Politiek en maatschappij
Hoorcollege 1 – Inleiding in de politicologie
Over het gehele systeem
Politicologie
Politicologie wordt niet gekenmerkt door een blikveld, maar door het terrein waar het naar kijkt
- = Verschillende blikvelden die zich op één terrein richten
- Fenomenen die te maken hebben met politiek zijn te begrijpen vanuit verschillende
disciplines
Wat is politiek?
Groep mensen die met elkaar samenleven op een bepaald terrein
Regels opstellen en zorgen dat mensen zich daaraan houden
Definities:
- De gezaghebbende toedeling van waarden (Easton, 1965)
Gaat over het bestaan van verschillende waarden van verschillende (groepen) mensen
- Who gets what, when, how = verdelingsvraagstuk (Lasswell, 1936)
- Mengvorm van conflict en samenwerking = sluiten van compromissen (Laver, 1983)
- Het verzoenen van verschillende belangen (Crick, 1962)
- De kunst van het besturen (Bismarck, 1884)
Politics is a process whereby a group of people, whose opinions of interests are initially
different, reach collective decisions which are generally accepted as binding on the
group, and enforced as common policy. (Miller, 1991)
Collectieve activiteit (gaat om groepen)
Verschillende gezichtspunten (binnen de groep)
Gezaghebbend beleid = mensen accepteren de beslissingen vrijwillig/afgedwongen
Enge definitie van politiek
- Traditionele visie = alles dat met instituties van de staat te maken heeft (gaat over
beslissingen van politici)
Ruime definitie
- Modernere visie = politiek bestaan ook buiten de grenzen van het politieke systeem in de
publieke ruimte
Heel veel andere actoren buiten het politieke systeem hebben invloed op de politiek en
politieke beslissingen
- Of zelfs voorbij de publieke ruimte: ook buiten de overheid moeten er beslissingen in
groepen worden gemaakt
,Piramideopbouw
Piramidestructuur: grote groep burgers en kleine elite met meer macht
Elite bemiddelt tussen het politieke systeem en de burgers
Daarboven zit het politiek systeem = de staat = regels, instituties etc. die beïnvloeden hoe
beslissingen tot stand komen
- Hoe komen elites tot stand?
- Hoe komt beleid tot stand?
- Hoe beïnvloeden beleid en gedrag van burgers elkaar?
Gaat over de wisselwerking tussen lagen
Politicologie
Politicologen vergelijken politieke systemen, misschien wel meer dan andere sociale wetenschappen
- Waarin een land uitzonderlijk is kom je achter door te vergelijken met andere landen
Kernconcepten
Populistisch radicaal rechts
- Nationalistisch
Waarom zo succesvol? Wat is de boodschap die ze uitdragen? Hoe communiceren ze?
Macht
Macht zit in de relatie tussen twee actoren
Weber
- Gezag is macht die als legitiem wordt ervaren
- Drie vormen van gezag
Traditioneel gezag (uit respect voor traditie en gewoontes)
Charismatisch gezag (uit hoe de persoonlijkheid van de machthebber wordt gezien door
de achterban)
Rationeel legalistisch gezag (uit respect voor de regels; via de rol)
Welke vorm belangrijk is, verschuift over de tijd heen
- Nadruk is komen te liggen op rationeel legalistisch gezag
Lukes’ drie dimensies van macht
1. Wie trekt aan het langste eind bij een conflict?
Besluitvorming staat centraal
, Van voorkeuren naar beslissingen: partij die de voorkeuren het best naar voren kunnen
drukken heeft de meeste macht
2. Wie heeft controle over de (politieke) agenda?
Wie heeft er invloed op wat op de politieke agenda komt?
Agenda setting staat centraal
3. Wie beïnvloedt voorkeuren?
Thought control staat centraal
Via structuren en machtsverhoudingen
Vaak proberen partijen alle drie de vormen van macht uit te oefenen
Staat en natie
Belangrijkste groepen en dus belangrijkste politieke gemeenschappen
Waarom gaan mensen samenleven in die groepen?
Hobbes: In een natuurtoestand met alleen maar losse individuen zorgt voedselschaarste voor
geweld, wat leidt tot onzekerheid in de oorlog van allen tegen allen
Oplossing ligt in het inleveren van een deel van onze veiligheid in ruil voor veiligheid
binnen een sociaal contract met een staat
Deze staat kan het beste gerealiseerd worden met een koning die allen overheerst (als
instantie die regels kan afdwingen)
= Ontwikkeling van politieke systemen
Vijf kerneigenschappen van een staat
- Legitiem bestuur = groep die bestuurd die erkend wordt door de populatie
Maar: wat is een legitiem bestuur?
- Populatie = groep mensen
Maar: wie hoort bij die populatie?
- Territorium = terrein waarop de populatie leeft
Maar: waar ligt welk territorium?
- Soevereiniteit = staat is de hoogste soeverein
Maar: andere instituten en organisaties maken ook beslissingen, wanneer moet de staat
hierin ingrijpen?
- Geweldsmonopolie (geweld gebruiken om ervoor te zorgen dat mensen zich aan regels
houden)
Maar: er zijn ook instituties/organisatie/bedrijven die geweld beoefenen
Natie = imagined community = hele grote groep waar voor je gevoel toe behoort
Maar: wat maakt een bepaalde groep tot natie (verbondenheid)?
Spelen allerlei (etnische, culturele, etc.) kenmerken in mee
Binnen een staat kun je verschillende naties hebben
Nationalisme = idee dat jij als natie jezelf moet besturen
Speelt een belangrijke rol bij populistisch radicaal rechts, en dus in de hedendaagse
politiek
Oorzaak: staten houden zich niet altijd aan de grenzen van naties
Hoorcollege 1 – Inleiding in de politicologie
Over het gehele systeem
Politicologie
Politicologie wordt niet gekenmerkt door een blikveld, maar door het terrein waar het naar kijkt
- = Verschillende blikvelden die zich op één terrein richten
- Fenomenen die te maken hebben met politiek zijn te begrijpen vanuit verschillende
disciplines
Wat is politiek?
Groep mensen die met elkaar samenleven op een bepaald terrein
Regels opstellen en zorgen dat mensen zich daaraan houden
Definities:
- De gezaghebbende toedeling van waarden (Easton, 1965)
Gaat over het bestaan van verschillende waarden van verschillende (groepen) mensen
- Who gets what, when, how = verdelingsvraagstuk (Lasswell, 1936)
- Mengvorm van conflict en samenwerking = sluiten van compromissen (Laver, 1983)
- Het verzoenen van verschillende belangen (Crick, 1962)
- De kunst van het besturen (Bismarck, 1884)
Politics is a process whereby a group of people, whose opinions of interests are initially
different, reach collective decisions which are generally accepted as binding on the
group, and enforced as common policy. (Miller, 1991)
Collectieve activiteit (gaat om groepen)
Verschillende gezichtspunten (binnen de groep)
Gezaghebbend beleid = mensen accepteren de beslissingen vrijwillig/afgedwongen
Enge definitie van politiek
- Traditionele visie = alles dat met instituties van de staat te maken heeft (gaat over
beslissingen van politici)
Ruime definitie
- Modernere visie = politiek bestaan ook buiten de grenzen van het politieke systeem in de
publieke ruimte
Heel veel andere actoren buiten het politieke systeem hebben invloed op de politiek en
politieke beslissingen
- Of zelfs voorbij de publieke ruimte: ook buiten de overheid moeten er beslissingen in
groepen worden gemaakt
,Piramideopbouw
Piramidestructuur: grote groep burgers en kleine elite met meer macht
Elite bemiddelt tussen het politieke systeem en de burgers
Daarboven zit het politiek systeem = de staat = regels, instituties etc. die beïnvloeden hoe
beslissingen tot stand komen
- Hoe komen elites tot stand?
- Hoe komt beleid tot stand?
- Hoe beïnvloeden beleid en gedrag van burgers elkaar?
Gaat over de wisselwerking tussen lagen
Politicologie
Politicologen vergelijken politieke systemen, misschien wel meer dan andere sociale wetenschappen
- Waarin een land uitzonderlijk is kom je achter door te vergelijken met andere landen
Kernconcepten
Populistisch radicaal rechts
- Nationalistisch
Waarom zo succesvol? Wat is de boodschap die ze uitdragen? Hoe communiceren ze?
Macht
Macht zit in de relatie tussen twee actoren
Weber
- Gezag is macht die als legitiem wordt ervaren
- Drie vormen van gezag
Traditioneel gezag (uit respect voor traditie en gewoontes)
Charismatisch gezag (uit hoe de persoonlijkheid van de machthebber wordt gezien door
de achterban)
Rationeel legalistisch gezag (uit respect voor de regels; via de rol)
Welke vorm belangrijk is, verschuift over de tijd heen
- Nadruk is komen te liggen op rationeel legalistisch gezag
Lukes’ drie dimensies van macht
1. Wie trekt aan het langste eind bij een conflict?
Besluitvorming staat centraal
, Van voorkeuren naar beslissingen: partij die de voorkeuren het best naar voren kunnen
drukken heeft de meeste macht
2. Wie heeft controle over de (politieke) agenda?
Wie heeft er invloed op wat op de politieke agenda komt?
Agenda setting staat centraal
3. Wie beïnvloedt voorkeuren?
Thought control staat centraal
Via structuren en machtsverhoudingen
Vaak proberen partijen alle drie de vormen van macht uit te oefenen
Staat en natie
Belangrijkste groepen en dus belangrijkste politieke gemeenschappen
Waarom gaan mensen samenleven in die groepen?
Hobbes: In een natuurtoestand met alleen maar losse individuen zorgt voedselschaarste voor
geweld, wat leidt tot onzekerheid in de oorlog van allen tegen allen
Oplossing ligt in het inleveren van een deel van onze veiligheid in ruil voor veiligheid
binnen een sociaal contract met een staat
Deze staat kan het beste gerealiseerd worden met een koning die allen overheerst (als
instantie die regels kan afdwingen)
= Ontwikkeling van politieke systemen
Vijf kerneigenschappen van een staat
- Legitiem bestuur = groep die bestuurd die erkend wordt door de populatie
Maar: wat is een legitiem bestuur?
- Populatie = groep mensen
Maar: wie hoort bij die populatie?
- Territorium = terrein waarop de populatie leeft
Maar: waar ligt welk territorium?
- Soevereiniteit = staat is de hoogste soeverein
Maar: andere instituten en organisaties maken ook beslissingen, wanneer moet de staat
hierin ingrijpen?
- Geweldsmonopolie (geweld gebruiken om ervoor te zorgen dat mensen zich aan regels
houden)
Maar: er zijn ook instituties/organisatie/bedrijven die geweld beoefenen
Natie = imagined community = hele grote groep waar voor je gevoel toe behoort
Maar: wat maakt een bepaalde groep tot natie (verbondenheid)?
Spelen allerlei (etnische, culturele, etc.) kenmerken in mee
Binnen een staat kun je verschillende naties hebben
Nationalisme = idee dat jij als natie jezelf moet besturen
Speelt een belangrijke rol bij populistisch radicaal rechts, en dus in de hedendaagse
politiek
Oorzaak: staten houden zich niet altijd aan de grenzen van naties
