BEGRIPPENLIJST
HOOFDSTUK A – WAT IS FILOSOFIE?
“filosofia” – letterlijk een begeerte of verlangen (filia) naar de wijsheid (sofia). Ook wel
Filosofie “wijsbegeerte” genoemd en staat voor het nastreven van kennis van de oorzaken van de
zaken in het algemeen.
Sofisten Letterlijk “wijze mannen” (leraars in het argumenteren en gelijk krijgen).
Aporia Besluiteloosheid/ radeloosheid.
“empeiria”, dit is volgens Aristoles de laagste vorm van kennis. Het is een vermogen om
Ervaring
een particulier feit te weten.
Particulier feit Bv. de locatie van een specifieke waterplek, of een hol.
In tegenstelling tot dieren, hebben mensen echter het vermogen om te redeneren, en in
het bijzonder kunnen zij hierdoor kennis verwerven over universele feiten.
Universeel feit Bv. Zo kan een dokter de kennis bereiken dat niet alleen in één specifiek geval aloë vera-
sap de verbranding van huid helpt te genezen, maar dat aloë vera-sap in het
algemeen de verbranding van huid helpt te genezen.
“epistèmè”, Aristoles gebruikt dit voor de kennis van universele feiten en deze kennis is
erop gericht om particuliere feiten te verklaren. Wetenschap beantwoordt waarom-
vragen aan de hand van universele feiten. Volgens Aristoles is wetenschap kennis van de
oorzaken die in het algemeen iets tot stand brengen.
Bv. Matthias’ brandwonde genas sneller, omdat de brandwonde behandeld werd met
aloë vera en in het algemeen versnelt aloë vera het genezen van brandwonden.
4 Hij maakt een verder onderscheid:
Wetenschap • Praktische wetenschappen of kunsten (“technè”)
Wetenschap kan gericht zijn op praktische doeleinden.
Bv. het genezen van patiënten of het recht houden van gebouwen.
• Theoretische wetenschappen
Wetenschap kan gericht zijn op het verwerven van kennis louter en alleen
omwille van de kennis zelf, zonder enig praktisch nut. Het probeert de
werkelijkheid te verklaren, de oorzaken achter alles in het algemeen te
bepalen.
Dit is volgens Aristoles een typisch menselijke emotie dat nauw verbonden is aan het
Verwondering
algemene verlangen naar kennis.
Aristoles begreep filosofie als een manier van leven: wie zijn leven in het teken stelt van
Manier van leven
een zuiver theoretisch onderzoek naar de wereld, is een filosoof.
Dit is een filosofisch boek waarin Descartes (in 1637) de lezer vertelde over de vele
Vertoog over de
geschriften die een mens in zijn tijd kon gebruiken om opvattingen te vormen, over de
methode
wereld en over het geloof.
Dit was volgens Descartes alles wat men kennis noemde in zijn tijd; je had geen garantie
Betwijfelbaar
dat die kennis vrij was van vergissing.
(“ik denk, dus ik ben”) Het was voor Descartes onmogelijk om te twijfelen aan het feit
dat er iets is dat denkt, namelijk Descartes als denkend wezen. Hij zag hierin niet alleen
Teken van waarheid
zijn gezochte fundament van alle kennis, maar ook het teken van waarheid dat kon
dienen als leidraad van het verstand.
, “cogito, ergo sum” is wellicht de bekendste zin uit de geschiedenis van de filosofie en
wordt te pas en te onpas gebruikt. De zin is afkomstig uit het oeuvre van Descartes, en is
exemplarisch zowel voor Descartes’ filosofische project als voor Descartes’ visie op het
wezen van de filosofie. Hij zag plots helder en onderscheiden in zijn geest dat hij aan
minstens één opvatting (deze opvatting) NIET kon twijfelen (want door te twijfelen ben
“ik denk, dus ik ben” je aan het DENKEN)!
4 Uit deze opvatting leidde hij af dat de werkelijkheid bestaat uit drie substanties:
• De denkende substantie (Geest/ Ziel)
• De Goddelijke substantie (God)
• De uitgebreide substantie (Materie)
Descartes kon zich helder en onderscheiden inbeelden dat je denkt zonder dat je een
Denkende substantie
lichaam hebt. Ons denken bestaat dus essentieel onafhankelijk van ons lichaam.
Descartes kon zich helder en onderscheiden inbeelden dat een wezen perfecter was dan
hijzelf. Aangezien de idee van perfectie niet kon komen uit hemzelf (aangezien hij niet
Goddelijke substantie
perfect was) en ook niet voort kon komen uit het niets, moest er een perfect wezen zijn
– God, als oorsprong van het idee van perfectie.
Aangezien er een perfecte God was die ons geschapen heeft, konden onze zintuigelijke
ideeën over een werkelijkheid extern aan ons denken geen bedrog zijn. God zou ons
immers niet bedriegen. Die externe wereld kon Descartes – opnieuw – helder en
Uitgebreide substantie onderscheiden denken als deeltjes die zich uitbreiden in drie dimensies (lengte, breedte,
diepte). Alle andere eigenschappen die we aan die deeltjes konden toeschrijven
Bv. Geur, smaak, warmte, koude, kleur), daaraan kon Descartes twijfelen.
Descartes raadde aan om dit te volgen; een reeks van voorlopige regels voor het
handelen:
1. De wetten en gebruiken te volgen van het land waar je bent opgegroeid, en het
geloof aan te hangen dat je van kinds af hebt meegekregen.
2. In tegenstelling tot de methodische twijfel over opvattingen, vastberaden de
Provisoire moraal
handelingen uit te voeren waartoe je besloten hebt.
3. Niets te verlangen dat je niet zelf kunt bereiken.
Aan de hand hiervan kan je gemakkelijk leven, terwijl je in het domein van de opvattingen
precies zeer streng en methodisch te werk gaat en zo over heel veel domeinen je oordeel
moet uitstellen.
Kritisch onderzoek Kant begreep filosofie als een kritisch onderzoek.
Een denkactiviteit waarbij je geen enkele zintuigelijke informatie nodig hebt om tot
inzichten te komen waarover je zeker was. Dit genoot niet eenzelfde consensus en
aanverwant gevoel van vooruitgang als de experimentele natuurfilosofie. Het heeft
traditioneel wel een gelijkaardige doelstelling als experimentele natuurfilosofie, namelijk
Zuivere filosofie
het produceren van ware oordelen over de wereld. Kant meende dat zuivere filosofie
hiertoe niet in staat was. Het moest een andere doelstelling aannemen, namelijk een
onderzoek naar de mogelijkheid van ware oordelen over de natuur of over het goede en
het slechte.
Experimentele Een praktijk die we vandaag “wetenschap” noemen. Ook zou het de mensheid in het licht
natuurfilosofie van de waarheid plaatsen.
Transcendentaal Deze term gebruikte Kant voor zo’n onderzoek naar de mogelijkheidsvoorwaarden of
onderzoek vooronderstellingen van het oordeel.
In de samenvatting kan je deze woorden gemakkelijk terugvinden doordat ze rood gearceerd zijn. Zo kan je meer
info vinden en een context bij de woorden!
HOOFDSTUK A – WAT IS FILOSOFIE?
“filosofia” – letterlijk een begeerte of verlangen (filia) naar de wijsheid (sofia). Ook wel
Filosofie “wijsbegeerte” genoemd en staat voor het nastreven van kennis van de oorzaken van de
zaken in het algemeen.
Sofisten Letterlijk “wijze mannen” (leraars in het argumenteren en gelijk krijgen).
Aporia Besluiteloosheid/ radeloosheid.
“empeiria”, dit is volgens Aristoles de laagste vorm van kennis. Het is een vermogen om
Ervaring
een particulier feit te weten.
Particulier feit Bv. de locatie van een specifieke waterplek, of een hol.
In tegenstelling tot dieren, hebben mensen echter het vermogen om te redeneren, en in
het bijzonder kunnen zij hierdoor kennis verwerven over universele feiten.
Universeel feit Bv. Zo kan een dokter de kennis bereiken dat niet alleen in één specifiek geval aloë vera-
sap de verbranding van huid helpt te genezen, maar dat aloë vera-sap in het
algemeen de verbranding van huid helpt te genezen.
“epistèmè”, Aristoles gebruikt dit voor de kennis van universele feiten en deze kennis is
erop gericht om particuliere feiten te verklaren. Wetenschap beantwoordt waarom-
vragen aan de hand van universele feiten. Volgens Aristoles is wetenschap kennis van de
oorzaken die in het algemeen iets tot stand brengen.
Bv. Matthias’ brandwonde genas sneller, omdat de brandwonde behandeld werd met
aloë vera en in het algemeen versnelt aloë vera het genezen van brandwonden.
4 Hij maakt een verder onderscheid:
Wetenschap • Praktische wetenschappen of kunsten (“technè”)
Wetenschap kan gericht zijn op praktische doeleinden.
Bv. het genezen van patiënten of het recht houden van gebouwen.
• Theoretische wetenschappen
Wetenschap kan gericht zijn op het verwerven van kennis louter en alleen
omwille van de kennis zelf, zonder enig praktisch nut. Het probeert de
werkelijkheid te verklaren, de oorzaken achter alles in het algemeen te
bepalen.
Dit is volgens Aristoles een typisch menselijke emotie dat nauw verbonden is aan het
Verwondering
algemene verlangen naar kennis.
Aristoles begreep filosofie als een manier van leven: wie zijn leven in het teken stelt van
Manier van leven
een zuiver theoretisch onderzoek naar de wereld, is een filosoof.
Dit is een filosofisch boek waarin Descartes (in 1637) de lezer vertelde over de vele
Vertoog over de
geschriften die een mens in zijn tijd kon gebruiken om opvattingen te vormen, over de
methode
wereld en over het geloof.
Dit was volgens Descartes alles wat men kennis noemde in zijn tijd; je had geen garantie
Betwijfelbaar
dat die kennis vrij was van vergissing.
(“ik denk, dus ik ben”) Het was voor Descartes onmogelijk om te twijfelen aan het feit
dat er iets is dat denkt, namelijk Descartes als denkend wezen. Hij zag hierin niet alleen
Teken van waarheid
zijn gezochte fundament van alle kennis, maar ook het teken van waarheid dat kon
dienen als leidraad van het verstand.
, “cogito, ergo sum” is wellicht de bekendste zin uit de geschiedenis van de filosofie en
wordt te pas en te onpas gebruikt. De zin is afkomstig uit het oeuvre van Descartes, en is
exemplarisch zowel voor Descartes’ filosofische project als voor Descartes’ visie op het
wezen van de filosofie. Hij zag plots helder en onderscheiden in zijn geest dat hij aan
minstens één opvatting (deze opvatting) NIET kon twijfelen (want door te twijfelen ben
“ik denk, dus ik ben” je aan het DENKEN)!
4 Uit deze opvatting leidde hij af dat de werkelijkheid bestaat uit drie substanties:
• De denkende substantie (Geest/ Ziel)
• De Goddelijke substantie (God)
• De uitgebreide substantie (Materie)
Descartes kon zich helder en onderscheiden inbeelden dat je denkt zonder dat je een
Denkende substantie
lichaam hebt. Ons denken bestaat dus essentieel onafhankelijk van ons lichaam.
Descartes kon zich helder en onderscheiden inbeelden dat een wezen perfecter was dan
hijzelf. Aangezien de idee van perfectie niet kon komen uit hemzelf (aangezien hij niet
Goddelijke substantie
perfect was) en ook niet voort kon komen uit het niets, moest er een perfect wezen zijn
– God, als oorsprong van het idee van perfectie.
Aangezien er een perfecte God was die ons geschapen heeft, konden onze zintuigelijke
ideeën over een werkelijkheid extern aan ons denken geen bedrog zijn. God zou ons
immers niet bedriegen. Die externe wereld kon Descartes – opnieuw – helder en
Uitgebreide substantie onderscheiden denken als deeltjes die zich uitbreiden in drie dimensies (lengte, breedte,
diepte). Alle andere eigenschappen die we aan die deeltjes konden toeschrijven
Bv. Geur, smaak, warmte, koude, kleur), daaraan kon Descartes twijfelen.
Descartes raadde aan om dit te volgen; een reeks van voorlopige regels voor het
handelen:
1. De wetten en gebruiken te volgen van het land waar je bent opgegroeid, en het
geloof aan te hangen dat je van kinds af hebt meegekregen.
2. In tegenstelling tot de methodische twijfel over opvattingen, vastberaden de
Provisoire moraal
handelingen uit te voeren waartoe je besloten hebt.
3. Niets te verlangen dat je niet zelf kunt bereiken.
Aan de hand hiervan kan je gemakkelijk leven, terwijl je in het domein van de opvattingen
precies zeer streng en methodisch te werk gaat en zo over heel veel domeinen je oordeel
moet uitstellen.
Kritisch onderzoek Kant begreep filosofie als een kritisch onderzoek.
Een denkactiviteit waarbij je geen enkele zintuigelijke informatie nodig hebt om tot
inzichten te komen waarover je zeker was. Dit genoot niet eenzelfde consensus en
aanverwant gevoel van vooruitgang als de experimentele natuurfilosofie. Het heeft
traditioneel wel een gelijkaardige doelstelling als experimentele natuurfilosofie, namelijk
Zuivere filosofie
het produceren van ware oordelen over de wereld. Kant meende dat zuivere filosofie
hiertoe niet in staat was. Het moest een andere doelstelling aannemen, namelijk een
onderzoek naar de mogelijkheid van ware oordelen over de natuur of over het goede en
het slechte.
Experimentele Een praktijk die we vandaag “wetenschap” noemen. Ook zou het de mensheid in het licht
natuurfilosofie van de waarheid plaatsen.
Transcendentaal Deze term gebruikte Kant voor zo’n onderzoek naar de mogelijkheidsvoorwaarden of
onderzoek vooronderstellingen van het oordeel.
In de samenvatting kan je deze woorden gemakkelijk terugvinden doordat ze rood gearceerd zijn. Zo kan je meer
info vinden en een context bij de woorden!
