Samenvatting
M&W 2.4
Gezond en redzaam gedrag &
burgerschap
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Genderdiversiteit en seksuele diversiteit (P22-54) ............................................................................... 2
Leerdoelen (P22) ........................................................................................................................................................... 2
1.2 Seksualiteit, intimiteit en erotiek (P23-26) ....................................................................................................... 2
1.3 Praten over seksualiteit (P26-30) ...................................................................................................................... 2
1.4 Genderidentiteit: terminologie (P31-35) .......................................................................................................... 3
1.5 Seksuele gerichtheid: hetero, homo, bi (P35-41) ............................................................................................. 5
1.6 Seksuele gezondheid (P41-44) .......................................................................................................................... 6
1.7 Maatschappelijke acceptatie (P44-54).............................................................................................................. 7
Hoofdstuk 2 Seksuele ontwikkeling bij kinderen (P56-78) ........................................................................................ 9
Leerdoelen bij dit hoofdstuk (P56) ............................................................................................................................... 9
2.1 Inleiding (P56-58) .............................................................................................................................................. 9
2.2 Seksueel gedrag van kinderen (P58-63) ............................................................................................................ 9
2.3 Seksuele ontwikkelingsfases in de kindertijd (P63-65) ................................................................................... 10
2.4 Ontwikkeling van intimiteit (P66/67) .............................................................................................................. 11
2.5 Gendersocialisatie in de kindertijd (P67/70) .................................................................................................. 11
2.6 Cultuur en religie (P70-74) .............................................................................................................................. 12
2.7 Seksuele ontwikkeling bij LHBT-kinderen (P75-77) ........................................................................................ 12
Hoofdstuk 4 Seksuele en relationele voorlichting en vorming (P118-142) ............................................................. 13
Redenen waarom voorlichting belangrijk is (P118): ................................................................................................... 13
4.2 De geschiedenis van de voorlichting (P119-123) ............................................................................................ 13
4.3 Seksuele vorming in de eenentwintigste eeuw (P124-126) ........................................................................... 14
4.4 Theorie over seksuele vorming (P126-136) .................................................................................................... 14
1
, Gezond en redzaam gedrag
Hoofdstuk 1 Genderdiversiteit en seksuele diversiteit (P22-54)
Leerdoelen (P22)
1. Begrippen: intimiteit, erotiek, seksualiteit definiëren, genderidentiteit en genderexpressie
2. Verschillende vormen van seksuele gerichtheid onderscheiden
3. De prevalentie van genderdiversiteit en seksuele diversiteit weergeven
4. Reflecteren op eigen seksuele gerichtheid en genderidentiteit
5. Emoties benoemen die seksualiteit kan oproepen
6. Je oordeel over LHBTI heroverwegen
1.2 Seksualiteit, intimiteit en erotiek (P23-26)
Om les te kunnen geven in seksuele vorming, moet je leren om te praten over seksualiteit.
3 kernbegrippen om het hele gebied seksualiteit in kaart te brengen:
• Seksualiteit: gerichtheid op fysieke, vaak genitale lustbeleving en opwinding van zichzelf en/of de ander.
• Intimiteit: het inruilen van afstandelijkheid of angst voor wederzijds vertrouwen en relationele warmte (fysiek of
bijvoorbeeld chatten/bellen).
• Erotiek: de kunst een ander te verleiden (of jezelf met een fantasie) tot het seksualiseren van een intieme
situatie.
Bij intimiteit vervagen de ik-grenzen: iemand vindt het fijn dat de ander zich goed voelt en daar heeft hij veel voor over,
gezamenlijkheid is belangrijk. Wanneer je samen in een bed slaapt wordt dit als intiem ervaren, dit vereist veel meer
vertrouwen dan seksueel contact. Je geeft namelijk de controle voor langere tijd (slaapuren) volledig weg.
Wanneer je graag bij iemand bent en bijvoorbeeld elkaar wilt knuffelen ervaar je intimiteit. Wanneer dit overgaat op
seksuele opwinding, ervaar je de overgang van intimiteit naar seksualiteit. Erotiek is vaak de trigger die leidt tot de
overgang van intimiteit naar seksualiteit.
Klinisch psycholoog, Zwanniken (1989): Met seksualiteit en intimiteit wordt een veelomvattend gebied van
menselijk functioneren aangeduid. In de seksualiteit is de mens gericht en betrokken op geslachtelijkheid en
geslachtsverschillen, op het man-zijn en vrouw-zijn van zichzelf of de ander.
Intimiteit: mensen vinden elkaar aantrekkelijk (uiterlijk, optreden, persoonlijkheid, ervaringswereld, levensloop).
Men mag komen op plaatsen waar niet iedereen mag komen: huis, privacy, hobby’s ….
Socioloog Wouters (2012): Seksualiteit staat nooit los van relationele verlangens, omdat elke bevrediging van
seksueel verlangen plaatsvindt in een relatie.
Hite (1982): Vrouwen zoeken over het algemeen meer affectie (intimiteit), mannen zijn meer gericht op een
orgasme (seksualiteit).
Seksueel gedrag wordt ook sociaal bepaald. Tot twee eeuw geleden sliepen alle familieleden bij elkaar naakt in huis.
Toen was er dus geen spraken van taboe. In andere lagen was het weer gebruikelijk dat man en vrouw gescheiden
sliepen tot het huwelijk (Dasberg 2009). De manier hoe er met seksualiteit om wordt gegaan is daarom niet universeel,
maar wordt bepaald door de samenleving en de tijd waar we in leven.
Seksuele responscyclus: een cyclus dat de fases in seksuele opwindingen tijdens seks weergeeft (online)
1.3 Praten over seksualiteit (P26-30)
Voor goede seksuele voorlichting en relationele vorming is het belangrijk dat we het over hetzelfde hebben. 6 aspecten
van communicatiestoornissen op het gebied van seksualiteit en intimiteit:
1. Er heerst spraakverwarring doordat de begrippen (seksualiteit, erotiek en intimiteit) verschillen gedefinieerd
worden.
2. Mensen hebben hun eigen beleving. Die kan wisselen per moment en situatie. Het ene moment ervaart iemand
intimiteit en het andere moment seksualiteit.
3. Ieder mens heeft zijn eigen uitgansnormen van seksuele gevoelens.
4. Seksualiteit is een taboeonderwerp dat leidt tot eufemistisch taalgebruik (het wordt mooier gemaakt dan dat
het is).
5. Mensen zien soms wat ze willen zien. Als iemand zelf opgewonden is, meent hij die opwinding ook bij zijn
partner te waarnemen.
6. Mensen hebben een uitgesproken morele opvatting en krachtige persoonlijke emoties bij gevoelens en
uitingsvormen van anderen. Deze wijken soms van hun eigen normen af.
2
M&W 2.4
Gezond en redzaam gedrag &
burgerschap
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Genderdiversiteit en seksuele diversiteit (P22-54) ............................................................................... 2
Leerdoelen (P22) ........................................................................................................................................................... 2
1.2 Seksualiteit, intimiteit en erotiek (P23-26) ....................................................................................................... 2
1.3 Praten over seksualiteit (P26-30) ...................................................................................................................... 2
1.4 Genderidentiteit: terminologie (P31-35) .......................................................................................................... 3
1.5 Seksuele gerichtheid: hetero, homo, bi (P35-41) ............................................................................................. 5
1.6 Seksuele gezondheid (P41-44) .......................................................................................................................... 6
1.7 Maatschappelijke acceptatie (P44-54).............................................................................................................. 7
Hoofdstuk 2 Seksuele ontwikkeling bij kinderen (P56-78) ........................................................................................ 9
Leerdoelen bij dit hoofdstuk (P56) ............................................................................................................................... 9
2.1 Inleiding (P56-58) .............................................................................................................................................. 9
2.2 Seksueel gedrag van kinderen (P58-63) ............................................................................................................ 9
2.3 Seksuele ontwikkelingsfases in de kindertijd (P63-65) ................................................................................... 10
2.4 Ontwikkeling van intimiteit (P66/67) .............................................................................................................. 11
2.5 Gendersocialisatie in de kindertijd (P67/70) .................................................................................................. 11
2.6 Cultuur en religie (P70-74) .............................................................................................................................. 12
2.7 Seksuele ontwikkeling bij LHBT-kinderen (P75-77) ........................................................................................ 12
Hoofdstuk 4 Seksuele en relationele voorlichting en vorming (P118-142) ............................................................. 13
Redenen waarom voorlichting belangrijk is (P118): ................................................................................................... 13
4.2 De geschiedenis van de voorlichting (P119-123) ............................................................................................ 13
4.3 Seksuele vorming in de eenentwintigste eeuw (P124-126) ........................................................................... 14
4.4 Theorie over seksuele vorming (P126-136) .................................................................................................... 14
1
, Gezond en redzaam gedrag
Hoofdstuk 1 Genderdiversiteit en seksuele diversiteit (P22-54)
Leerdoelen (P22)
1. Begrippen: intimiteit, erotiek, seksualiteit definiëren, genderidentiteit en genderexpressie
2. Verschillende vormen van seksuele gerichtheid onderscheiden
3. De prevalentie van genderdiversiteit en seksuele diversiteit weergeven
4. Reflecteren op eigen seksuele gerichtheid en genderidentiteit
5. Emoties benoemen die seksualiteit kan oproepen
6. Je oordeel over LHBTI heroverwegen
1.2 Seksualiteit, intimiteit en erotiek (P23-26)
Om les te kunnen geven in seksuele vorming, moet je leren om te praten over seksualiteit.
3 kernbegrippen om het hele gebied seksualiteit in kaart te brengen:
• Seksualiteit: gerichtheid op fysieke, vaak genitale lustbeleving en opwinding van zichzelf en/of de ander.
• Intimiteit: het inruilen van afstandelijkheid of angst voor wederzijds vertrouwen en relationele warmte (fysiek of
bijvoorbeeld chatten/bellen).
• Erotiek: de kunst een ander te verleiden (of jezelf met een fantasie) tot het seksualiseren van een intieme
situatie.
Bij intimiteit vervagen de ik-grenzen: iemand vindt het fijn dat de ander zich goed voelt en daar heeft hij veel voor over,
gezamenlijkheid is belangrijk. Wanneer je samen in een bed slaapt wordt dit als intiem ervaren, dit vereist veel meer
vertrouwen dan seksueel contact. Je geeft namelijk de controle voor langere tijd (slaapuren) volledig weg.
Wanneer je graag bij iemand bent en bijvoorbeeld elkaar wilt knuffelen ervaar je intimiteit. Wanneer dit overgaat op
seksuele opwinding, ervaar je de overgang van intimiteit naar seksualiteit. Erotiek is vaak de trigger die leidt tot de
overgang van intimiteit naar seksualiteit.
Klinisch psycholoog, Zwanniken (1989): Met seksualiteit en intimiteit wordt een veelomvattend gebied van
menselijk functioneren aangeduid. In de seksualiteit is de mens gericht en betrokken op geslachtelijkheid en
geslachtsverschillen, op het man-zijn en vrouw-zijn van zichzelf of de ander.
Intimiteit: mensen vinden elkaar aantrekkelijk (uiterlijk, optreden, persoonlijkheid, ervaringswereld, levensloop).
Men mag komen op plaatsen waar niet iedereen mag komen: huis, privacy, hobby’s ….
Socioloog Wouters (2012): Seksualiteit staat nooit los van relationele verlangens, omdat elke bevrediging van
seksueel verlangen plaatsvindt in een relatie.
Hite (1982): Vrouwen zoeken over het algemeen meer affectie (intimiteit), mannen zijn meer gericht op een
orgasme (seksualiteit).
Seksueel gedrag wordt ook sociaal bepaald. Tot twee eeuw geleden sliepen alle familieleden bij elkaar naakt in huis.
Toen was er dus geen spraken van taboe. In andere lagen was het weer gebruikelijk dat man en vrouw gescheiden
sliepen tot het huwelijk (Dasberg 2009). De manier hoe er met seksualiteit om wordt gegaan is daarom niet universeel,
maar wordt bepaald door de samenleving en de tijd waar we in leven.
Seksuele responscyclus: een cyclus dat de fases in seksuele opwindingen tijdens seks weergeeft (online)
1.3 Praten over seksualiteit (P26-30)
Voor goede seksuele voorlichting en relationele vorming is het belangrijk dat we het over hetzelfde hebben. 6 aspecten
van communicatiestoornissen op het gebied van seksualiteit en intimiteit:
1. Er heerst spraakverwarring doordat de begrippen (seksualiteit, erotiek en intimiteit) verschillen gedefinieerd
worden.
2. Mensen hebben hun eigen beleving. Die kan wisselen per moment en situatie. Het ene moment ervaart iemand
intimiteit en het andere moment seksualiteit.
3. Ieder mens heeft zijn eigen uitgansnormen van seksuele gevoelens.
4. Seksualiteit is een taboeonderwerp dat leidt tot eufemistisch taalgebruik (het wordt mooier gemaakt dan dat
het is).
5. Mensen zien soms wat ze willen zien. Als iemand zelf opgewonden is, meent hij die opwinding ook bij zijn
partner te waarnemen.
6. Mensen hebben een uitgesproken morele opvatting en krachtige persoonlijke emoties bij gevoelens en
uitingsvormen van anderen. Deze wijken soms van hun eigen normen af.
2
