Hoofdstuk 4: Vraagstukken in Nederland
Aardrijkskunde De Wereld Van, 5 vwo
Paragraaf 1 Dynamische kusten
▪ je weet door welke natuurlijke processen de Nederlandse kust gevormd is
▪ je weet door welke menselijke ingrepen de Nederlandse kust van oudsher in stand wordt
gehouden
De Nederlandse kust wordt voortdurend afgebroken en aangevuld door verschillende
exogene kustprocessen:
1. Wind
2. Getijdenstroming = het nettoresultaat van de vloedstroom en de ebstroom.
Het getij is de verticale waterbeweging die optreedt onder invloed van met name de
zwaartekracht van de maan. Het gevolg hiervan is een wisselende waterstand. De periode
van het stijgen van water heet vloed, die van het dalen eb. De maximale waterhoogte heet
hoogwater/hoogtij, de minimum hoogte laagwater/laagtij. Tweemaal per dag is het
hoogwater, tweemaal laagwater.
3. Zeestroming: de richting van de stroming van het zeewater. Wordt voornamelijk
bepaald door de getijdenstroming.
Gevolgen kustprocessen:
- afbraak en opbouw: voortdurende erosie en sedimentatie van zand
- zandtransport langs kust van zuid naar noord
- opbouw en afbraak duinen door de wind; soms aantasting duinen door golfslag.
● Springtij: wanneer de aantrekkingskracht van de maan samenvalt met die van de
zon.
● Doodtij: Extra laag laagwater als de aantrekkingskracht van de zon de invloed van
de aantrekkingskracht van de maan op de zeespiegel tegenwerkt.
Zand wordt van de kust geërodeerd en verderop weer gesedimenteerd. Zand op de
zeebodem wordt naar het strand toegewerkt door golven. Waar de zee ondieper wordt
(brandingsrug) worden de golven afgeremd en kunnen ze zand loswoelen. Door de
afremming gaan de golven overslaan en ontstaat er branding. De brandingsgolven werpen
een deel van het zand op het strand. De wind kan het verder richting de duinen verplaatsen.
, ■ Zachte kust: natuurlijk gevormde kusten met strand en duinen waar de zeestroming
vrij spel heeft en er voldoende aanvoering van zand is om de zeewering in stand te
houden. Bijna hele Nederlandse kust.
I. Waddenkust
II. Duinenkust
III. Estuariumkust/ deltakust
■ Harde kust: kunstmatige kustverdediging
- bijv. zeedijken, dammen, stormvloedkeringen en pieren.
I. Waddenkust
→ Noord-Nederland
Aan de zeezijde van de Waddenzee liggen eilanden met duinen. Tijdens vloed stroomt
Noordzee-water via de geulen tussen deze waddeneilanden de Waddenzee binnen. De
zandplaten naast de geulen komen dan onder water te staan. Bij eb stroomt het water weer
terug naar de Noordzee en valt een gedeelte van de Waddenzee weer droog: de wadden.
Aan de landkant van de Waddenzee wordt de kust beschermd door zeedijken (harde kust.)
II. Duinenkust
Vanaf Den Helder tot Hoek van Holland. Paar plekken met harde kust: geen duinen daar of
omdat de duinenrij te smal is om voldoende bescherming te bieden.
- oude duinen: lager, meer landinwaarts, soms afgegraven.
- jonge duinen: hogere duinen, primaire zeewering.
III. Estuariumkust
De kust ten zuiden van Hoek van Holland bestaat uit estuaria.
○ Estuarium = trechtervormige riviermonding in zee.
➢ Ontstaat doordat de zeestroming krachtiger is dan de rivierstroming en de rivier te
weinig sediment aanvoert. De krachtige vloedstroom die vanuit het zuiden door het
Nauw van Calais wordt opgestuwd, heeft de mondingen van de Schelde in het
zuiden van Nederland gevormd. Door de uitschurende werking van eb en vloed zijn
ze verbreed tot estuaria met een duidelijk getijdenverschil.
Soms is harde kustverdediging door zeedijken nodig om extra te beveiligen. Hoeveel
bescherming hangt af van:
- hoogte van hoogwater
- de wind (sterkte en richting)
- het aantal inwoners in het gebied achter de dijken
- de economische waarde van dit gebied. Zo worden Zuid- en Noord-Holland
beschermd door dijken met hoge veiligheidsnorm.
Hulpdijken zijn soms in badplaatsen, gemaakt van beton/asfalt met daarop aangelegde
natuurlijk lijkende duinen. De recreatieve functie van de duinen rond badplaatsen is erg
belangrijk. Door duinen over de hulpdijk aan te leggen ontstaat er een 'natuurlijker'
landschap dan hogere zeedijken.
, Harde kusten beschermen de kust op lange termijn beter tegen erosie dan zachte kusten.
Hierdoor steken harde kusten vaak iets verder uit in zee dan de aangrenzende zachte
kusten.
= Bolwerkvorming: proces waarbij de erosiebestendige harde kust verder in zee komt te
liggen dan de omliggende zachte kust die wél verder geërodeerd is.
Een zware stormvloed zoals die van 1953 kunnen de dijken en duinen nu weer weerstaan,
maar er zijn andere risico’s.
● Wanneer het een aantal dagen hoogwater is op zee, kunnen de rivieren hun water
niet kwijt en ontstaat in het achterland hoogwater. Om dit te voorkomen, moeten de
rivierdijken de komende jaren sterker gemaakt worden.
● Nog een risico is het type storm dat boven de Noordzee kan gaan ontstaan door de
opwarming van de aarde. Als het zeewater nog wat warmer wordt, versterkt dat de
stormen die de Europese kusten naderen. Dergelijke stormen kennen we in
Nederland helemaal niet. Daarom zijn de waterschappen voorzichtig met garanties
voor de komende vijftig jaar.
Aardrijkskunde De Wereld Van, 5 vwo
Paragraaf 1 Dynamische kusten
▪ je weet door welke natuurlijke processen de Nederlandse kust gevormd is
▪ je weet door welke menselijke ingrepen de Nederlandse kust van oudsher in stand wordt
gehouden
De Nederlandse kust wordt voortdurend afgebroken en aangevuld door verschillende
exogene kustprocessen:
1. Wind
2. Getijdenstroming = het nettoresultaat van de vloedstroom en de ebstroom.
Het getij is de verticale waterbeweging die optreedt onder invloed van met name de
zwaartekracht van de maan. Het gevolg hiervan is een wisselende waterstand. De periode
van het stijgen van water heet vloed, die van het dalen eb. De maximale waterhoogte heet
hoogwater/hoogtij, de minimum hoogte laagwater/laagtij. Tweemaal per dag is het
hoogwater, tweemaal laagwater.
3. Zeestroming: de richting van de stroming van het zeewater. Wordt voornamelijk
bepaald door de getijdenstroming.
Gevolgen kustprocessen:
- afbraak en opbouw: voortdurende erosie en sedimentatie van zand
- zandtransport langs kust van zuid naar noord
- opbouw en afbraak duinen door de wind; soms aantasting duinen door golfslag.
● Springtij: wanneer de aantrekkingskracht van de maan samenvalt met die van de
zon.
● Doodtij: Extra laag laagwater als de aantrekkingskracht van de zon de invloed van
de aantrekkingskracht van de maan op de zeespiegel tegenwerkt.
Zand wordt van de kust geërodeerd en verderop weer gesedimenteerd. Zand op de
zeebodem wordt naar het strand toegewerkt door golven. Waar de zee ondieper wordt
(brandingsrug) worden de golven afgeremd en kunnen ze zand loswoelen. Door de
afremming gaan de golven overslaan en ontstaat er branding. De brandingsgolven werpen
een deel van het zand op het strand. De wind kan het verder richting de duinen verplaatsen.
, ■ Zachte kust: natuurlijk gevormde kusten met strand en duinen waar de zeestroming
vrij spel heeft en er voldoende aanvoering van zand is om de zeewering in stand te
houden. Bijna hele Nederlandse kust.
I. Waddenkust
II. Duinenkust
III. Estuariumkust/ deltakust
■ Harde kust: kunstmatige kustverdediging
- bijv. zeedijken, dammen, stormvloedkeringen en pieren.
I. Waddenkust
→ Noord-Nederland
Aan de zeezijde van de Waddenzee liggen eilanden met duinen. Tijdens vloed stroomt
Noordzee-water via de geulen tussen deze waddeneilanden de Waddenzee binnen. De
zandplaten naast de geulen komen dan onder water te staan. Bij eb stroomt het water weer
terug naar de Noordzee en valt een gedeelte van de Waddenzee weer droog: de wadden.
Aan de landkant van de Waddenzee wordt de kust beschermd door zeedijken (harde kust.)
II. Duinenkust
Vanaf Den Helder tot Hoek van Holland. Paar plekken met harde kust: geen duinen daar of
omdat de duinenrij te smal is om voldoende bescherming te bieden.
- oude duinen: lager, meer landinwaarts, soms afgegraven.
- jonge duinen: hogere duinen, primaire zeewering.
III. Estuariumkust
De kust ten zuiden van Hoek van Holland bestaat uit estuaria.
○ Estuarium = trechtervormige riviermonding in zee.
➢ Ontstaat doordat de zeestroming krachtiger is dan de rivierstroming en de rivier te
weinig sediment aanvoert. De krachtige vloedstroom die vanuit het zuiden door het
Nauw van Calais wordt opgestuwd, heeft de mondingen van de Schelde in het
zuiden van Nederland gevormd. Door de uitschurende werking van eb en vloed zijn
ze verbreed tot estuaria met een duidelijk getijdenverschil.
Soms is harde kustverdediging door zeedijken nodig om extra te beveiligen. Hoeveel
bescherming hangt af van:
- hoogte van hoogwater
- de wind (sterkte en richting)
- het aantal inwoners in het gebied achter de dijken
- de economische waarde van dit gebied. Zo worden Zuid- en Noord-Holland
beschermd door dijken met hoge veiligheidsnorm.
Hulpdijken zijn soms in badplaatsen, gemaakt van beton/asfalt met daarop aangelegde
natuurlijk lijkende duinen. De recreatieve functie van de duinen rond badplaatsen is erg
belangrijk. Door duinen over de hulpdijk aan te leggen ontstaat er een 'natuurlijker'
landschap dan hogere zeedijken.
, Harde kusten beschermen de kust op lange termijn beter tegen erosie dan zachte kusten.
Hierdoor steken harde kusten vaak iets verder uit in zee dan de aangrenzende zachte
kusten.
= Bolwerkvorming: proces waarbij de erosiebestendige harde kust verder in zee komt te
liggen dan de omliggende zachte kust die wél verder geërodeerd is.
Een zware stormvloed zoals die van 1953 kunnen de dijken en duinen nu weer weerstaan,
maar er zijn andere risico’s.
● Wanneer het een aantal dagen hoogwater is op zee, kunnen de rivieren hun water
niet kwijt en ontstaat in het achterland hoogwater. Om dit te voorkomen, moeten de
rivierdijken de komende jaren sterker gemaakt worden.
● Nog een risico is het type storm dat boven de Noordzee kan gaan ontstaan door de
opwarming van de aarde. Als het zeewater nog wat warmer wordt, versterkt dat de
stormen die de Europese kusten naderen. Dergelijke stormen kennen we in
Nederland helemaal niet. Daarom zijn de waterschappen voorzichtig met garanties
voor de komende vijftig jaar.
