Samenvatting WERELDORIËNTATIE 2

Wereldoriëntatie 2
DE WAARNEMING

1 Inleiding
Waarnemen is actief exploreren met alle zintuigen -> ernaar streven om alle
zintuigen te activeren (zien, horen, voelen, ruiken en proeven)


2 Waarnemen is een vorm van actief leren
Kinderen beleven plezier door intensief en al doende bezig te zijn met de
concrete werkelijkheid om hen heen.

2.1 Zelf ontdekken stimuleren

Bij een waarneming mag de leerkracht niet gaan onderwijzen:
 Het gaat over het opdoen van een reeks zintuiglijke ervaringen
 De kleuters gaan zelf de werkelijkheid gaan verkennen en ontdekken
 Ze moeten dus veel ervaren en handelen, niet enkel luisteren

2.2 De 3 H’s

Er vormt zich een wisselwerking tussen doen, denken en beleven
Dit betekent dat de volledige ontwikkeling van de kinderen centraal staat: we
streven naar een evenwichtige ontwikkeling!
 HOOFD (denken): hoe werkt het, welke functies heeft het, hoe komt dat…
 HART (voelen): hoe gaan we om met onszelf, met elkaar, met de omgeving…
 HANDEN (doen): hoe komen we in actie, hoe stimuleren we de zintuigen…


3 Verschillende stappen van de waarneming
In een waarneming doorlopen we volgende stappen:
Inleiding (klassikaal):
- Sfeerschepping
- Eerste verkenning
- Hoekenverdeling
Speelleerfase (in kleine groepjes)
Slot/terugblik (klassikaal)




1

,3.1 Inleiding

3.1.1 Sfeerschepping: aanbrengen van het onderwerp

 Moet interesse en concentratie van de kinderen uitlokken
 Denk na waarom je dit onderwerp wil aanbrengen bij de kleuters (ga de
interesses na)
 Streef naar originaliteit in het aanbieden: manier van uitpakken, door een
verrassing…
 Eventueel onmiddellijk opstellen: zo is er direct interesse
 Ken je kleuters (naar omgang, gevoel, angsten e.d. toe, vb. bij waarnemen
van dieren)

3.1.2 Eerste verkenning

 Toon zelf ook verwondering voor het object
 Geef hun even de tijd om het object in zich op te nemen
 Geef volle aandacht aan hun gevoelens en waarnemingen, en aan de vragen
die ze stellen
 Laat alles spontaan verlopen
 Als de kleuters stilvallen is de globale waarneming voorbij

3.1.3 Hoekenverdeling

 Zorg voor activiteiten die aansluitingspunten hebben met het
waarnemingsonderwerp
 Kleuters moeten zelfstandig aan de slag kunnen gaan (weet wat je groep
reeds kan)
 Zorg voor aanvullingen voor kleuters die eerder klaar zijn met de waarneming

3.2 Speelleerfase

 Met een kleinere groep ga je nu het object grondiger bekijken
 Lok reacties uit, en pik hierop in
 Geef stimulansen tot meer, scherper en dieper waarnemen, tot
experimenteren en ontdekken, tot verwoorden
 Zorg dat de 3 H’s aan bod komen
 Momenten van spontaan en individueel waarnemen, wisselen af met
momenten van geleide en gesuggereerde waarnemingen.

3.3 Terugkoppeling/slot

 Klassikaal terugblikmoment
 Selecteer enkele ontdekkingen die gedaan werden tijdens de speelleerfase




2

,3.4 Beïnvloedende factoren

3.4.1 Differentiatieniveaus

Eerste differentiatieniveau of morfologische fase (3 jaar)
- Elementaire, directe waarneming
- Algemene uiterlijke kenmerken
Tweede differentiatieniveau of analytische fase (4-5 jaar)
- Specifieke uiterlijke en innerlijke kenmerken
- Enkele algemene eigenaardigheden (smaak, reuk…)
- Verhoudingen van delen
Derde differentiatieniveau of biologische fase (5 jaar)
- Situering in de ruimte: fruit in de fruitwinkel
- Situering in de tijd: ’s morgens eten we…
- Functie: fruit om een taart te versieren
- Vergelijking: tussen verschillende fruitsoorten

3.4.2 Taal

De taal van de leidster:
o Duidelijkheid:
 Spreek pas als er luisterbereidheid is
 Omschrijf nieuwe woorden
 Benoemen= het woord uitspreken
 Samengestelde woorden splitsen om te verduidelijken
o Woordenschat:
 Elke waarneming moet gericht zijn op taalverrijking
 Vermijd gebruik van verkleinwoorden
 Stel op voorhand een woordveld op als hulpmiddel
o Juistheid:
 Zowel in woordkeuze als in zinsbouw
o Op niveau:
 Let op de lengte van de zinnen en de concreetheid
o Interactie:
 Zorgt voor een hoge betrokkenheid
 Pik in op de vragen van de kleuters
o Vraagstelling:
 Denk op voorhand na over enkele vragen die je kan stellen
 Door goede vraagstelling stimuleer je de kleuters om dieper
waar te nemen

De taal van de kleuters:
o Leer kleuters dat ze elkaar moeten laten uitspreken
o Laat ook stille kleuters aan het woord
o Spreken moeten we zeker stimuleren
o Naar elkaar luisteren is zeker ook heel belangrijk




3

, 3.4.3 De waar te nemen voorwerpen

 Indien mogelijk, neem een object waar in zijn natuurlijk milieu
 Breng het echte object in de klas
 Laat het kind vasthouden, voelen, ruiken
 Zorg voor een gepaste hoeveelheid materiaal (te veel zorgt voor
oppervlakkigheid, te weinig voor niet genoeg vergelijkingsmateriaal)
 Breng het materiaal op voorhand in de klas, zodat ze al spontaan kunnen
waarnemen
 Plaats het materiaal centraal in het gezichtsveld van de kleuters


4 Hoe een waarneming voorbereiden?
1. Onderwerp bepalen
2. Brainstormen: Woordveld maken, alles noteren wat in je opkomt
3. Documenteren: documentatie verzamelen via verschillende kanalen
4. Webschema maken
5. Mogelijke inhoud vastleggen en materialen verzamelen: zorg voor
voldoende kennis
6. Mogelijke doe-activiteiten voorbereiden: stimuleren van zintuiglijke
ervaringen
7. Voorbereiding uitschrijven: voorzie voldoende inhoudelijke bagage




4