Samenvatting Hoorcollege aantekeningen grondslagen van het recht voor sociale wetenschappen

Hoorcolleges Grondslagen van het recht

Hoorcollege 1

Hooflijnen van het Nederlands recht
- Grondslagen en staatsinrichting
- Internationale context
- Strafrecht
- Privaatrecht
- Kinder- en mensen rechten


Functies van het recht:
- Het scheppen van sociale orde (rechtszekerheid)
o Gaat erom dat je als burger een bepaalde verwachting hebt tegenover een
ander, en dat de ander deze ook kan verwachten van jou.
o Je moet betrouwbaar zijn, de overheid moet betrouwbaar zijn. Je mag er dus
op vertrouwen dat de regels die op een bepaald moment gelden dat dat ook
de regels zijn die van toepassing zijn als er later van toepassing zijn. De
overheid mag dus niet met terugwerkende kracht regels veranderen, want
dan ben je niet voorspelbaar en transparant wat wel moet.
- Het bevorderen van vreedzame conflictbeslechting (denk aan het strafrecht)
o Dit draait in de basis om dat we een rechtssysteem hebben waarin een
meerderheid van de bevolking vertrouwt, en dan vooral in de rechtspraak,
zodat mensen niet regel overtredend gedrag gaan vertonen
o Dit zorgt ervoor dat we niet zelf op allerlei manieren ‘wraak’ te nemen.
- Individuele ontplooiing van burgers
o Het feit dat wij een systeem met regels hebben draagt eraan bij in hoge mate
dat iedereen allerlei rechten en vrijheden heeft waardoor men zich kan
ontplooien.
o Grondrechten  artikel 1 enz, aan het begin van ons recht.
- Rechtvaardige verdeling van diensten en goederen
o Ons recht zorgt er ook voor dat in bepaalde gevallen dat er een sociaal
vangnet is.
o Sociale grondrechten vragen iets van onze overheid op gebied van het sociale
domein.
- Het kanaliseren van sociale verandering.
o Sluit wet en praktijk op elkaar aan?
o Ons wet stelsel is erg traag maar erg doordacht. Echter heeft deze traagheid
als nadeel dat het moment dat de wet wordt ingevoerd dat bepaalde
elementen al niet meer relevant blijken.
o Het recht hobbelt in veel gevallen een beetje achter maatschappelijke
bevindingen aan.

In ons land speelt er trias politica. Er is een wetgevende macht, een bestuur en een
rechtsprekende macht. Dit zorgt er voor dat er niet één macht te belangrijk wordt en te veel

,macht heeft, maar juist dat er een verdeling blijft. Er is tussen deze drie machten vaak ook
sprake van overkoepeling en soms wel vermenging van de taken en bezigheden.

Uitspraken die in de politiek gedaan worden zijn van invloed op rechters. Dit is nog geen
vermenging van taken. De rechters doen dan ook meer dan alleen regels toepassen
(rechtsvormende taak van de rechter). De manier waarop de rechter een uitspraak doet, en
het proces ernaartoe wordt volledig beschreven waardoor er ontwikkeling in het recht
ontstaat.

1e aanleg  starten van de procedure
Rechtshof
Hoge raad  hoogste stand binnen de procedure.

OM heeft een dubbele rol  voor sommige zaken doet het OM ook rechterlijke uitspraken.
Hierbij moet je denken aan de kleinere zaken. Bijna de helft van de zaken wordt door het
OM zelf gedaan, met grote gevolgen. De vraag is of we er niet in zijn doorgeslagen, want er
komt hierbij geen rechter aan te pas en er worden wel steeds meer uitspraken worden
gedaan.


Onze raad van staten heeft twee takken
1. De adviserende tak  belangrijkste advisering voor de 2e kamer
2. Rechtsprekende tak

Soorten regels:
- Gedragsnormen
- Sanctienormen
- Bevoegdheid verlenende normen
Er kan ook een combinatie tussen gedrags en sanctienormen zijn.

Terminologie
Het ideaal recht is het recht dat iedereen zou willen.

Positief recht  vastgesteld of erkend recht in een bepaalde gemeenschap. Dit is context
afhankelijk. Het is dus ookwel het recht wat in het hier en nu is vastgesteld en wordt
nageleeft door bepaalde mensen.
Gelding is hierbij een belangrijk begrip  het is verbindend voor bepaalde groepen mensen.
Effectiviteit  naleving en een ander belangrijk element is of er met de regels het doel dat
wordt nagestreefd bereikt.

Effectiviteit zegt niet alles want er zijn ook regels die niet worden nageleefd maar toch
belangrijk worden gevonden denk aan alcohol achter het stuur/ op de fiets.
Iedere wet kent een hoofddoelstelling, uiteenvallend in subdoelstellingen. De (gewijzigde)
regels moeten bijdragen aan het verwezenlijken van die doelstellingen. Wetgeving wordt
doorgaans periodiek geëvalueerd.

, Termilonogie II
Objectief recht  geheel aan rechtsregels.
Subjectieve rechten  vanuit het mens zelf, dus welke rechten heb je zelf. En deze worden
ontleend aan het objectieve recht.

Grondrechten zijn niet absoluut. Er zitten wel bepaalde grenzen aan.

Terminologie III
Dwingend recht  regels waar betrokkenen niet vanaf mogen wijken. Bijna alles in het
wetboek is dwingend recht.
Aanvullend recht  partijen zijn bevoegd een eigen regeling vast te stellen bijvoorbeeld
door een overeenkomst te sluiten. Dit vind je met name in het privaat recht.

Alles wat niet dwingend recht is is aanvullend recht

Terminologie IIII
Formeel recht  primair procesrecht, regelt die bepalen hoe het materiele recht moet
worden gehandhaafd.
- Op welke manier kun je je recht halen.
- Strafrecht  wetboek van strafvordering
- Privaat recht  wetboek van burgerlijke rechtsvordering
Materieel recht  inhoud van rechten, plichten en bevoegdheden
- Het gaat om de inhoud, wat staat er en wat is strafbaar.
- Strafrecht  wetboek van strafrecht
- Privaatrecht  burgerlijk wetboek

Dit is niet absoluut. Kijk altijd naar de inhoud van de regel om te bepalen of het om
materieel of formeel recht gaat.


Rechtsgebieden
- Publiek recht  verticale verhouding, dus met de overheid.
o Staatrecht
o Bestuur recht
o Strafrecht
- Privaat recht  horizontale verhouding tussen partijen
o Pers-familie recht
o Vermogensrecht
o Erfrecht
- Functionele rechtsgebieden
o Jeugdrecht
o Gezondheidsrecht
Privaat recht Publiek recht
Rechtsverhouding Nevengeschikt Ondergeschikt
Belang Eigen belang Algemeen belang
Aard Wisselend Dwingend
Rol van de rechter Lijdelijk (afhankelijk van Actief