SAMENVATTING 2.6 ANXIETY EN
STRESS
PROBLEEM 1: STRESS
WAT IS STRESS?
Stress bestaat uit twee componenten: fysiek en psychologisch. Deze kunnen onderzocht worden op drie
manieren:
Stress als stimulus. De focus ligt op de omgeving. vb. een veel eisende baan. Fysieke dingen heten
stressors.
Stress als reactie. Dit kan psychologisch zijn door middel van gedachtepatronen. Maar ook fysiologisch
door een snel kloppend hart. De reactie op een stressor heet strain.
Stress als proces. Dit bevat zowel stressors als strains, maar ook de relatie tussen de persoon en
omgeving. transacties zijn interacties en aanpassingen in het proces.
Stress wordt gedefinieerd als de omstandigheid waarin transacties iemand ertoe brengen een discrepantie
waar te nemen tussen de fysieke en fysiologische eisen van een situatie en de middelen van zijn of haar
biologische, psychologische of sociale systemen. In onderstaande tabel staan de componenten die stress
definiëren.
Component Beschrijving/voorbeeld
Middelen/bronnen Stress doet een inslag op iemands bio psychosociale bronnen om met moeilijke
omstandigheden om te gaan. Maar deze bronnen zijn wel gelimiteerd.
Eisen De hoeveelheid middelen er nodig zijn voor de stressor.
Discrepantie Wanneer er een mismatch is tussen de eisen van de situatie en de middelen
van een persoon, ontstaat discrepantie.
Transacties In onze transacties met de omgeving, beoordelen we onze eisen, middelen en
discrepanties met hen.
TRANSACTIONEEL MODEL VAN STRESS
Cognitieve beoordeling is een mentaal proces waarbij mensen twee factoren beoordelen: (1) bedreigt de eis
hun fysieke of psychologische welzijn en (2) zijn de middelen beschikbaar om aan de eis te voldoen. Dit heet
ook wel primaire en secondaire beoordeling.
De primaire beoordeling kan in drie beoordelingen vallen: het is irrelevant; het is positief; het is stressvol.
Situaties die we beoordelen als stressvol krijgen verdere beoordeling met drie implicaties: schade-verlies,
bedreiging en uitdaging. Schade-verlies refereert naar het aantal schade dat al heeft plaatsgevonden.
Bedreigingen bevat verwachtingen voor de toekomst. Uitdaging is de mogelijkheid om groei of winst te
bereiken bij de eisen. Bijvoorbeeld als iemand een moeilijke baan aangeboden krijgt, maar dit ook als een
mogelijkheid ziet om haar vaardigheden uit te breiden en meer geld te maken.
De secondaire beoordeling refereert naar onze assessment van de middelen die we beschikbaar hebben om
met de stressvolle gebeurtenis om te gaan. Voorbeeld van zo een beoordeling is ‘ik kan het niet doen’ of ‘ik kan
het doen als Ginny helpt’. De conditie van stress die we ervaren hangt vaak af van de uitkomst van de
beoordeling die we maken. Als de eisen groter zijn dan onze middelen ervaren we stress.
,BIOLOGISCHE ASPECTEN VAN STRESS
Reactiviteit is het fysiologische deel van een respons op een stressor of een strain. Genetische factoren
beïnvloeden de mate van reactiviteit van mensen.
ALGEMENE ADAPTATIE SYNDROOM (GAS)
In 1979 beschreef Selye het algemene adaptatie syndroom. Dit is een geactiveerde, algemene reactie op
stress. Dit bestaat uit verschillende fasen:
1. Alarm. Dit wordt gekenmerkt door een vergrote activiteit van het sympathisch zenuwstelsel. Dit maakt
het lichaam klaar voor reacties op noodgevallen. Epinephrine en norepinephrine worden vrijgelaten in
het bloed. De HPA-as wordt geactiveerd. De hypothalamus activeert de ACTH, cortisol.
2. Weerstand. De sympathische reactie neemt af, maar de adrenal cortex scheidt cortisol en andere
hormonen uit die het lichaam in staat stellen om alert te blijven (HPA-as), tegen infecties te vechten
en wonden te helen. Vermogen om andere stressors te weren wordt minder.
3. Uitputting. Het individu is moe, inactief en kwetsbaar, omdat het zenuwstelsel en immuunsysteem
geen energie meer hebben om de alerte reacties te blijven geven. Als stress aan blijft houden kan er
schade en ziekte komen en zelfs dood.
De allostatic load zijn de effecten op het lichaam om zich snel aan te passen aan de stressor. Hoge levels van
allostatic load zijn gerelateerd aan slechte gezondheid in kinderen en ouderen. Vier factoren zijn belangrijk
voor de algemene aantal fysiologische stress: aantal blootstelling, sterkte van de reactiviteit (de een reageert
heftiger op een tentamen dan de ander), level van herstel (bij sommige mensen blijft de stress langer hangen)
en middelen van herstel (te weinig slaap kan een bron van stress en draagt direct bij aan de allostatic load).
Er is ook kritiek op GAS. Seyle geloofde dat de GAS non-specifiek is aan de soort stressor. Er zijn hiervoor drie
soorten tegenbewijs:
1. Sommige stressors zorgen voor een sterkere emotionele respons dan andere.
2. Het patroon van fysiologische arousal onder stress hangt af van twee factoren: effort en distress.
a. Effort bevat de interesse, het streven en de vastberadenheid van een persoon. Distress bevat
onzekerheid, verveling en ontevredenheid.
b. Effort met distress gaat gepaard met een stijging in catecholamine en cortisol en komt vaak
voor bij mensen met een herhalend, lopendebandwerk.
c. Effort zonder distress is een vrolijke staat met actieve en succesvolle coping, hoge
werkbetrokkenheid en een hoge zelfcontrole. Het gaat gepaard met een stijging van
catecholamine en cortisol wordt onderdrukt.
d. Distress zonder effort bevat een hopeloos gevoel, controleverlies en opgeven. Het gaat
gepaard met een stijging van cortisol en catecholamine kan ook stijgen.
3. Cognitieve beoordelingsprocessen spelen een rol bij de reactie op stressors. Intelligentie kinderen
hadden bijvoorbeeld hogere levels van cortisol op de dag van een toets dan minder intelligente
kinderen, waarschijnlijk omdat intelligente kinderen meer stressen over hun prestatie.
De basisstructuur van GAS is dus valide, maar het gaat ervan uit dat alle stressors dezelfde reacties uitlokken.
Het houdt dus geen rekening met psychosociale factoren van stress.
GEZONDHEID
,Seyle beschreef de stressrespons en benadrukte de tweezijdige aard. Op korte termijn produceert het
adaptieve veranderingen om het organisme te laten reageren op de stressor. Op de lange termijn produceert
het veranderingen die niet aan te passen zijn.
DE INVLOED VAN STRESS
COGNITIE
Hoge levels van stress beïnvloeden geheugen en aandacht van mensen. Chronisch geluid kan ervoor zorgen dat
mensen die proberen dit geluid weg te drukken algemene cognitieve minderingen ontwikkelen omdat ze
moeite hebben met welke geluiden ze wel en niet uit moeten zetten. Cognitie kan ook zorgen voor stress.
Zorgen over toekomstige bedreigingen over het verleden kan dus toch zorgen voor stress ook al is er geen
stressvolle situatie aanwezig. Moeite met het helder denken tijdens stress kan ook komen door psychologische
controle of regulatie van de stress reactie.
EMOTIE
Mensen gebruik vaak hun emotionele staat om stress te evalueren. Angst is een gebruikelijke emotionele
reactie die psychologische discomfort bevat. Anxiety is een vaag gevoel van ongemak die niet een specifieke
bedreiging bevat. Stress kan ook leiden tot gevoel van verdriet of depressie.
BRONNEN VAN STRESS
PERSOON
Ziekte kan zorgen voor stress. De leeftijd speelt ook een rol: het vermogen van het lichaam om ziekten te
bestrijden verbetert in de kindertijd en daalt weer als men ouder wordt. Ook de betekenis van een ziekte
verandert met de leeftijd.
Conflict kan ook zorgen voor stress. Het duwen en trekken in verschillende richtingen van conflict zorgt voor
tegengestelde neigingen: approach en vermijding.
Approach/approach is als de keuze 2 aantrekkelijke doelen bevat die onverenigbaar zijn. Dit conflict
kan makkelijk opgelost worden. Hoe belangrijke de keuze is voor de persoon, hoe meer stress erbij
komt kijken.
Vermijding/vermijding is de keuze tussen 2 onaantrekkelijke situaties. Dit conflict is moeilijk op te
lossen en erg stressvol.
Approach/vermijding is als een enkel doel of situatie aantrekkelijke en onaantrekkelijke kenmerken
heeft. Het kan stressvol en moeilijk op te lossen zijn.
De meeste stressors komen van motieven of doelen, vooral over sociale interacties en relaties met anderen.
Gevoel van afwijzing, isolatie, competitie etc. zijn centrale stressbronnen.
FAMILIE
Onze dichtstbijzijnde relaties zijn een grote factor van stress. Drie belangrijke componenten van stress in
familie zijn (1) een toevoeging aan de familie. Een nieuwe baby brengt veel stress mee. (2) scheiding. Dit is ook
geassocieerd met slaap problemen. (3) familie ziekt, handicap of dood. Een ziekkind kan tot PTSD leiden bij
ouders. Aandacht verdelen is moeilijk.
MAATSCHAPPIJ EN COMMUNITY
, Kinderen ervaren veel stress op school. Volwassenen veel bij banen. De werkdruk kan te hoog liggen. Er zijn
een aantal factoren bij het werk die voor extra stress zorgen:
Fysieke omgeving van de baan
Het gevoel van niet voldoende controle over aspecten van de baan
Slechte interpersoonlijke relaties
Gevoel van niet voldoende erkenning/vooruitgang
Baanverlies of onzekerheid
Verantwoordelijkheid voor andermans leven
HET METEN VAN STRESS
FYSIOLOGISCHE KENMERKEN
Stress leidt tot fysiologisch arousal. Dit is te meten door middel van bloeddruk, hartslag, zweten. In een
polygraf komt dit allemaal samen. Het kan ook via biochemische analyses van het bloed of urine, om te kijken
naar hormonen.
Voordelen hiervan zijn dat het makkelijk, objectief en betrouwbaar is. De nadelen zijn dat het duur is en de
meting zelf kan stressvol zijn. Metingen worden beïnvloed door gender, gewicht, activiteit voorafgaand en
consumptie.
LEVENSGEBEURTENISSEN
Via een lijst van levensgebeurtenissen kan ook stress gemeten worden. Hier in staan grote dingen die kunnen
plaatsvinden in iemands leven die enige psychologische aanpassing nodig hebben. De schaalt wijst elk event
aan met een waarde die stressvolheid reflecteert.
Een voorbeeld hiervan is de sociale leesbaarheid beoordelingsschaal (SRRS). Vaak krijgen ze een lijst met
gebeurtenissen en moeten ze aanvinken wat ze mee hebben gemaakt in de afgelopen 24 maanden. Voordelen
is dat het makkelijk en snel in te vullen is. Nadelen zijn dat items of vragen dubbelzinnig opgevat kunnen
worden. Het neemt de individuele aspecten niet mee. De impact van een overlijden partner verschilt voor een
30-jarige en een 70-jarige.
DAGELIJKS GEDOE
Dit meetinstrument kijkt naar dagelijks gedoe. Er zijn 117 events die kleine maar ook grote gedoe bevat. Ze
moeten aangeven wat ze in de afgelopen maanden hebben meegemaakt.
POSITIEVE STRESS
Er is een optimaal level van arousal dat goed voor je is. Het verschilt per persoon waar dit ligt. Mensen
verschillen in hun vatbaarheid voor de effecten van stress.
STRESS
PROBLEEM 1: STRESS
WAT IS STRESS?
Stress bestaat uit twee componenten: fysiek en psychologisch. Deze kunnen onderzocht worden op drie
manieren:
Stress als stimulus. De focus ligt op de omgeving. vb. een veel eisende baan. Fysieke dingen heten
stressors.
Stress als reactie. Dit kan psychologisch zijn door middel van gedachtepatronen. Maar ook fysiologisch
door een snel kloppend hart. De reactie op een stressor heet strain.
Stress als proces. Dit bevat zowel stressors als strains, maar ook de relatie tussen de persoon en
omgeving. transacties zijn interacties en aanpassingen in het proces.
Stress wordt gedefinieerd als de omstandigheid waarin transacties iemand ertoe brengen een discrepantie
waar te nemen tussen de fysieke en fysiologische eisen van een situatie en de middelen van zijn of haar
biologische, psychologische of sociale systemen. In onderstaande tabel staan de componenten die stress
definiëren.
Component Beschrijving/voorbeeld
Middelen/bronnen Stress doet een inslag op iemands bio psychosociale bronnen om met moeilijke
omstandigheden om te gaan. Maar deze bronnen zijn wel gelimiteerd.
Eisen De hoeveelheid middelen er nodig zijn voor de stressor.
Discrepantie Wanneer er een mismatch is tussen de eisen van de situatie en de middelen
van een persoon, ontstaat discrepantie.
Transacties In onze transacties met de omgeving, beoordelen we onze eisen, middelen en
discrepanties met hen.
TRANSACTIONEEL MODEL VAN STRESS
Cognitieve beoordeling is een mentaal proces waarbij mensen twee factoren beoordelen: (1) bedreigt de eis
hun fysieke of psychologische welzijn en (2) zijn de middelen beschikbaar om aan de eis te voldoen. Dit heet
ook wel primaire en secondaire beoordeling.
De primaire beoordeling kan in drie beoordelingen vallen: het is irrelevant; het is positief; het is stressvol.
Situaties die we beoordelen als stressvol krijgen verdere beoordeling met drie implicaties: schade-verlies,
bedreiging en uitdaging. Schade-verlies refereert naar het aantal schade dat al heeft plaatsgevonden.
Bedreigingen bevat verwachtingen voor de toekomst. Uitdaging is de mogelijkheid om groei of winst te
bereiken bij de eisen. Bijvoorbeeld als iemand een moeilijke baan aangeboden krijgt, maar dit ook als een
mogelijkheid ziet om haar vaardigheden uit te breiden en meer geld te maken.
De secondaire beoordeling refereert naar onze assessment van de middelen die we beschikbaar hebben om
met de stressvolle gebeurtenis om te gaan. Voorbeeld van zo een beoordeling is ‘ik kan het niet doen’ of ‘ik kan
het doen als Ginny helpt’. De conditie van stress die we ervaren hangt vaak af van de uitkomst van de
beoordeling die we maken. Als de eisen groter zijn dan onze middelen ervaren we stress.
,BIOLOGISCHE ASPECTEN VAN STRESS
Reactiviteit is het fysiologische deel van een respons op een stressor of een strain. Genetische factoren
beïnvloeden de mate van reactiviteit van mensen.
ALGEMENE ADAPTATIE SYNDROOM (GAS)
In 1979 beschreef Selye het algemene adaptatie syndroom. Dit is een geactiveerde, algemene reactie op
stress. Dit bestaat uit verschillende fasen:
1. Alarm. Dit wordt gekenmerkt door een vergrote activiteit van het sympathisch zenuwstelsel. Dit maakt
het lichaam klaar voor reacties op noodgevallen. Epinephrine en norepinephrine worden vrijgelaten in
het bloed. De HPA-as wordt geactiveerd. De hypothalamus activeert de ACTH, cortisol.
2. Weerstand. De sympathische reactie neemt af, maar de adrenal cortex scheidt cortisol en andere
hormonen uit die het lichaam in staat stellen om alert te blijven (HPA-as), tegen infecties te vechten
en wonden te helen. Vermogen om andere stressors te weren wordt minder.
3. Uitputting. Het individu is moe, inactief en kwetsbaar, omdat het zenuwstelsel en immuunsysteem
geen energie meer hebben om de alerte reacties te blijven geven. Als stress aan blijft houden kan er
schade en ziekte komen en zelfs dood.
De allostatic load zijn de effecten op het lichaam om zich snel aan te passen aan de stressor. Hoge levels van
allostatic load zijn gerelateerd aan slechte gezondheid in kinderen en ouderen. Vier factoren zijn belangrijk
voor de algemene aantal fysiologische stress: aantal blootstelling, sterkte van de reactiviteit (de een reageert
heftiger op een tentamen dan de ander), level van herstel (bij sommige mensen blijft de stress langer hangen)
en middelen van herstel (te weinig slaap kan een bron van stress en draagt direct bij aan de allostatic load).
Er is ook kritiek op GAS. Seyle geloofde dat de GAS non-specifiek is aan de soort stressor. Er zijn hiervoor drie
soorten tegenbewijs:
1. Sommige stressors zorgen voor een sterkere emotionele respons dan andere.
2. Het patroon van fysiologische arousal onder stress hangt af van twee factoren: effort en distress.
a. Effort bevat de interesse, het streven en de vastberadenheid van een persoon. Distress bevat
onzekerheid, verveling en ontevredenheid.
b. Effort met distress gaat gepaard met een stijging in catecholamine en cortisol en komt vaak
voor bij mensen met een herhalend, lopendebandwerk.
c. Effort zonder distress is een vrolijke staat met actieve en succesvolle coping, hoge
werkbetrokkenheid en een hoge zelfcontrole. Het gaat gepaard met een stijging van
catecholamine en cortisol wordt onderdrukt.
d. Distress zonder effort bevat een hopeloos gevoel, controleverlies en opgeven. Het gaat
gepaard met een stijging van cortisol en catecholamine kan ook stijgen.
3. Cognitieve beoordelingsprocessen spelen een rol bij de reactie op stressors. Intelligentie kinderen
hadden bijvoorbeeld hogere levels van cortisol op de dag van een toets dan minder intelligente
kinderen, waarschijnlijk omdat intelligente kinderen meer stressen over hun prestatie.
De basisstructuur van GAS is dus valide, maar het gaat ervan uit dat alle stressors dezelfde reacties uitlokken.
Het houdt dus geen rekening met psychosociale factoren van stress.
GEZONDHEID
,Seyle beschreef de stressrespons en benadrukte de tweezijdige aard. Op korte termijn produceert het
adaptieve veranderingen om het organisme te laten reageren op de stressor. Op de lange termijn produceert
het veranderingen die niet aan te passen zijn.
DE INVLOED VAN STRESS
COGNITIE
Hoge levels van stress beïnvloeden geheugen en aandacht van mensen. Chronisch geluid kan ervoor zorgen dat
mensen die proberen dit geluid weg te drukken algemene cognitieve minderingen ontwikkelen omdat ze
moeite hebben met welke geluiden ze wel en niet uit moeten zetten. Cognitie kan ook zorgen voor stress.
Zorgen over toekomstige bedreigingen over het verleden kan dus toch zorgen voor stress ook al is er geen
stressvolle situatie aanwezig. Moeite met het helder denken tijdens stress kan ook komen door psychologische
controle of regulatie van de stress reactie.
EMOTIE
Mensen gebruik vaak hun emotionele staat om stress te evalueren. Angst is een gebruikelijke emotionele
reactie die psychologische discomfort bevat. Anxiety is een vaag gevoel van ongemak die niet een specifieke
bedreiging bevat. Stress kan ook leiden tot gevoel van verdriet of depressie.
BRONNEN VAN STRESS
PERSOON
Ziekte kan zorgen voor stress. De leeftijd speelt ook een rol: het vermogen van het lichaam om ziekten te
bestrijden verbetert in de kindertijd en daalt weer als men ouder wordt. Ook de betekenis van een ziekte
verandert met de leeftijd.
Conflict kan ook zorgen voor stress. Het duwen en trekken in verschillende richtingen van conflict zorgt voor
tegengestelde neigingen: approach en vermijding.
Approach/approach is als de keuze 2 aantrekkelijke doelen bevat die onverenigbaar zijn. Dit conflict
kan makkelijk opgelost worden. Hoe belangrijke de keuze is voor de persoon, hoe meer stress erbij
komt kijken.
Vermijding/vermijding is de keuze tussen 2 onaantrekkelijke situaties. Dit conflict is moeilijk op te
lossen en erg stressvol.
Approach/vermijding is als een enkel doel of situatie aantrekkelijke en onaantrekkelijke kenmerken
heeft. Het kan stressvol en moeilijk op te lossen zijn.
De meeste stressors komen van motieven of doelen, vooral over sociale interacties en relaties met anderen.
Gevoel van afwijzing, isolatie, competitie etc. zijn centrale stressbronnen.
FAMILIE
Onze dichtstbijzijnde relaties zijn een grote factor van stress. Drie belangrijke componenten van stress in
familie zijn (1) een toevoeging aan de familie. Een nieuwe baby brengt veel stress mee. (2) scheiding. Dit is ook
geassocieerd met slaap problemen. (3) familie ziekt, handicap of dood. Een ziekkind kan tot PTSD leiden bij
ouders. Aandacht verdelen is moeilijk.
MAATSCHAPPIJ EN COMMUNITY
, Kinderen ervaren veel stress op school. Volwassenen veel bij banen. De werkdruk kan te hoog liggen. Er zijn
een aantal factoren bij het werk die voor extra stress zorgen:
Fysieke omgeving van de baan
Het gevoel van niet voldoende controle over aspecten van de baan
Slechte interpersoonlijke relaties
Gevoel van niet voldoende erkenning/vooruitgang
Baanverlies of onzekerheid
Verantwoordelijkheid voor andermans leven
HET METEN VAN STRESS
FYSIOLOGISCHE KENMERKEN
Stress leidt tot fysiologisch arousal. Dit is te meten door middel van bloeddruk, hartslag, zweten. In een
polygraf komt dit allemaal samen. Het kan ook via biochemische analyses van het bloed of urine, om te kijken
naar hormonen.
Voordelen hiervan zijn dat het makkelijk, objectief en betrouwbaar is. De nadelen zijn dat het duur is en de
meting zelf kan stressvol zijn. Metingen worden beïnvloed door gender, gewicht, activiteit voorafgaand en
consumptie.
LEVENSGEBEURTENISSEN
Via een lijst van levensgebeurtenissen kan ook stress gemeten worden. Hier in staan grote dingen die kunnen
plaatsvinden in iemands leven die enige psychologische aanpassing nodig hebben. De schaalt wijst elk event
aan met een waarde die stressvolheid reflecteert.
Een voorbeeld hiervan is de sociale leesbaarheid beoordelingsschaal (SRRS). Vaak krijgen ze een lijst met
gebeurtenissen en moeten ze aanvinken wat ze mee hebben gemaakt in de afgelopen 24 maanden. Voordelen
is dat het makkelijk en snel in te vullen is. Nadelen zijn dat items of vragen dubbelzinnig opgevat kunnen
worden. Het neemt de individuele aspecten niet mee. De impact van een overlijden partner verschilt voor een
30-jarige en een 70-jarige.
DAGELIJKS GEDOE
Dit meetinstrument kijkt naar dagelijks gedoe. Er zijn 117 events die kleine maar ook grote gedoe bevat. Ze
moeten aangeven wat ze in de afgelopen maanden hebben meegemaakt.
POSITIEVE STRESS
Er is een optimaal level van arousal dat goed voor je is. Het verschilt per persoon waar dit ligt. Mensen
verschillen in hun vatbaarheid voor de effecten van stress.
