,SAMENVATTING: STATISTIEK 2
INHOUDSOPGAVE
Hoofdstuk 1: inductieve statistiek in onderzoek ................................................................................................... 5
1.1-1.4 Welke plaats heeft statistiek in onderzoek & wat is het kernprobleem van de inductieve statistiek?
(module 1) ........................................................................................................................................................... 5
1.5-1.6 Wat is de rol van kansberekening en toetsen in de statistiek? ............................................................... 5
1.7-1.8 Hoe kan statistiek misbruikt worden en wat doen we daaraan? ........................................................... 7
Hoofdstuk 2: Kansverdelingen en kansberekening ............................................................................................... 8
2.1 Wat is een kansverdeling en hoe kunnen we haar kenmerken berekenen? ................................................. 8
Verloop van de kansverdeling? ....................................................................................................................... 9
2.2 Wat is de steekproevenverdeling van het gemiddelde en hoe kunnen we de vorm van deze verdeling
kennen? ............................................................................................................................................................. 10
2.3. Hoe bereken je de kans op het voorkomen van een specifiek steekproefgemiddelde? ............................. 14
Opfrissing: kansen in (standaard)normale verdeling – Statistiek 1 ............................................................... 14
Hoofdstuk 3: Betrouwbaarheids-intervallen en hypothesetoetsing .................................................................... 17
3.1 betrouwbaarheidsintervallen ...................................................................................................................... 17
3.1.1 Wat is een betrouwbaarheidsinterval .................................................................................................. 17
3.1.2. hoe berekenen we betrouwbaarheidsintervallen ............................................................................... 18
3.2.1 – 3.2.3 Wat is hypothesetoetsing? ........................................................................................................... 21
3.2.4 – 3.2.5 Wat is het verschil tussen éénzijdig en tweezijdig toetsen? .................................................... 24
3.2.6 Hoe kan je kritieke waarden gebruiken in plaats van kansen om te toetsen? .................................... 26
3.2.7. – 3.2.8 Met welke onzekerheden kampen we bij hypothesetoetsing en wat hebben power en
effectgrootte daarmee te maken? ............................................................................................................... 28
3.3 Wat is het verschil tussen parametrisch en nonparametrisch toetsen? ...................................................... 29
Hoofdstuk 4: toetsen voor één populatie (T-toets & X2-toets) ........................................................................... 30
4.1.1 – 1.1.5 Wanneer gebruiken we de t-toets voor het gemiddelde en wat is het principe van deze
toets? ............................................................................................................................................................ 30
4.1.6. Hoe bereken je de t-toets voor het gemiddelde met de rekenmachine? ........................................... 33
4.1.7 Hoe bereken je de t-toets voor het gemiddelde met SPSS ................................................................. 34
4.1.7 Hoe bereken je de t-toets voor het gemiddelde met Jamovi ............................................................. 34
4.1.8 – 4.1.9 Hoe bereken je de effectgrootte bij de t-toets voor het gemiddelde en hoe rapporteer je over
deze toets? .................................................................................................................................................... 35
4.2.1 – 4.2.5 Wanneer gebruiken we de X²-toets voor frequenties en wat is het principe van deze toets? 35
4.2.6 Hoe bereken je de X²-toets voor frequenties met de rekenmachine? ................................................ 37
4.2.7 Hoe bereken je de X²-toets voor frequenties met SPSS en Jamovi?.................................................... 37
4.2.8 – 4.2.9 Hoe bereken je de effectgrootte bij de de X²-toets voor frequenties en hoe rapporteer je
over deze toets? ............................................................................................................................................ 38
,Hoofdstuk 5: toetsen voor twee populaties ......................................................................................................... 39
5.1.1-5.1.6 Wanneer gebruiken we de t-toets voor onafhankelijke steekproeven en wat is het principe van
deze toets? .................................................................................................................................................... 39
5.1.7 Hoe bereken je de t-toets voor onafhankelijke steekproeven met de rekenmachine? Voorbeeld: .... 43
5.1.8 Hoe bereken je de t-toets voor onafhankelijke steekproeven met SPSS ........................................... 45
5.1.8 Hoe bereken je de t-toets voor onafhankelijke steekproeven met Jamovi ......................................... 46
5.1.9 -5.1.10 Hoe bereken je de effectgrootte bij de t-toets voor onafhankelijke steekproeven en hoe
rapporteer je over deze toets? ..................................................................................................................... 47
5.2.1. – 5.2.3 Wanneer gebruiken we de rank-sum toets en wat is het principe van deze toets? .............. 47
5.2.4. Hoe bereken je de rank-sum toets met de rekenmachine? ................................................................ 48
5.2.7. Hoe bereken je de rank sum toets met SPSS ..................................................................................... 49
5.2.7. Hoe bereken je de rank sum toets met Jamovi? ................................................................................ 50
5.2.8. – 5.2.9. Hoe bereken je de effectgrootte bij de rank-sum toets en hoe rapporteer je over deze toets?
...................................................................................................................................................................... 51
Hoofdstuk 6: toetsen voor twee populaties bij afhankelijke steekproeven ......................................................... 51
6.1.1 – 6.1.5 Wanneer gebruiken we de t-toets voor afhankelijke steekproeven en wat is het principe van
deze toets? (paired sample t-test) ................................................................................................................ 51
6.1.6 Hoe bereken je de t-toets voor afhankelijke steekproeven met de rekenmachine? .......................... 53
6.1.7 Hoe bereken je de t-toets voor afhankelijke steekproeven met SPSS en Jamovi? ............................ 54
6.1.7 Hoe bereken je de t-toets voor afhankelijke steekproeven met Jamovi? ........................................... 55
6.1.8 – 6.1.9 Hoe bereken je de effectgrootte bij de t-toets voor afhankelijke steekproeven en hoe
rapporteer je over deze toets? ..................................................................................................................... 56
6.2.1-6.2.5 Wanneer gebruiken we de signed rank toets en wat is het principe van deze toets? ............... 56
6.2.6 Hoe bereken je de signed rank toets met de rekenmachine? ............................................................. 57
6.2.7 Hoe bereken je de signed rank toets met SPSS en Jamovi? ................................................................ 58
6.2.8 – 6.2.9 Hoe bereken je de effectgrootte bij de signed rank toets en hoe rapporteer je over deze
toets? ............................................................................................................................................................ 59
Hoofdstuk 7: Toetsen voor meer dan twee populaties – variantieanalyse ........................................................ 60
7.1. Wanneer gebruik je de one-way ANOVA en wat is het principe van deze toets? ...................................... 60
Vriantieanalyse.............................................................................................................................................. 60
Variantieanalyse – berekenen met SPSS ....................................................................................................... 64
Variantieanalyse – berekenen met jamovi.................................................................................................... 66
7.2. variantienalyse: two-way ANOVA ............................................................................................................. 68
tweewegs-variantieanalyse........................................................................................................................... 68
7.3.1. Hoe bereken je de two-way ANOVA met SPSS?.................................................................................. 73
7.3.2. Hoe rapporteer je over de two-way ANOVA? ..................................................................................... 76
7.3. Kruskal-Wallis toets voor verschil tussen k populaties .............................................................................. 77
7.3.1. Hoe bereken je de Kruskal-Wallis toets met SPSS? ............................................................................. 78
, Hoofdstuk 8: Toetsen voor herhaalde metingen bij meer dan 2 populaties ........................................................ 81
8.1. Herhaalde metingen ANOVA ...................................................................................................................... 82
8.1.8 Variantieanyylse met herhaalde metingen via SPSS ............................................................................ 86
8.2. Friedman’s ANOVA ..................................................................................................................................... 89
8.2.6. Friedman’s ANOVA uitvoeren via SPSS ............................................................................................... 91
Hoofdstuk 9: verband tussen variabelen met gelijk meetniveau ......................................................................... 93
9.1. Pearson correlatie (2x interval variabelen) ................................................................................................ 93
9.1.1. – 9.1.6 Wanneer gebruiken we de Pearson correlatie en wat is het principe van deze toets? ......... 93
8.1.8 Wat is de determinatiecoëfficiënt? ..................................................................................................... 96
9.1.7 en 9.1.9 Hoe bereken je de (partiële) correlatie met SPSS? ................................................................ 97
9.1.10 – 9.1.11. Hoe rapporteer je over de (partiële) correlatie? ................................................................ 99
9.2. Spearman correlatie (2x ordinale variabelen) ............................................................................................ 99
9.2.1. – 9.2.6 Wanneer gebruiken we de Spearman correlatie en wat is het principe van deze toets? ...... 99
9.2.7. Hoe bereken je de Spearman correlatie met SPSS? ......................................................................... 101
9.3. Chi-kwadraat toets (X2) voor kruistabellen (2x nominale variabelen) ...................................................... 101
9.3.1. - 9.3.5 Wanneer gebruiken we de Chi-kwadraat toets en wat is het principe van deze toets? ....... 101
9.3.6. Hoe bereken je de Chi-kwadraat voor kruistabellen met SPSS? ....................................................... 103
9.3.7 – 9.3.8. Hoe rapporteer je over de X²-toets? ..................................................................................... 104
Hoofdstuk 10: regressieanalyse .......................................................................................................................... 105
10.1 enkelvoudige regressie ............................................................................................................................ 105
10.1.1 – 10.1.5 Wanneer gebruiken we enkelvoudige regressieanalyse en wat is het principe van deze
techniek? ..................................................................................................................................................... 105
10.1.6. – 10.1.7 Hoe checken we de voorwaarden in verband met residuen en outliers? ....................... 109
10.1.8 Hoe voeren we een enkelvoudige regressieanalyse uit met SPSS? ................................................. 110
10.1.10 Hoe rapporteren we over enkelvoudige regressie? ...................................................................... 113
Hoofdstuk 11: De juiste toets kiezen .................................................................................................................. 115
Oefenen........................................................................................................................................................... 115
Hoe berekenen we Kolmogorov-Smirnov, Shapiro-Wilks via SPPS of jamovi ........................................... 116
Voorbeeld examenvragen (studenten) ............................................................................................................ 118
INHOUDSOPGAVE
Hoofdstuk 1: inductieve statistiek in onderzoek ................................................................................................... 5
1.1-1.4 Welke plaats heeft statistiek in onderzoek & wat is het kernprobleem van de inductieve statistiek?
(module 1) ........................................................................................................................................................... 5
1.5-1.6 Wat is de rol van kansberekening en toetsen in de statistiek? ............................................................... 5
1.7-1.8 Hoe kan statistiek misbruikt worden en wat doen we daaraan? ........................................................... 7
Hoofdstuk 2: Kansverdelingen en kansberekening ............................................................................................... 8
2.1 Wat is een kansverdeling en hoe kunnen we haar kenmerken berekenen? ................................................. 8
Verloop van de kansverdeling? ....................................................................................................................... 9
2.2 Wat is de steekproevenverdeling van het gemiddelde en hoe kunnen we de vorm van deze verdeling
kennen? ............................................................................................................................................................. 10
2.3. Hoe bereken je de kans op het voorkomen van een specifiek steekproefgemiddelde? ............................. 14
Opfrissing: kansen in (standaard)normale verdeling – Statistiek 1 ............................................................... 14
Hoofdstuk 3: Betrouwbaarheids-intervallen en hypothesetoetsing .................................................................... 17
3.1 betrouwbaarheidsintervallen ...................................................................................................................... 17
3.1.1 Wat is een betrouwbaarheidsinterval .................................................................................................. 17
3.1.2. hoe berekenen we betrouwbaarheidsintervallen ............................................................................... 18
3.2.1 – 3.2.3 Wat is hypothesetoetsing? ........................................................................................................... 21
3.2.4 – 3.2.5 Wat is het verschil tussen éénzijdig en tweezijdig toetsen? .................................................... 24
3.2.6 Hoe kan je kritieke waarden gebruiken in plaats van kansen om te toetsen? .................................... 26
3.2.7. – 3.2.8 Met welke onzekerheden kampen we bij hypothesetoetsing en wat hebben power en
effectgrootte daarmee te maken? ............................................................................................................... 28
3.3 Wat is het verschil tussen parametrisch en nonparametrisch toetsen? ...................................................... 29
Hoofdstuk 4: toetsen voor één populatie (T-toets & X2-toets) ........................................................................... 30
4.1.1 – 1.1.5 Wanneer gebruiken we de t-toets voor het gemiddelde en wat is het principe van deze
toets? ............................................................................................................................................................ 30
4.1.6. Hoe bereken je de t-toets voor het gemiddelde met de rekenmachine? ........................................... 33
4.1.7 Hoe bereken je de t-toets voor het gemiddelde met SPSS ................................................................. 34
4.1.7 Hoe bereken je de t-toets voor het gemiddelde met Jamovi ............................................................. 34
4.1.8 – 4.1.9 Hoe bereken je de effectgrootte bij de t-toets voor het gemiddelde en hoe rapporteer je over
deze toets? .................................................................................................................................................... 35
4.2.1 – 4.2.5 Wanneer gebruiken we de X²-toets voor frequenties en wat is het principe van deze toets? 35
4.2.6 Hoe bereken je de X²-toets voor frequenties met de rekenmachine? ................................................ 37
4.2.7 Hoe bereken je de X²-toets voor frequenties met SPSS en Jamovi?.................................................... 37
4.2.8 – 4.2.9 Hoe bereken je de effectgrootte bij de de X²-toets voor frequenties en hoe rapporteer je
over deze toets? ............................................................................................................................................ 38
,Hoofdstuk 5: toetsen voor twee populaties ......................................................................................................... 39
5.1.1-5.1.6 Wanneer gebruiken we de t-toets voor onafhankelijke steekproeven en wat is het principe van
deze toets? .................................................................................................................................................... 39
5.1.7 Hoe bereken je de t-toets voor onafhankelijke steekproeven met de rekenmachine? Voorbeeld: .... 43
5.1.8 Hoe bereken je de t-toets voor onafhankelijke steekproeven met SPSS ........................................... 45
5.1.8 Hoe bereken je de t-toets voor onafhankelijke steekproeven met Jamovi ......................................... 46
5.1.9 -5.1.10 Hoe bereken je de effectgrootte bij de t-toets voor onafhankelijke steekproeven en hoe
rapporteer je over deze toets? ..................................................................................................................... 47
5.2.1. – 5.2.3 Wanneer gebruiken we de rank-sum toets en wat is het principe van deze toets? .............. 47
5.2.4. Hoe bereken je de rank-sum toets met de rekenmachine? ................................................................ 48
5.2.7. Hoe bereken je de rank sum toets met SPSS ..................................................................................... 49
5.2.7. Hoe bereken je de rank sum toets met Jamovi? ................................................................................ 50
5.2.8. – 5.2.9. Hoe bereken je de effectgrootte bij de rank-sum toets en hoe rapporteer je over deze toets?
...................................................................................................................................................................... 51
Hoofdstuk 6: toetsen voor twee populaties bij afhankelijke steekproeven ......................................................... 51
6.1.1 – 6.1.5 Wanneer gebruiken we de t-toets voor afhankelijke steekproeven en wat is het principe van
deze toets? (paired sample t-test) ................................................................................................................ 51
6.1.6 Hoe bereken je de t-toets voor afhankelijke steekproeven met de rekenmachine? .......................... 53
6.1.7 Hoe bereken je de t-toets voor afhankelijke steekproeven met SPSS en Jamovi? ............................ 54
6.1.7 Hoe bereken je de t-toets voor afhankelijke steekproeven met Jamovi? ........................................... 55
6.1.8 – 6.1.9 Hoe bereken je de effectgrootte bij de t-toets voor afhankelijke steekproeven en hoe
rapporteer je over deze toets? ..................................................................................................................... 56
6.2.1-6.2.5 Wanneer gebruiken we de signed rank toets en wat is het principe van deze toets? ............... 56
6.2.6 Hoe bereken je de signed rank toets met de rekenmachine? ............................................................. 57
6.2.7 Hoe bereken je de signed rank toets met SPSS en Jamovi? ................................................................ 58
6.2.8 – 6.2.9 Hoe bereken je de effectgrootte bij de signed rank toets en hoe rapporteer je over deze
toets? ............................................................................................................................................................ 59
Hoofdstuk 7: Toetsen voor meer dan twee populaties – variantieanalyse ........................................................ 60
7.1. Wanneer gebruik je de one-way ANOVA en wat is het principe van deze toets? ...................................... 60
Vriantieanalyse.............................................................................................................................................. 60
Variantieanalyse – berekenen met SPSS ....................................................................................................... 64
Variantieanalyse – berekenen met jamovi.................................................................................................... 66
7.2. variantienalyse: two-way ANOVA ............................................................................................................. 68
tweewegs-variantieanalyse........................................................................................................................... 68
7.3.1. Hoe bereken je de two-way ANOVA met SPSS?.................................................................................. 73
7.3.2. Hoe rapporteer je over de two-way ANOVA? ..................................................................................... 76
7.3. Kruskal-Wallis toets voor verschil tussen k populaties .............................................................................. 77
7.3.1. Hoe bereken je de Kruskal-Wallis toets met SPSS? ............................................................................. 78
, Hoofdstuk 8: Toetsen voor herhaalde metingen bij meer dan 2 populaties ........................................................ 81
8.1. Herhaalde metingen ANOVA ...................................................................................................................... 82
8.1.8 Variantieanyylse met herhaalde metingen via SPSS ............................................................................ 86
8.2. Friedman’s ANOVA ..................................................................................................................................... 89
8.2.6. Friedman’s ANOVA uitvoeren via SPSS ............................................................................................... 91
Hoofdstuk 9: verband tussen variabelen met gelijk meetniveau ......................................................................... 93
9.1. Pearson correlatie (2x interval variabelen) ................................................................................................ 93
9.1.1. – 9.1.6 Wanneer gebruiken we de Pearson correlatie en wat is het principe van deze toets? ......... 93
8.1.8 Wat is de determinatiecoëfficiënt? ..................................................................................................... 96
9.1.7 en 9.1.9 Hoe bereken je de (partiële) correlatie met SPSS? ................................................................ 97
9.1.10 – 9.1.11. Hoe rapporteer je over de (partiële) correlatie? ................................................................ 99
9.2. Spearman correlatie (2x ordinale variabelen) ............................................................................................ 99
9.2.1. – 9.2.6 Wanneer gebruiken we de Spearman correlatie en wat is het principe van deze toets? ...... 99
9.2.7. Hoe bereken je de Spearman correlatie met SPSS? ......................................................................... 101
9.3. Chi-kwadraat toets (X2) voor kruistabellen (2x nominale variabelen) ...................................................... 101
9.3.1. - 9.3.5 Wanneer gebruiken we de Chi-kwadraat toets en wat is het principe van deze toets? ....... 101
9.3.6. Hoe bereken je de Chi-kwadraat voor kruistabellen met SPSS? ....................................................... 103
9.3.7 – 9.3.8. Hoe rapporteer je over de X²-toets? ..................................................................................... 104
Hoofdstuk 10: regressieanalyse .......................................................................................................................... 105
10.1 enkelvoudige regressie ............................................................................................................................ 105
10.1.1 – 10.1.5 Wanneer gebruiken we enkelvoudige regressieanalyse en wat is het principe van deze
techniek? ..................................................................................................................................................... 105
10.1.6. – 10.1.7 Hoe checken we de voorwaarden in verband met residuen en outliers? ....................... 109
10.1.8 Hoe voeren we een enkelvoudige regressieanalyse uit met SPSS? ................................................. 110
10.1.10 Hoe rapporteren we over enkelvoudige regressie? ...................................................................... 113
Hoofdstuk 11: De juiste toets kiezen .................................................................................................................. 115
Oefenen........................................................................................................................................................... 115
Hoe berekenen we Kolmogorov-Smirnov, Shapiro-Wilks via SPPS of jamovi ........................................... 116
Voorbeeld examenvragen (studenten) ............................................................................................................ 118
