Professor: Stefaan van der Jeugt
Academiejaar: 2021-2022
Samenvatting gebaseerd op de lessen met aanvulling van de PowerPoint, inclusief het gastcollege
betreffende de Conferentie over de Toekomst van Europa
1
, INHOUDSOPGAVE
Europees recht I .............................................................................................................................................. 1
1. De europese unie en europees recht I ........................................................................................................ 5
Het belang van het eu-recht ........................................................................................................................... 5
europees integratieproces.............................................................................................................................. 6
raad van europa.............................................................................................................................................. 7
europese gemeenschap voor kolen en staal (egks) ........................................................................................ 7
wat is de europese unie? ................................................................................................................................ 7
institutioneel recht ......................................................................................................................................... 7
instellingen van de europese unie .................................................................................................................. 8
primaire of constitutionele EU-recht .............................................................................................................. 8
secundair eu-recht .......................................................................................................................................... 8
voorrang en directe werking van het eu-recht ............................................................................................... 9
naleving eu-recht door lidstaten .................................................................................................................... 9
2. de europese unie in historisch perspectief................................................................................................ 10
Geografische ontwikkeling ........................................................................................................................... 10
toetredingsvoorwaarden .............................................................................................................................. 11
toetreding: procedure (art. 49 VEU) ............................................................................................................. 11
inhoudelijke evolutie .................................................................................................................................... 11
institutionele en beslissingsevolutie............................................................................................................. 14
verdrag van lissabon ..................................................................................................................................... 16
toetredingen ................................................................................................................................................. 16
3. instellingen: het europees parlement............................................................................................................ 17
historische ontwikkeling ............................................................................................................................... 17
verkiezing...................................................................................................................................................... 18
samenstelling ................................................................................................................................................ 19
organisatie .................................................................................................................................................... 19
bescherming parlementair mandaat ............................................................................................................ 21
wetgeving ..................................................................................................................................................... 23
begroting ...................................................................................................................................................... 24
controlebevoegdheid ................................................................................................................................... 25
buitenlands beleid ........................................................................................................................................ 26
benoemingen en recht op informatie .......................................................................................................... 26
4. Instellingen: Europese Raad en Raad van de Europese Unie .................................................................... 26
algemeen: oorsprong ................................................................................................................................... 27
samenstelling (art. 15 VEU) .......................................................................................................................... 27
organisatie .................................................................................................................................................... 28
bevoegdheden .............................................................................................................................................. 28
algemeen : raad in de scheiding der machten .............................................................................................. 30
samenstelling (art. 16 VEU) .......................................................................................................................... 30
organisatie .................................................................................................................................................... 31
bevoegdheden .............................................................................................................................................. 34
5. instellingen: europese commissie, de Europese centrale bank en de rekenkamer ................................... 36
de comissie in de scheiding der machten ..................................................................................................... 36
samenstelling ................................................................................................................................................ 37
organisatie .................................................................................................................................................... 39
wetgevende macht/begroting ...................................................................................................................... 41
uitvoerende macht ....................................................................................................................................... 42
buitenlands beleid ........................................................................................................................................ 42
conclusie ....................................................................................................................................................... 43
2
, ecb in de scheiding der machten .................................................................................................................. 43
rol ................................................................................................................................................................. 43
bevoegdheden .............................................................................................................................................. 43
samenstelling ................................................................................................................................................ 44
de zaak rimsevic (c-202/18) .......................................................................................................................... 44
benoeming .................................................................................................................................................... 44
zaak pinxten (c-130/19) ................................................................................................................................ 45
samenstelling ................................................................................................................................................ 45
europees openbaar ministerie ..................................................................................................................... 45
adviescomités ............................................................................................................................................... 46
europese investeringsbank (eib) .................................................................................................................. 46
europese ombudsman .................................................................................................................................. 46
6. instellingen: hof van justitie ..................................................................................................................... 47
Het hof in de scheiding der machten............................................................................................................ 47
De instelling en de rechtscolleges ................................................................................................................ 47
De relevante teksten .................................................................................................................................... 47
Samenstelling ............................................................................................................................................... 48
benoeming rechters en advocaten-generaal................................................................................................ 49
interne organisatie ....................................................................................................................................... 50
bevoegdheden .............................................................................................................................................. 53
het gerecht van de eu ................................................................................................................................... 53
7. normen: primair recht .............................................................................................................................. 55
de sleutelrol van art. 6 VEU: het Handvest ................................................................................................... 56
het primaire eu-recht ................................................................................................................................... 56
De verdragen ................................................................................................................................................ 60
rechterlijke toetsing...................................................................................................................................... 60
functionele methode en bevoegdheidsverdeling ......................................................................................... 61
protocollen en verklaringen ......................................................................................................................... 62
Het internationaal recht ............................................................................................................................... 62
8. normen: secundair recht .......................................................................................................................... 64
Juridische basis en keuze instrumenten ....................................................................................................... 64
Vormvoorschriften ....................................................................................................................................... 65
Verordening .................................................................................................................................................. 66
Richtlijn ......................................................................................................................................................... 66
Besluit ........................................................................................................................................................... 67
Aanbevelingen en adviezen .......................................................................................................................... 67
Atypische handelingen ................................................................................................................................. 67
Interinstitutionele akkoorden....................................................................................................................... 68
Besluiten regeringen en overeenkomsten tussen lidstaten ......................................................................... 68
Wetgevingsprocedure .................................................................................................................................. 68
9. normen: voorrang en directe werking ...................................................................................................... 72
Directe werking ............................................................................................................................................ 72
Monistische VS. Dualistische doctrine .......................................................................................................... 72
De Directe Werking van het EU-recht........................................................................................................... 73
Het voorrangsbeginsel .................................................................................................................................. 76
Contra het voorrangsbeginsel: de ultra vires doctrine ................................................................................. 77
Conflictregels ................................................................................................................................................ 78
10. rechtsbescherming: naleving en afdwinging unierecht ....................................................................... 80
De niet-nakomingsprocedure ....................................................................................................................... 80
Rule of law procedure : art. 7 VEU ............................................................................................................... 84
De aansprakelijkheid van lidstaten ............................................................................................................... 86
Beroepen tot nietigverklaring....................................................................................................................... 87
3
, De natuurlijke en rechtspersonen ................................................................................................................ 88
Bijzondere procedures.................................................................................................................................. 89
Hof van de Justitie van de EU en Gerecht van de EU: bevoegdheden.......................................................... 89
11. rechtsbescherming: prejudiciële vragen .............................................................................................. 90
Rechtsbescherming door nationale rechter ................................................................................................. 90
De prejudiciële procedure ............................................................................................................................ 90
Prejudiciële procedure: de nationale rechter ............................................................................................... 91
Facultatieve en verplichte vraagstelling ....................................................................................................... 92
Gevolgen prejudicële beslissing inzake uitlegging EU-recht ......................................................................... 93
Brexit ............................................................................................................................................................ 93
12. gastcollege – conferentie over de toekomst van Europa ..................................................................... 94
4