Fysiologie II
1 Endocrien stelsel/hormoonstelsel
1.1 Inleiding
Verschillen tussen het zenuwstelsel & het endocrien stelsel
Zenuwstelsel Endocrien stelsel
Lange termijn effecten Korte termijn effecten
Endocriene cellen Neuronen
Transport via bloed Transport via elektrische signalen door
neuronen
1.2 Homeostase wordt gehandhaafd via communicatie tussen cellen
1.2.1 Homeostase (= het stabiel houden van het inwendig milieu)
Het proces van homeostase
Stimulus
Sensor/receptor: detecteert verandering/stimulus
Controle centrum
Effector: reageren op stimulus/milieu herstellen
Effect
1.2.2 Communicatie tussen cellen
De kliercellen produceren signaalstoffen die kunnen binden op de receptoren van de
doelcellen. Beide moeten aanwezig zijn om te kunnen communiceren.
Terwijl het effect van een bepaald hormoon nog voortduurt, kan een cel additionele
instructies van andere hormonen ontvangen.
Elke cel heeft oppervlaktestructuren op zijn celwand. Deze kunnen constant aanwezig zijn of kunnen
wijzigen tijdens de levensduur van de cel. Ze kunnen zeer specifiek zijn voor een bepaald type cel of
een bepaalde ontwikkelingsfase.
Cellen kunnen op verschillende manieren communiceren met elkaar
Aangrenzende cellen: gap junction
Naburige cellen:
o Autocriene communicatie: eigen geproduceerd product werkt in op eigen receptor
o Paracriene communicatie: geproduceerd product werkt in op doelcel
Cellen op afstand: bloedbaan (hormoonstelsel)
Het endocriene stelsel wordt voornamelijk gereguleerd via negatieve feedback. Endocriene cellen
produceren hormonen die in de bloedbaan terechtkomen. Ze stimuleren een doelcel om een
bepaalde actie uit te voeren. Negatieve feedback zorgt ervoor dat deze actie beëindigt wordt.
1
,1.3 Het endocriene stelsel reguleert fysiologische processen via de
binding van hormonen aan receptoren
Er zijn 2 soorten klieren
Endocriene klieren Exocriene klieren
Schildklier Borstklier
Alvleesklier/pancreas (hormonen) Speekselklier
Pijnappelklier/epifyse Zweetklier
Alvleesklier/pancreas (enzymen)
Alle klieren met hun producten
3 chemische groepen hormonen volgens hun structuur
Aminozuurderivaten: afgeleid van een aminozuur (wateroplosbaar)
Peptiden & eiwitten: ketens van aminozuren (wateroplosbaar)
Vetderivaten: afgeleid van een lipide (vetoplosbaar)
Het belang van vetoplosbaar & wateroplosbaar
Vetoplosbare hormonen zijn niet oplosbaar in water/bloed, ze hebben een transporteiwit
nodig om getransporteerd te kunnen worden in het bloed.
2
, De werkingsmechanismen van hormonen
1. Endocriene cellen produceren hormonen
2. Transport via bloedbaan
3. Doelcellen bezitten receptoren
Waarom kunnen vetoplosbare hormonen wel & wateroplosbare hormonen niet binden op
receptoren in de cel?
Vetoplosbare hormonen kunnen de dubbellipidelaag doordringen, wateroplosbare
hormonen niet.
1.3.1 Hormoonwerking op de plasmamembraan
Dit proces doorloopt verschillende stappen
1. Hormoon (1ste signaalstof) bindt op receptor aan de buitenkant van de cel (transmembranaire
receptor)
2. De receptor ondergaat een wijziging waardoor het G-eiwit geactiveerd wordt
3. Geactiveerd G-eiwit komt los & koppeld aan een enzym
4. Subunit van G-eiwit verplaatst zich naar adenylaatcyclase
5. Adenylaatcyclase zet ATP om naar cAMP (2 de signaalstof)
6. Stijging van het gehalte cAMP in de cel
7. cAMP kan proteïne kinase activeren
1.3.2 Hormooninteractie met intercellulaire receptoren
De receptor bevindt zich in de cel, waardoor alleen vetoplosbare hormonen kunnen binden op deze
receptor. Wateroplosbare hormonen kunnen niet door de dubbellipidelaag.
1. Hormoon-receptorcomplex bindt op specifieke plaats op het DNA
2. De genactiviteit & eiwitsynthese veranderd
3. Er ontstaan nieuwe eiwitten
1.3.3 Extracellulaire & intracellulaire receptoren
Extracellulaire receptoren Intracellulaire receptoren
Gelegen in celmembraan Gelegen in cytoplasma of celkern
Doel van aminozuurderivaten, peptiden & Doel van steroïden & schildklierhormonen
eicosanoïden Werkt via wijzigingen in genexpressie
Werkt d.m.v. een tweede signaalstof Schildklierhormonen hebben uitwerking op
mitochondriën
1.3.4 Afgifte & transport van hormonen
Hormonen komen tijdens de afgifte rechtstreeks in de capillairen terecht. De meeste hormonen
circuleren vrij in het bloed, steroïden & schildklierhormoon binden zich aan bloedeiwitten voor
transport. Inactieve vrije hormonen binden aan celreceptoren & worden verwijderd door lever &
nieren.
1.3.5 Regulering van de hormonale activiteit
Er zijn 3 soorten prikkels die de hormonale activiteit regelen
Humorale/vloeibare prikkels: veranderingen in de samenstelling van extracellulaire vloeistof
Neurale prikkels: verbinding tussen zenuw & klier
Hormonale/endocriene prikkels
3
1 Endocrien stelsel/hormoonstelsel
1.1 Inleiding
Verschillen tussen het zenuwstelsel & het endocrien stelsel
Zenuwstelsel Endocrien stelsel
Lange termijn effecten Korte termijn effecten
Endocriene cellen Neuronen
Transport via bloed Transport via elektrische signalen door
neuronen
1.2 Homeostase wordt gehandhaafd via communicatie tussen cellen
1.2.1 Homeostase (= het stabiel houden van het inwendig milieu)
Het proces van homeostase
Stimulus
Sensor/receptor: detecteert verandering/stimulus
Controle centrum
Effector: reageren op stimulus/milieu herstellen
Effect
1.2.2 Communicatie tussen cellen
De kliercellen produceren signaalstoffen die kunnen binden op de receptoren van de
doelcellen. Beide moeten aanwezig zijn om te kunnen communiceren.
Terwijl het effect van een bepaald hormoon nog voortduurt, kan een cel additionele
instructies van andere hormonen ontvangen.
Elke cel heeft oppervlaktestructuren op zijn celwand. Deze kunnen constant aanwezig zijn of kunnen
wijzigen tijdens de levensduur van de cel. Ze kunnen zeer specifiek zijn voor een bepaald type cel of
een bepaalde ontwikkelingsfase.
Cellen kunnen op verschillende manieren communiceren met elkaar
Aangrenzende cellen: gap junction
Naburige cellen:
o Autocriene communicatie: eigen geproduceerd product werkt in op eigen receptor
o Paracriene communicatie: geproduceerd product werkt in op doelcel
Cellen op afstand: bloedbaan (hormoonstelsel)
Het endocriene stelsel wordt voornamelijk gereguleerd via negatieve feedback. Endocriene cellen
produceren hormonen die in de bloedbaan terechtkomen. Ze stimuleren een doelcel om een
bepaalde actie uit te voeren. Negatieve feedback zorgt ervoor dat deze actie beëindigt wordt.
1
,1.3 Het endocriene stelsel reguleert fysiologische processen via de
binding van hormonen aan receptoren
Er zijn 2 soorten klieren
Endocriene klieren Exocriene klieren
Schildklier Borstklier
Alvleesklier/pancreas (hormonen) Speekselklier
Pijnappelklier/epifyse Zweetklier
Alvleesklier/pancreas (enzymen)
Alle klieren met hun producten
3 chemische groepen hormonen volgens hun structuur
Aminozuurderivaten: afgeleid van een aminozuur (wateroplosbaar)
Peptiden & eiwitten: ketens van aminozuren (wateroplosbaar)
Vetderivaten: afgeleid van een lipide (vetoplosbaar)
Het belang van vetoplosbaar & wateroplosbaar
Vetoplosbare hormonen zijn niet oplosbaar in water/bloed, ze hebben een transporteiwit
nodig om getransporteerd te kunnen worden in het bloed.
2
, De werkingsmechanismen van hormonen
1. Endocriene cellen produceren hormonen
2. Transport via bloedbaan
3. Doelcellen bezitten receptoren
Waarom kunnen vetoplosbare hormonen wel & wateroplosbare hormonen niet binden op
receptoren in de cel?
Vetoplosbare hormonen kunnen de dubbellipidelaag doordringen, wateroplosbare
hormonen niet.
1.3.1 Hormoonwerking op de plasmamembraan
Dit proces doorloopt verschillende stappen
1. Hormoon (1ste signaalstof) bindt op receptor aan de buitenkant van de cel (transmembranaire
receptor)
2. De receptor ondergaat een wijziging waardoor het G-eiwit geactiveerd wordt
3. Geactiveerd G-eiwit komt los & koppeld aan een enzym
4. Subunit van G-eiwit verplaatst zich naar adenylaatcyclase
5. Adenylaatcyclase zet ATP om naar cAMP (2 de signaalstof)
6. Stijging van het gehalte cAMP in de cel
7. cAMP kan proteïne kinase activeren
1.3.2 Hormooninteractie met intercellulaire receptoren
De receptor bevindt zich in de cel, waardoor alleen vetoplosbare hormonen kunnen binden op deze
receptor. Wateroplosbare hormonen kunnen niet door de dubbellipidelaag.
1. Hormoon-receptorcomplex bindt op specifieke plaats op het DNA
2. De genactiviteit & eiwitsynthese veranderd
3. Er ontstaan nieuwe eiwitten
1.3.3 Extracellulaire & intracellulaire receptoren
Extracellulaire receptoren Intracellulaire receptoren
Gelegen in celmembraan Gelegen in cytoplasma of celkern
Doel van aminozuurderivaten, peptiden & Doel van steroïden & schildklierhormonen
eicosanoïden Werkt via wijzigingen in genexpressie
Werkt d.m.v. een tweede signaalstof Schildklierhormonen hebben uitwerking op
mitochondriën
1.3.4 Afgifte & transport van hormonen
Hormonen komen tijdens de afgifte rechtstreeks in de capillairen terecht. De meeste hormonen
circuleren vrij in het bloed, steroïden & schildklierhormoon binden zich aan bloedeiwitten voor
transport. Inactieve vrije hormonen binden aan celreceptoren & worden verwijderd door lever &
nieren.
1.3.5 Regulering van de hormonale activiteit
Er zijn 3 soorten prikkels die de hormonale activiteit regelen
Humorale/vloeibare prikkels: veranderingen in de samenstelling van extracellulaire vloeistof
Neurale prikkels: verbinding tussen zenuw & klier
Hormonale/endocriene prikkels
3
