Examen samenvatting bio
HT 1: De cel
4. Celdeling door mitose
4.1 Doel van de mitose
Wat is het doel van mitose?
Is het vormen van nieuwe lichaamscellen door celdeling. Het vormen van nieuwe cellen is
noodzakelijk als je bedenkt dat ons lichaam is gegroeid uit één enkele cel, de bevruchte
eicel.
Ook in een volgroeid lichaam vinden voortdurend celdelingen plaats om bijvoorbeeld
beschadigde weefsels te herstellen of om afgestorven cellen te vervangen
Door mitose worden continu afgestorven cellen vervangen door nieuwe.
4.2 Hét kenmerk van mitose
Wat is het kenmerk?
Hét kenmerk van celdeling door mitose is dat de twee
nieuwgevormde cellen (= dochtercellen) evenveel
chromosomen bezitten, met dezelfde genetische informatie (=
dezelfde DNA-code) als de cel waaruit ze zijn ontstaan (=
moedercel).
Wat betekent dit precies?
Dat betekent dus dat als een menselijke lichaamscel met 46
chromosomen zich deelt, de twee dochtercellen ook elk 46
chromosomen moeten hebben. Bijgevolg zijn de twee
dochtercellen perfecte kopieën van elkaar en van de moedercel
4.3 DNA-verdubbeling en chromosoomvorming
De volgende figuur geeft je een idee hoe de DNA-verdubbeling gebeurt
A Oorspronkelijke DNA-molecule
B De twee DNA-strengen wijken uiteen.
C Op de twee strengen worden nieuwe,
overeenkomstige DNA-bouwstenen
aangehecht (bv. A aan T en G aan C).
D De twee nieuwgevormde DNA-
moleculen zijn onderling identiek en
bevatten dezelfde DNA-code als de
oorspronkelijke DNA-molecule.
,Na de DNA-verdubbeling worden de twee
identieke DNA-moleculen (= DNA-kopieën)
sterk opgerold
Hoe noemen we dat?
Dikke staafjes of chromatiden
hoe noemen we het geheel?
chromosomen
4.4 Verloop van de mitose
= Tijdens de mitose worden de twee DNA-kopieën (zwarte en grijze chromatiden) door
trekdraden uit elkaar getrokken en perfect verdeeld over de twee dochtercellen. Daardoor
hebben de dochtercellen evenveel en hetzelfde DNA. (Als je het aantal staafjes in elke
dochtercel zou tellen, dan hebben beide dochtercellen er evenveel.)
Kanker, chaotische celdeling door foute genen
Hoe noemen we speciale genen, wat doen ze?
we noemen ze regelgenen – die regelen wanneer een cel
zich moet delen en die controleren of de celdeling correct is
verlopen.
Wat is er mogelijk als er in de regelgenen mutatie
optreed?
Dat de celdeling ongecontroleerd en ongewenst plaatsvindt.
Daardoor kan een gezwel, een tumor ontstaan.
Tumoren kunnen we indelen in twee grote groepen:
Goedaardige en kwaadaardige. Kankers zijn kwaadaardige tumoren.
Soms zijn tumorcellen in het begin goedaardig, maar worden ze na verloop van tijd
kwaadaardig, hoe komt dat?
Omdat ze omliggende goede weefsels binnendringen. Het wordt nog erger wanneer de
kwaadaardige tumorcellen de tumor verlaten en uitzaaien naar andere plaatsen in het
lichaam.
Wat zijn de meest voorkomende kankers voor man en voor vrouw?
Bij vrouwen
- borstkanker
- dikkedarmkanker
Bij mannen zijn dat
- prostaatkanker
- longkanker.
,Oefeningen:
Na verwonding treedt mitose op. Hoeveel cellen zijn er na drie opeenvolgende
mitosen ontstaan uit één huidcel?
Er zijn 8 cellen ontstaan.
Antwoord kort.
– Wat is het doel van de mitose?
Nieuwe lichaamscellen maken
– Waarom worden de chromosomen naar het midden van de cel gebracht?
Om het DNA daarna mooi gelijk te kunnen verdelen
– Zijn de twee helften van een chromosoom gelijk aan elkaar of verschillend?
Gelijk
– Welk celmateriaal zorgt ervoor dat het DNA mooi gelijk verdeeld wordt?
De trekdraden
De tekeningen geven delingsstadia van een mitose weer.
In welke volgorde geven deze stadia de mitose weer?
1-4-3-2-5
5. Celdeling door meiose
5.1. Doel van meiose
= is geslachtelijke voortplantingscellen (eicellen en zaadcellen) maken. Meiose vindt alleen
plaats in de geslachtsorganen (teelballen bij de man en eierstokken bij de vrouw).
5.2. Hét kenmerk van meiose
= e is dat de dochtercellen maar de helft van het aantal chromosomen van de moedercel
zullen hebben. Dit betekent dat uit een moedercel met 46 chromosomen
voortplantingscellen met 23 chromosomen zullen worden gevormd.
Een mens ontstaat uit een bevruchte eicel met 46 chromosomen. De helft van dit aantal is
afkomstig van vader via de zaadcel. De andere helft van dit aantal is afkomstig van moeder
via de eicel. De bevruchte eicel wordt dus gevormd uit de samenvoeging van de 23
chromosomen in de zaadcel en de eicel.
, Een
leerling doet volgende uitspraak: ‘In een diploïde cel is het aantal chromosomen altijd
even, in een haploïde cel is het aantal chromosomen oneven’. Is deze uitspraak juist
of fout?
Fout, diploïd is altijd even, maar haploïd is altijd de helft van diploïd. Dus als diploïd
bijvoorbeeld 22 is, dan zal het haploïd aantal chromosomen 11 zijn.
5.3. Verloop van de meiose
Een belangrijk moment tijdens de meiose om het aantal chromosomen te halveren is?
Het ogenblik waarop alle homologe chromosomenparen worden gesplitst
Wat gebeurt er dan?
Daardoor komt in de ene dochtercel een chromosoom van vader en in de andere dochtercel
een chromosoom van moeder terecht.
5.4. Belang van meiose voor het ontstaan van genetische variatie
5.4.1 Productie van genetisch unieke voortplantingscellen
HT 1: De cel
4. Celdeling door mitose
4.1 Doel van de mitose
Wat is het doel van mitose?
Is het vormen van nieuwe lichaamscellen door celdeling. Het vormen van nieuwe cellen is
noodzakelijk als je bedenkt dat ons lichaam is gegroeid uit één enkele cel, de bevruchte
eicel.
Ook in een volgroeid lichaam vinden voortdurend celdelingen plaats om bijvoorbeeld
beschadigde weefsels te herstellen of om afgestorven cellen te vervangen
Door mitose worden continu afgestorven cellen vervangen door nieuwe.
4.2 Hét kenmerk van mitose
Wat is het kenmerk?
Hét kenmerk van celdeling door mitose is dat de twee
nieuwgevormde cellen (= dochtercellen) evenveel
chromosomen bezitten, met dezelfde genetische informatie (=
dezelfde DNA-code) als de cel waaruit ze zijn ontstaan (=
moedercel).
Wat betekent dit precies?
Dat betekent dus dat als een menselijke lichaamscel met 46
chromosomen zich deelt, de twee dochtercellen ook elk 46
chromosomen moeten hebben. Bijgevolg zijn de twee
dochtercellen perfecte kopieën van elkaar en van de moedercel
4.3 DNA-verdubbeling en chromosoomvorming
De volgende figuur geeft je een idee hoe de DNA-verdubbeling gebeurt
A Oorspronkelijke DNA-molecule
B De twee DNA-strengen wijken uiteen.
C Op de twee strengen worden nieuwe,
overeenkomstige DNA-bouwstenen
aangehecht (bv. A aan T en G aan C).
D De twee nieuwgevormde DNA-
moleculen zijn onderling identiek en
bevatten dezelfde DNA-code als de
oorspronkelijke DNA-molecule.
,Na de DNA-verdubbeling worden de twee
identieke DNA-moleculen (= DNA-kopieën)
sterk opgerold
Hoe noemen we dat?
Dikke staafjes of chromatiden
hoe noemen we het geheel?
chromosomen
4.4 Verloop van de mitose
= Tijdens de mitose worden de twee DNA-kopieën (zwarte en grijze chromatiden) door
trekdraden uit elkaar getrokken en perfect verdeeld over de twee dochtercellen. Daardoor
hebben de dochtercellen evenveel en hetzelfde DNA. (Als je het aantal staafjes in elke
dochtercel zou tellen, dan hebben beide dochtercellen er evenveel.)
Kanker, chaotische celdeling door foute genen
Hoe noemen we speciale genen, wat doen ze?
we noemen ze regelgenen – die regelen wanneer een cel
zich moet delen en die controleren of de celdeling correct is
verlopen.
Wat is er mogelijk als er in de regelgenen mutatie
optreed?
Dat de celdeling ongecontroleerd en ongewenst plaatsvindt.
Daardoor kan een gezwel, een tumor ontstaan.
Tumoren kunnen we indelen in twee grote groepen:
Goedaardige en kwaadaardige. Kankers zijn kwaadaardige tumoren.
Soms zijn tumorcellen in het begin goedaardig, maar worden ze na verloop van tijd
kwaadaardig, hoe komt dat?
Omdat ze omliggende goede weefsels binnendringen. Het wordt nog erger wanneer de
kwaadaardige tumorcellen de tumor verlaten en uitzaaien naar andere plaatsen in het
lichaam.
Wat zijn de meest voorkomende kankers voor man en voor vrouw?
Bij vrouwen
- borstkanker
- dikkedarmkanker
Bij mannen zijn dat
- prostaatkanker
- longkanker.
,Oefeningen:
Na verwonding treedt mitose op. Hoeveel cellen zijn er na drie opeenvolgende
mitosen ontstaan uit één huidcel?
Er zijn 8 cellen ontstaan.
Antwoord kort.
– Wat is het doel van de mitose?
Nieuwe lichaamscellen maken
– Waarom worden de chromosomen naar het midden van de cel gebracht?
Om het DNA daarna mooi gelijk te kunnen verdelen
– Zijn de twee helften van een chromosoom gelijk aan elkaar of verschillend?
Gelijk
– Welk celmateriaal zorgt ervoor dat het DNA mooi gelijk verdeeld wordt?
De trekdraden
De tekeningen geven delingsstadia van een mitose weer.
In welke volgorde geven deze stadia de mitose weer?
1-4-3-2-5
5. Celdeling door meiose
5.1. Doel van meiose
= is geslachtelijke voortplantingscellen (eicellen en zaadcellen) maken. Meiose vindt alleen
plaats in de geslachtsorganen (teelballen bij de man en eierstokken bij de vrouw).
5.2. Hét kenmerk van meiose
= e is dat de dochtercellen maar de helft van het aantal chromosomen van de moedercel
zullen hebben. Dit betekent dat uit een moedercel met 46 chromosomen
voortplantingscellen met 23 chromosomen zullen worden gevormd.
Een mens ontstaat uit een bevruchte eicel met 46 chromosomen. De helft van dit aantal is
afkomstig van vader via de zaadcel. De andere helft van dit aantal is afkomstig van moeder
via de eicel. De bevruchte eicel wordt dus gevormd uit de samenvoeging van de 23
chromosomen in de zaadcel en de eicel.
, Een
leerling doet volgende uitspraak: ‘In een diploïde cel is het aantal chromosomen altijd
even, in een haploïde cel is het aantal chromosomen oneven’. Is deze uitspraak juist
of fout?
Fout, diploïd is altijd even, maar haploïd is altijd de helft van diploïd. Dus als diploïd
bijvoorbeeld 22 is, dan zal het haploïd aantal chromosomen 11 zijn.
5.3. Verloop van de meiose
Een belangrijk moment tijdens de meiose om het aantal chromosomen te halveren is?
Het ogenblik waarop alle homologe chromosomenparen worden gesplitst
Wat gebeurt er dan?
Daardoor komt in de ene dochtercel een chromosoom van vader en in de andere dochtercel
een chromosoom van moeder terecht.
5.4. Belang van meiose voor het ontstaan van genetische variatie
5.4.1 Productie van genetisch unieke voortplantingscellen
