Belgische binnenlandse politiek
Evolutie van de Belgische politieke partijen
A) Volksunie en erfgenamen
De aanloop tot de oprichting van de Volksunie:
Voorlopers: Frontpartij en VNV (Vlaams Nationaal Verbond)
WO II: collaboratie
Na WO II: repressie = reactie op de collaboratie (ideologische en communautaire dimensie)
→ zware klap voor Vlaamse Beweging en politiek Vlaams-nationalisme
Heropflakkering Vlaams bewustzijn
- dynamitering Ijzertoren (Diksmuide) → symbool van de Vlaming en frontsoldaat
- talentelling 1947 → gemeente kon van taalstatuut veranderen, uiteindelijk hebben
ze de taalgrens vastgelegd (vb: Voeren: Luik → Limburg)
- anti-Vlaams karakter repressie
- aantal Vlaamse verworvenheden waren teruggeschroefd
Oprichting nieuwe Vlaams-nationale partij
- voor- en tegenstanders
- CVP tegen want ze zullen daarvoor anders electoraal de prijs voor betalen, gaan
achteruit
- streefde naar recuperatie oud-VNV-kiezers
1949 oprichting ‘Volksunie’ (kort bestaan)
Parlementsverkiezingen 1949
- oprichting ‘Vlaamse Concentratie’
→ pleitten voor federalisme & anti-repressie (amnestie)
- anti-repressiepartij
- eveneens kort bestaan
Parlementsverkiezingen 1954
- oprichting ‘Christelijke Vlaamse Volksunie’
- slecht resultaat
→ beslissing oprichting volwaardige partij
Mogelijke vraag: hoe verklaar je dat de VU niet zo goed scoorden?
1
,Van het ontstaan tot de eerste politieke doorbraak 1954 – ‘61
̶ December 1954 oprichting Volksunie
- Gunstige voedingsbodem
✓ Koningskwestie (begin WOII: conflict regering en Leopold III → wat moet er
met Leopold III gebeuren na WOII? Kan hij terug als koning? → Referendum:
meerderheid wilt dat hij terug komt op de troon. Uiteindelijk toch niet, maar
Boudewijn (zijn zoon) wordt de opvolger.) Er is meerderheid, maar finaal
komt hij niet terug. Vlaams- nationalisten vonden dit niet kunnen dat hij niet
terug kwam. Ze zijn “gesjost” door de Franstaligen. Het is dus nodig dat er
een vlaams-nationale partij komt, die voor de belangen van de Vlamingen
instaat.
✓ aarzelende houding regering m.b.t. repressie
✓ gebrekkige toepassing taalwetten
✓ publicatie resultaten talentelling 1947
- Belangrijkste eisen
✓ federalisme
✓ amnestie
̶ Volksunie onopgemerkt tot 1958
- slecht politiek klimaat (cf. Schoolstrijd)
- partij van ‘zwarten’ (= collaborateurs), de ‘witten’ (= mensen van het verzet)
- CVP zag VU als bedreiging (partij van scheurmakers = ze verzwakken de partij)
→ VU haalden kiezers uit de christendemocratische partij. “Jullie zorgen ervoor dat
wij zwakker staan.” Christendemocratische partij zag niet graag dat er een vlaams-
nationale politieke partij ontstond, juist omdat die VU ervoor zorgden dat er
stemmen weggingen uit die christendemocratische partij.
(1954- 1958: eerste minister is Achilles Van Acker → christendemocraten zitten niet meer in de
regering. Je krijgt een regering van socialisten en liberalen. Ze willen de maatregelen die genomen
zijn door de christendemocraten gaan terugschroeven. Er ontstaat een levensbeschouwelijke
tegenstelling rond het onderwijs. Afronding van de schoolstrijd gebeurt door het schoolpact. (er zijn
wel nog steeds tegenstellingen, maar er is een levensbeschouwelijke pacificatie.
Levensbeschouwelijke breuklijn komt meer op de achtergrond, terwijl de sociaal-economische
breuklijn en comm. breuklijn nu meer op de voorgrond komen. → VU focust zich hier vooral op →
het politieke klimaat wordt dus een gunstig gegeven voor de VU.
Mogelijke vraag: Betekenis van het schoolpact voor de verschillende partijen?
̶ Tekenen van opleving na 1958
- parlementaire activiteit Frans Van der Elst
(voorzitter sinds 1957)
- partij organisatorisch beter uitgebouwd
- na Schoolstrijd communautaire problemen meer op voorgrond → kan goede zaak
zijn voor VU (levensbeschouwelijke breuklijn komt op achtergrond)
̶ Problemen voor kleinere partijen (NK)
cf. single issue partijen
- Partijfinanciering (overheid staat hier voor in)
- partijprogramma
- partijstructuur
- kiesdrempel (5%)
2
,Van zweeppartij naar oppositiepartij 1961 – 1970
Zweeppartij → met de zweep op de andere partijen slagen om te zeggen dat is wel een thema waar
jullie ook moeten op inzetten.
̶ Parlementsverkiezingen 1961
- Volksunie grote overwinnaar
- CVP zwaar verlies
- doorbraak vooral in steden
- regering Lefèvre-Spaak
✓ sociaaleconomische problematiek
✓ communautaire problematiek (taalgrens)
- VU geen rechtstreekse invloed op besluitvorming
- maar wel onrechtstreeks als ‘zweeppartij’ voor CVP
̶ Partijcongres Mechelen 1963
- koerswijziging naar levensbeschouwelijk pluralisme doet wantrouwen ontstaan
̶ Interne spanningen
- rechter- en linkervleugel
- breuk met VMO
- Deconinck (links georiënteerd federalisme)
̶ Parlementsverkiezingen 1965 groot succes
- gunstig politiek klimaat
- verruimingsoperatie (Schiltz, Coppieters, Anciaux)
- stevige organisatorische uitbouw
̶ Parlementsverkiezingen 1965
- PVV grootste overwinnaar
- regering Harmel-Spinoy (rooms-rood)
- regering VDB-De Clercq (rooms-blauw)
✓ sociaaleconomisch
✓ communautair: Leuvense universiteit struikelsteen
̶ Binnen VU aanwezigheid van de tegenstelling linker- /rechtervleugel
- rechtervleugel (Karel Dillen): Vlaams-radicale pressiepartij
- linkervleugel: omvorming tot sociaal-progressieve oppositiepartij
̶ Parlementsverkiezingen 1968
- in het teken van het communautaire
→ communautaire partijen beste resultaat
- VU derde partij in Vlaanderen
- verruimingsstrategie Lode Claes
̶ Regering Eyskens-Merlot-Cools
- ‘Werkgroep der 28’
̶ Gemeenteraadsverkiezingen 1970
- VU-verkozenen veelal uit schepencolleges geweerd
̶ 1971 installatie Cultuurraden met steun van VU
3
, Van oppositiepartij tot regeringspartij: 1971 – 1977
̶ Parlementsverkiezingen 1971
- FDF-RW grote overwinnaar
- VU bleef derde partij
- electoraal plafond
̶ Nieuwe strategie VU leidt tot spanningen
- keuze voor al of niet regeringsverantwoordelijkheid leidt tot zware spanningen
- 1973 partijcongres Oostende beheerst door Hugo Schiltz
→ bevestiging participationisme (= nemen we deel aan een regering of niet?)
̶ Parlementsverkiezingen 1974
- na val regering Leburton (Ibramco)
- economische crisis (politiek heeft invloed op de economie, maar ook omgekeerd!)
verlies communautaire partijen
winst CVP/PSC
- vorming regering Tindemans
- VU voor het eerst betrokken bij regeringsonderhandelingen
̶ Binnen partij machtsstrijd
- Schiltz versus Van der Elst
Het Egmontpact
- Eind jaren 70
- Regering Tindemans II
- VU komt op electoraal plafond (vraag die ze zich stellen: stappen we in de regering of
niet?) → komen finaal in de regering
- Ze gaan een communautair pact sluiten, dat gebeurt in de vorm van een
egmontpact.
- Lag mee aan de basis van het Vlaams Blok
̶ Parlementsverkiezingen 1977
- VU status quo
- ‘Gemeenschapsakkoord’ → Egmontpact
- dissidenties
✓ Vlaamse Volkspartij (VVP) door Lode Claes
✓ Vlaams-Nationale Partij (VNP) door Karel Dillen
→ basis voor Vlaams Blok
- regering Tindemans II, mét VU en FDF
✓ voortdurend interne wrijvingen
✓ uiteenlopende interpretaties door Walen en Vlamingen
- binnen VU: Schiltz verdedigde Egmontpact
4
Evolutie van de Belgische politieke partijen
A) Volksunie en erfgenamen
De aanloop tot de oprichting van de Volksunie:
Voorlopers: Frontpartij en VNV (Vlaams Nationaal Verbond)
WO II: collaboratie
Na WO II: repressie = reactie op de collaboratie (ideologische en communautaire dimensie)
→ zware klap voor Vlaamse Beweging en politiek Vlaams-nationalisme
Heropflakkering Vlaams bewustzijn
- dynamitering Ijzertoren (Diksmuide) → symbool van de Vlaming en frontsoldaat
- talentelling 1947 → gemeente kon van taalstatuut veranderen, uiteindelijk hebben
ze de taalgrens vastgelegd (vb: Voeren: Luik → Limburg)
- anti-Vlaams karakter repressie
- aantal Vlaamse verworvenheden waren teruggeschroefd
Oprichting nieuwe Vlaams-nationale partij
- voor- en tegenstanders
- CVP tegen want ze zullen daarvoor anders electoraal de prijs voor betalen, gaan
achteruit
- streefde naar recuperatie oud-VNV-kiezers
1949 oprichting ‘Volksunie’ (kort bestaan)
Parlementsverkiezingen 1949
- oprichting ‘Vlaamse Concentratie’
→ pleitten voor federalisme & anti-repressie (amnestie)
- anti-repressiepartij
- eveneens kort bestaan
Parlementsverkiezingen 1954
- oprichting ‘Christelijke Vlaamse Volksunie’
- slecht resultaat
→ beslissing oprichting volwaardige partij
Mogelijke vraag: hoe verklaar je dat de VU niet zo goed scoorden?
1
,Van het ontstaan tot de eerste politieke doorbraak 1954 – ‘61
̶ December 1954 oprichting Volksunie
- Gunstige voedingsbodem
✓ Koningskwestie (begin WOII: conflict regering en Leopold III → wat moet er
met Leopold III gebeuren na WOII? Kan hij terug als koning? → Referendum:
meerderheid wilt dat hij terug komt op de troon. Uiteindelijk toch niet, maar
Boudewijn (zijn zoon) wordt de opvolger.) Er is meerderheid, maar finaal
komt hij niet terug. Vlaams- nationalisten vonden dit niet kunnen dat hij niet
terug kwam. Ze zijn “gesjost” door de Franstaligen. Het is dus nodig dat er
een vlaams-nationale partij komt, die voor de belangen van de Vlamingen
instaat.
✓ aarzelende houding regering m.b.t. repressie
✓ gebrekkige toepassing taalwetten
✓ publicatie resultaten talentelling 1947
- Belangrijkste eisen
✓ federalisme
✓ amnestie
̶ Volksunie onopgemerkt tot 1958
- slecht politiek klimaat (cf. Schoolstrijd)
- partij van ‘zwarten’ (= collaborateurs), de ‘witten’ (= mensen van het verzet)
- CVP zag VU als bedreiging (partij van scheurmakers = ze verzwakken de partij)
→ VU haalden kiezers uit de christendemocratische partij. “Jullie zorgen ervoor dat
wij zwakker staan.” Christendemocratische partij zag niet graag dat er een vlaams-
nationale politieke partij ontstond, juist omdat die VU ervoor zorgden dat er
stemmen weggingen uit die christendemocratische partij.
(1954- 1958: eerste minister is Achilles Van Acker → christendemocraten zitten niet meer in de
regering. Je krijgt een regering van socialisten en liberalen. Ze willen de maatregelen die genomen
zijn door de christendemocraten gaan terugschroeven. Er ontstaat een levensbeschouwelijke
tegenstelling rond het onderwijs. Afronding van de schoolstrijd gebeurt door het schoolpact. (er zijn
wel nog steeds tegenstellingen, maar er is een levensbeschouwelijke pacificatie.
Levensbeschouwelijke breuklijn komt meer op de achtergrond, terwijl de sociaal-economische
breuklijn en comm. breuklijn nu meer op de voorgrond komen. → VU focust zich hier vooral op →
het politieke klimaat wordt dus een gunstig gegeven voor de VU.
Mogelijke vraag: Betekenis van het schoolpact voor de verschillende partijen?
̶ Tekenen van opleving na 1958
- parlementaire activiteit Frans Van der Elst
(voorzitter sinds 1957)
- partij organisatorisch beter uitgebouwd
- na Schoolstrijd communautaire problemen meer op voorgrond → kan goede zaak
zijn voor VU (levensbeschouwelijke breuklijn komt op achtergrond)
̶ Problemen voor kleinere partijen (NK)
cf. single issue partijen
- Partijfinanciering (overheid staat hier voor in)
- partijprogramma
- partijstructuur
- kiesdrempel (5%)
2
,Van zweeppartij naar oppositiepartij 1961 – 1970
Zweeppartij → met de zweep op de andere partijen slagen om te zeggen dat is wel een thema waar
jullie ook moeten op inzetten.
̶ Parlementsverkiezingen 1961
- Volksunie grote overwinnaar
- CVP zwaar verlies
- doorbraak vooral in steden
- regering Lefèvre-Spaak
✓ sociaaleconomische problematiek
✓ communautaire problematiek (taalgrens)
- VU geen rechtstreekse invloed op besluitvorming
- maar wel onrechtstreeks als ‘zweeppartij’ voor CVP
̶ Partijcongres Mechelen 1963
- koerswijziging naar levensbeschouwelijk pluralisme doet wantrouwen ontstaan
̶ Interne spanningen
- rechter- en linkervleugel
- breuk met VMO
- Deconinck (links georiënteerd federalisme)
̶ Parlementsverkiezingen 1965 groot succes
- gunstig politiek klimaat
- verruimingsoperatie (Schiltz, Coppieters, Anciaux)
- stevige organisatorische uitbouw
̶ Parlementsverkiezingen 1965
- PVV grootste overwinnaar
- regering Harmel-Spinoy (rooms-rood)
- regering VDB-De Clercq (rooms-blauw)
✓ sociaaleconomisch
✓ communautair: Leuvense universiteit struikelsteen
̶ Binnen VU aanwezigheid van de tegenstelling linker- /rechtervleugel
- rechtervleugel (Karel Dillen): Vlaams-radicale pressiepartij
- linkervleugel: omvorming tot sociaal-progressieve oppositiepartij
̶ Parlementsverkiezingen 1968
- in het teken van het communautaire
→ communautaire partijen beste resultaat
- VU derde partij in Vlaanderen
- verruimingsstrategie Lode Claes
̶ Regering Eyskens-Merlot-Cools
- ‘Werkgroep der 28’
̶ Gemeenteraadsverkiezingen 1970
- VU-verkozenen veelal uit schepencolleges geweerd
̶ 1971 installatie Cultuurraden met steun van VU
3
, Van oppositiepartij tot regeringspartij: 1971 – 1977
̶ Parlementsverkiezingen 1971
- FDF-RW grote overwinnaar
- VU bleef derde partij
- electoraal plafond
̶ Nieuwe strategie VU leidt tot spanningen
- keuze voor al of niet regeringsverantwoordelijkheid leidt tot zware spanningen
- 1973 partijcongres Oostende beheerst door Hugo Schiltz
→ bevestiging participationisme (= nemen we deel aan een regering of niet?)
̶ Parlementsverkiezingen 1974
- na val regering Leburton (Ibramco)
- economische crisis (politiek heeft invloed op de economie, maar ook omgekeerd!)
verlies communautaire partijen
winst CVP/PSC
- vorming regering Tindemans
- VU voor het eerst betrokken bij regeringsonderhandelingen
̶ Binnen partij machtsstrijd
- Schiltz versus Van der Elst
Het Egmontpact
- Eind jaren 70
- Regering Tindemans II
- VU komt op electoraal plafond (vraag die ze zich stellen: stappen we in de regering of
niet?) → komen finaal in de regering
- Ze gaan een communautair pact sluiten, dat gebeurt in de vorm van een
egmontpact.
- Lag mee aan de basis van het Vlaams Blok
̶ Parlementsverkiezingen 1977
- VU status quo
- ‘Gemeenschapsakkoord’ → Egmontpact
- dissidenties
✓ Vlaamse Volkspartij (VVP) door Lode Claes
✓ Vlaams-Nationale Partij (VNP) door Karel Dillen
→ basis voor Vlaams Blok
- regering Tindemans II, mét VU en FDF
✓ voortdurend interne wrijvingen
✓ uiteenlopende interpretaties door Walen en Vlamingen
- binnen VU: Schiltz verdedigde Egmontpact
4
