisme.
39 In praktijk brengen van het totalitaire communisme en nationaalsocialisme/fascisme.
40 Rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen, vormen van
massaorganisatie.
41 Vormen van verzet tegen West-Europese imperialisme.
42 Verwoestingen door massavernietigingswapens en betrokkenheid burgers bij
oorlogvoering.
43 Racisme en discriminatie, leidend tot genocide, vooral op de joden.
44 Duitse bezetting van Nederland.
(10) De tijd van televisie en computer
45 Dekolonisatie, einde aan westerse hegemonie.
46 Verdeling van wereld in twee ideologische blokken onder wapenwedloop en
dreiging atoomoorlog.
47 Toenemende westerse welvaart vanaf 1960 met aanleiding tot
ingrijpende sociaal-culturele veranderingen.
48 Eenwording van Europa.
49 Ontwikkeling pluriforme en multiculturele samenlevingen.
, SV Alle tijdvakken & Koude Oorlog 3
Tahrim Ramdjan Klas 6, SE-week 2 en CE Versie van 26-01-2016
In overzicht
(kenmerkend aspect & kern)
1 Jagers en boeren
jrn tot 3000 v.Chr.
p Prehistorie
sl Samenleving van jagers-verzamelaars à agrarische samenleving
1.1 Van jagers-verzamelaars naar boeren
1 De levenswijze van jagers-verzamelaars.
2 Ontstaan van landbouw, landbouwsamenlevingen.
• Rond 11.000 voor Christus ontdekten jagers-verzamelaars (mensen die leefden van
de jacht, nomaden) in het Midden-Oosten dat ze zelf gewassen konden verbouwen.
Sindsdien gingen ze minder in de natuur zoeken.
• Het duurde echter nog duizenden jaren voordat ook buiten het Midden-Oosten de
agrarische levenswijze groot werd.
• De gevolgen van deze verandering waren zo groo
• t dat er wordt gesproken van de Neolitische Revolutie, al is er kritiek op deze
benaming. Men gebruikte in deze tijd nog geen schrift, dus kunnen we de oorzaken
en gevolgen van deze revolutie alleen via ongeschreven bronnen kennen.
1.2 Oude beschavingen, steden en staten
3 Ontstaan van eerste stedelijke gemeenschappen.
• Sommige nederzettingen in het Midden-Oosten werden na de Neolitische Revolutie
groter, waardoor de bevolking kon goreien. Dorpen groeiden uit tot stedelijke
gemeenschappen, zo ontstonden de eerste steden in Mesopotamië, wat in het
huidige Irak lag. In Somerie lagen de eerste grote steden. Deze gebieden lagen
tussen rivieren.
• Deze ontwikkeling vond ook plaats in andere vruchtbare rivierdalen in de wereld,
zoals in de Nijlvallei en in India. Dit komt door succesvolle irrigatielandbouw (slib van
de oevers gebruiken voor akkers, met rivierwater via ingewikkelde kanaaltjes).
• Op een gegeven moment werd het schrift uitgevonden, net als staatsvorming. Toen
het schrift werd uitgevonden ging men over van prehistorie naar historie.
1.3 Egypte, revolutie in een natiestaat
2 Ontstaan van landbouw, landbouwsamenlevingen.
3 Ontstaan van eerste stedelijke gemeenschappen.
• Egypte was een natiestaat (één volk, één religie en één cultuur). Het leven voltrok
zich met een vast patroon en werd geregeerd door farao’s, toen farao Achnaton rond
1350 v.Chr. een revolutie ontketende.
• Hij ging van het polytheïsme naar het monotheïsme, met als enige god Aton –
afgebeeld als zonneschijf –, en liet een nieuwe hoofdstad voor Egypte bouwen. Dit
werd pas in de 19e eeuw teruggevonden.
