Geopolitiek
Geopolitiek is de macht die door de staat wordt uitgeoefend met als doel ruimte of
territorium te controleren en de internationale politiek te beïnvloeden.
Grenzen en territoria
Grenzen maken het mogelijk om territorium te definiëren en te bewaken. Ze zorgen ervoor
dat conflicten gekanaliseerd en gemanaged kunnen worden. Grenzen zijn normaliter
inclusief, dat wil zeggen, ze zijn bedoeld om de mensen en goederen binnen de grenzen te
beschermen.
Het gebied binnen de grenzen noemen we dus het territorium. Het territorium kan lucht,
water en land omvatten.
Grenzen kunnen ook exclusief zijn. Ze zijn dan vooral bedoeld om mensen en goederen
buiten te houden. Bijvoorbeeld, om de instroom van migranten of importgoederen te
limiteren. Gemeentegrenzen kunnen bijvoorbeeld dienen om verschillende belastingstelsels
of gemeentelijke regels te scheiden. Bestemmingsplannen bepalen grenzen tussen
verschillende zones etc.
Sinds 9/11 is het belang van grenzen toegenomen. Koplopers als de VS, het VK en Israël
controleren hun grenzen tegenwoordig elektronisch.
Eenmaal ingesteld hebben grenzen de neiging om verschillen te vergroten. Aan beide zijden
van de grens gelden andere regels. Doordat contact over de grens beperkt is worden
stereotypes over ‘de andere kant’ steeds groter.
Grenzen kunnen op veel manieren worden ingesteld en zijn er in vele vormen. Bijvoorbeeld
hele los gedefinieerde territoria zoals de wijk van een straatbende of het leefgebied van een
nomadische stam, of extreem strikte grenzen die vastgelegd zijn in het internationaal recht,
ingetekend zijn op kaarten, gemarkeerd op de grond en zwaar verdedigd, tegen het
binnendringen van mensen, goederen, geld en zelfs ideeën.
Er zijn ook formele grenzen die wel in zekere zin doorlaatbaar zijn; bijv, de binnengrenzen
van de EU. Personen en goederen kunnen vrij bewegen tussen deze staten.
Frontier Regions
Frontier regio’s zijn te vinden op plaatsen waar grenzen zeer zwak zijn ontwikkeld. Ze
vormen zich aan de rand van onontwikkeld, vaak ook onontdekt gebied. Bekende
voorbeelden zijn Australië, West-Amerika, Noord-Canada en Sub-Sahara Afrika in de 19e
eeuw. Op dit moment is alleen Antarctica nog een echte frontier regio. Je zou echter ook
kunnen denken aan de Space Frontier.
Toch zijn er ook nog andere gemarginaliseerde gebieden, die zo onontwikkeld en
ontoegankelijk zijn dat ze politiek niet interessant zijn. Grenzen lopen dan ook vaak dwars
door zulke gebieden (weg van de minste weerstand). Denk bijv. aan de Sahara.
Ook op een lokaal niveau wordt vaak de weg van de minste weerstand gekozen. Als grens
tussen een rijke en een arme wijk wordt dan bijvoorbeeld een spoorlijn of een rivier
genomen.
, Grensvorming (Boundary Formation)
Grenzen volgen meestal natuurlijke formaties, zoals rivieren, bergruggen en oceanen.
Goede voorbeelden van bergruggen die grenzen vormen zijn de Pyreneeën en het
Himalaya-gebergte. Als grensrivieren kun je denken aan de Yalu, de Rijn, de Maas, de
Mekong, de Zambezi etc. Bij grensmeren kun je denken aan het meer van Genève of de
Great Lakes.
Zijn er geen natuurlijke grenzen dan wordt er vaak een rechte lijn getrokken. Hiervan wordt
echter afgeweken met als doel bijvoorbeeld bepaalde grondstoffen in te sluiten of om
toegang tot een zee of riviermonding te hebben (bijv. Congo).
Als een grens wettelijk is vastgelegd spreken we van De Jure. Dit betekend ‘wettelijk
herkend’. Is een grens niet wettelijk vastgelegd maar functioneert deze wel in de praktijk dan
noemen we dit De Facto. De jure territoriums dienen als uitgangspunt in geografische
analyses; het zijn vaak de enige eenheden waarvan betrouwbare data beschikbaar is.
Geopolitieke wereldorde
De staat is de meest machtige kracht in het proces van globalisering. De staat reguleert,
ondersteund en legitimeert de globalisering van de economie.
Staten, naties en burgerschap
Een Staat is een onafhankelijke politieke unit met erkende grenzen (alhoewel er soms
disputen zijn).
Een Natie is een groep mensen die bepaalde culturele elementen gemeenschappelijk
hebben, zoals religie, taal, geschiedenis of politieke identiteit.
De Natiestaat is het ideaal van een homogene groep mensen die geregeerd worden door
hun eigen staat.
Soevereiniteit is de uitoefening van macht door een staat over mensen en land; deze macht
wordt erkend door andere staten en is bekrachtigd in het internationaal recht. (Aldus het
boek; een betere omschrijving zou zijn: Soevereiniteit is het recht van een bestuursorgaan
om het hoogste gezag uit te oefenen zonder dat verantwoording is verschuldigd aan een
ander orgaan.)
De groep mensen die een land regeert noemen we de overheid.
De normen, regels en wetten die gebruikt worden om het land te regeren noemen we het
bestuur.
Burgerschap is het ‘erbij horen’ van een inwoner van een staat. Het includeert zekere civiele,
politieke en sociale rechten.
Modern burgerschap is een gevolg van de populistische revoluties: van de Engelse
Burgeroorlog t/m de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Monarchieën werden
Geopolitiek is de macht die door de staat wordt uitgeoefend met als doel ruimte of
territorium te controleren en de internationale politiek te beïnvloeden.
Grenzen en territoria
Grenzen maken het mogelijk om territorium te definiëren en te bewaken. Ze zorgen ervoor
dat conflicten gekanaliseerd en gemanaged kunnen worden. Grenzen zijn normaliter
inclusief, dat wil zeggen, ze zijn bedoeld om de mensen en goederen binnen de grenzen te
beschermen.
Het gebied binnen de grenzen noemen we dus het territorium. Het territorium kan lucht,
water en land omvatten.
Grenzen kunnen ook exclusief zijn. Ze zijn dan vooral bedoeld om mensen en goederen
buiten te houden. Bijvoorbeeld, om de instroom van migranten of importgoederen te
limiteren. Gemeentegrenzen kunnen bijvoorbeeld dienen om verschillende belastingstelsels
of gemeentelijke regels te scheiden. Bestemmingsplannen bepalen grenzen tussen
verschillende zones etc.
Sinds 9/11 is het belang van grenzen toegenomen. Koplopers als de VS, het VK en Israël
controleren hun grenzen tegenwoordig elektronisch.
Eenmaal ingesteld hebben grenzen de neiging om verschillen te vergroten. Aan beide zijden
van de grens gelden andere regels. Doordat contact over de grens beperkt is worden
stereotypes over ‘de andere kant’ steeds groter.
Grenzen kunnen op veel manieren worden ingesteld en zijn er in vele vormen. Bijvoorbeeld
hele los gedefinieerde territoria zoals de wijk van een straatbende of het leefgebied van een
nomadische stam, of extreem strikte grenzen die vastgelegd zijn in het internationaal recht,
ingetekend zijn op kaarten, gemarkeerd op de grond en zwaar verdedigd, tegen het
binnendringen van mensen, goederen, geld en zelfs ideeën.
Er zijn ook formele grenzen die wel in zekere zin doorlaatbaar zijn; bijv, de binnengrenzen
van de EU. Personen en goederen kunnen vrij bewegen tussen deze staten.
Frontier Regions
Frontier regio’s zijn te vinden op plaatsen waar grenzen zeer zwak zijn ontwikkeld. Ze
vormen zich aan de rand van onontwikkeld, vaak ook onontdekt gebied. Bekende
voorbeelden zijn Australië, West-Amerika, Noord-Canada en Sub-Sahara Afrika in de 19e
eeuw. Op dit moment is alleen Antarctica nog een echte frontier regio. Je zou echter ook
kunnen denken aan de Space Frontier.
Toch zijn er ook nog andere gemarginaliseerde gebieden, die zo onontwikkeld en
ontoegankelijk zijn dat ze politiek niet interessant zijn. Grenzen lopen dan ook vaak dwars
door zulke gebieden (weg van de minste weerstand). Denk bijv. aan de Sahara.
Ook op een lokaal niveau wordt vaak de weg van de minste weerstand gekozen. Als grens
tussen een rijke en een arme wijk wordt dan bijvoorbeeld een spoorlijn of een rivier
genomen.
, Grensvorming (Boundary Formation)
Grenzen volgen meestal natuurlijke formaties, zoals rivieren, bergruggen en oceanen.
Goede voorbeelden van bergruggen die grenzen vormen zijn de Pyreneeën en het
Himalaya-gebergte. Als grensrivieren kun je denken aan de Yalu, de Rijn, de Maas, de
Mekong, de Zambezi etc. Bij grensmeren kun je denken aan het meer van Genève of de
Great Lakes.
Zijn er geen natuurlijke grenzen dan wordt er vaak een rechte lijn getrokken. Hiervan wordt
echter afgeweken met als doel bijvoorbeeld bepaalde grondstoffen in te sluiten of om
toegang tot een zee of riviermonding te hebben (bijv. Congo).
Als een grens wettelijk is vastgelegd spreken we van De Jure. Dit betekend ‘wettelijk
herkend’. Is een grens niet wettelijk vastgelegd maar functioneert deze wel in de praktijk dan
noemen we dit De Facto. De jure territoriums dienen als uitgangspunt in geografische
analyses; het zijn vaak de enige eenheden waarvan betrouwbare data beschikbaar is.
Geopolitieke wereldorde
De staat is de meest machtige kracht in het proces van globalisering. De staat reguleert,
ondersteund en legitimeert de globalisering van de economie.
Staten, naties en burgerschap
Een Staat is een onafhankelijke politieke unit met erkende grenzen (alhoewel er soms
disputen zijn).
Een Natie is een groep mensen die bepaalde culturele elementen gemeenschappelijk
hebben, zoals religie, taal, geschiedenis of politieke identiteit.
De Natiestaat is het ideaal van een homogene groep mensen die geregeerd worden door
hun eigen staat.
Soevereiniteit is de uitoefening van macht door een staat over mensen en land; deze macht
wordt erkend door andere staten en is bekrachtigd in het internationaal recht. (Aldus het
boek; een betere omschrijving zou zijn: Soevereiniteit is het recht van een bestuursorgaan
om het hoogste gezag uit te oefenen zonder dat verantwoording is verschuldigd aan een
ander orgaan.)
De groep mensen die een land regeert noemen we de overheid.
De normen, regels en wetten die gebruikt worden om het land te regeren noemen we het
bestuur.
Burgerschap is het ‘erbij horen’ van een inwoner van een staat. Het includeert zekere civiele,
politieke en sociale rechten.
Modern burgerschap is een gevolg van de populistische revoluties: van de Engelse
Burgeroorlog t/m de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Monarchieën werden
