Ontwikkelingspsychologie samenvatting, colleges + boek
Hoofdstuk 1
Ontwikkelingspsychologie het identificeren en beschrijven van veranderingen in verschillende
ontwikkelingsdomeinen en de processen achter deze veranderingen.
Nativisme het idee dat ontwikkeling vooral wordt beïnvloed door het overgeven
van genen.
Empirisme Het idee dat ontwikkeling vooral wordt beïnvloed door milieufactoren
Continue ontwikkeling een vorm van ontwikkeling waarbij vaardigheden zich in een
geleidelijke en soepele manier ontwikkelen.
Discontinue ontwikkeling Een vorm van ontwikkeling waarin veranderingen plotseling ontstaan
in kwalitatief verschillende periodes van ontwikkeling.
Kritieke periode als in een bepaalde periode een bepaalde ervaring ontbreekt, is er
onherroepelijk schade
Gevoelige periode Periode in ontwikkeling (bepaalde leeftijd) waarin bepaalde
ervaringen belangrijk zijn voor typische ontwikkeling. Als deze
ervaringen niet voorkomen in deze periode, dan kan de typische
ontwikkeling nog wel plaatsvinden. Het kan later ook nog
Domein-algemene Ontwikkeling op 1 terrein heeft invloed op ontwikkeling op een ander
ontwikkeling terrein.
Domein-specifieke Het idee dat ontwikkeling van verschillende vaardigheden
ontwikkeling onafhankelijk van elkaar is en andere vaardigheden weinig beïnvloed.
Het staat los van elkaar.
Niveau van beschrijving De manier waarop we psychologische vaardigheden beschrijven. Kan
op biologisch, gedrag, sociaal en emotioneel niveau zijn.
Ecologische perspectief / Niet alleen het begrijpen van relaties tussen organismen en
contextuele perspectief verschillende omgevingen is belangrijk, maar ook de relaties tussen
deze systemen zelf is belangrijk. Over de interactie met omgeving.
Levensduur perspectief Een kijk op ontwikkeling als een proces dat zich het hele leven
voortzet. Van kleuter naar puber naar oudere.
leeftijdscohort Mensen die in dezelfde generatie zijn geboren.
Vroeger werden kinderen niet anders gezien dan volwassenen. Mede door Charles
Darwin, die menselijke ontwikkeling bestudeerde door naar zijn zoon te kijken, worden
kinderen nu wel onderscheden van volwassenen.
,Ontwikkeling moet je in groter perspectief bekijken → bronfenbrenner
Microsysteem: de omgeving waarin een kind leeft en communiceert met de mensen en
instituties dichtbij het kind.
Mesosysteem: bevat de correlaties tussen de componenten van het microsysteem.
(ouders communiceren met leraren)
Exosysteem: Het beïnvloed de ontwikkeling van het kind, maar het kind heeft er zelf
geen contact mee (werk van de ouders)
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
Macrosysteem: patroon van een bepaalde cultuur of
subcultuur.
Chronosysteem: alles samen.
Ontwikkelingspsychologie: het identificeren en
beschrijven van veranderingen in verschillende
ontwikkelingsdomeinen en de processen achter deze
veranderingen.
• Levenslooppsychologie. Ontwikkeling van de
levensloop
• Multidisciplinair. Er wordt kennis gebruikt uit
verschillende disciplines (biologie, sociologie etc.)
Ontwikkeling is verandering. Ontwikkeling is niet altijd positief. Je hebt:
• Vooruitgang. Op basisschool leer je lezen, rekenen, schrijven etc.
• Achteruitgang. Als je ouder wordt is het moeilijker om dingen te onthouden.
= multi-directioneel
Een eenmalige verandering is geen ontwikkeling. Het is ontwikkeling als het
onomkeerbaar is, het moet blijvend zijn voor een langere tijd.
Ontwikkeling is een proces.
Ontwikkeling voltrekt zich in de tijd. Ontwikkeling lijkt soms een momentopname, maar
het is een proces. Het gaat door de tijd heen.
Ontwikkeling is multidimensioneel
• Fysieke terrein (lichaam)
• Cognitieve terrein (taal, geheugen, probleem oplossen)
• Sociale terrein (emoties beheren, mensen begrijpen)
• Emotionele terrein
, Deze terreinen hebben invloed op elkaar. Veranderingen op het ene terrein hebben
vaak direct of indirect gevolgen voor de andere domeinen.
Ontwikkeling is multi-gedetermineerd
• Omgevingsfactoren (ouders, school, sport)
• Biologische factoren (genen)
• Culturele context
• Sociale en economische context
Context van de ontwikkeling. Invloeden op de ontwikkeling.
Normatief: veelvoorkomend
Normatief leeftijdsgebonden invloeden: deze zijn leeftijdsgebonden. Kunnen biologisch als sociaal
zijn. Biologische en sociale omgevingsfactoren die ongeveer gelijktijdig voorkomen in
leeftijdsgroepen in dezelfde cultuur. (bijv. rond 1,5 jaar lopen de meeste kinderen, meeste mensen
halen rond 18 jaar rijbewijs, meisjes worden rond 12 jaar ongesteld)
Normatief historische invloeden: biologische of sociale omgevingsfactoren die te maken hebben
met een bepaalde maatschappelijke situatie in een bepaalde context. (bijv. oorlog, epidemie,
opkomst internet).
Niet-normatieve invloeden: niet veel voorkomend. Zijn persoonsgebonden. (ongeval, scheiding,
loterij winnen)
Deze invloeden veranderen de ontwikkeling.
Dé ontwikkeling bestaat niet. Ieder kind ontwikkelt zich op zijn eigen manier. Toch is er wel
voorspelbaarheid:
• Normatieve ontwikkelingsstappen (mijlpalen, bijv. lopen vanaf 1,5 jaar)
• Stabiliteit in ontwikkelingspaden (bijv. vroeger al hoog IQ, later waarschijnlijk ook, op
jonge leeftijd al agressief, waarschijnlijk ook agressieve volwassene)
Conclusie: ontwikkeling is een uniek proces maar is in zekere mate voorspelbaar. Niet in termen
van zekerheden, maar wel in termen van kansen.
Basisthema’s m.b.t. ontwikkeling
Nature-nurture controverse (1)
• Nativisme (aanleg, nature). Ontwikkeling wordt bepaald door biologische factoren, dus
genen. Genen bepalen hoe het kind wordt.
• Empirisme (ervaring, nurture). Ontwikkeling wordt bepaald door omgevingsfactoren. De
omgeving zorgt ervoor dat ontwikkeling tot stand komt. Je kan van een kind maken van je
wil, compleet afhankelijk van omgeving.
Het is een combinatie van nature en nurture. Beide speelt een rol bij de ontwikkeling.
, Doorgaande lijn of niet (continue of discontinue) (2)
• Continue. Geleidelijkheid, kwantitatief (meer van hetzelfde). Uitbreiden van aanwezigheid
(bijv. woordenschat verbeteren)
• Discontinue. Abrupt, in aparte stadia, kwalitatieve verandering. (bijv. overgang van kruipen
naar lopen) → fasetheorieën
• Overlappend
Perioden van ontwikkeling (3)
• Kritieke periode: als in een bepaalde periode een bepaalde ervaring ontbreekt, is er
onherroepelijk schade. (bijv. als gans een moeder zien als ze geboren worden. Als ze een
• mens als eerste zien gaan ze het mens volgen, dit is onherroepelijk, ze zullen nooit
een moeder gans meer volgen)
• Gevoelige periode: in een bepaalde periode is een bepaalde ervaring optimaal, maar later
kan ook nog.
Door de kritieke en gevoelige periode kun je proberen in deze periode de opvoeding te
optimaliseren door bepaalde dingen te doen in deze specifieke periode.
Domein-algemene ontwikkeling vs. domein-specifieke ontwikkeling (4)
• Domein-algemeen. Ontwikkeling op 1 terrein heeft invloed op ontwikkeling op een ander
terrein. (achteruitzwemmen zorgt ervoor dat je beter kunt tennissen)
• Domein-specifiek. Ontwikkeling op 1 terrein blijft hierbij. Heeft geen invloed op de andere
terreinen.
Hoofdstuk 2
Theorie een logisch en samenhangend geheel van begrippen en relaties,
waarmee gepoogd wordt een bepaald aspect van de
werkelijkheid te beschrijven, te verklaren en te voorspellen.
Behavioristische perspectief Een leer prominent in de 20e eeuw waarin de rol van het leren
van de mens centraal staat. Je kan een mens alles leren en door
het opdoen van ervaringen leert een mens iets en ontwikkelt het
zich.
Klassieke conditionering een organisme leert op een bepaalde manier om te reageren op
een andere stimulus hetzelfde als op de normale stimulus.
Operante conditionering Het leren met behulp van beloning en straf. een vrijwillig respons
kan worden versterkt of verzwakt door de associatie met
positieve of negatieve consequenties.
Rijpingsleer (maturational ontwikkeling wordt bepaald door genen. Er zijn bepaalde
Hoofdstuk 1
Ontwikkelingspsychologie het identificeren en beschrijven van veranderingen in verschillende
ontwikkelingsdomeinen en de processen achter deze veranderingen.
Nativisme het idee dat ontwikkeling vooral wordt beïnvloed door het overgeven
van genen.
Empirisme Het idee dat ontwikkeling vooral wordt beïnvloed door milieufactoren
Continue ontwikkeling een vorm van ontwikkeling waarbij vaardigheden zich in een
geleidelijke en soepele manier ontwikkelen.
Discontinue ontwikkeling Een vorm van ontwikkeling waarin veranderingen plotseling ontstaan
in kwalitatief verschillende periodes van ontwikkeling.
Kritieke periode als in een bepaalde periode een bepaalde ervaring ontbreekt, is er
onherroepelijk schade
Gevoelige periode Periode in ontwikkeling (bepaalde leeftijd) waarin bepaalde
ervaringen belangrijk zijn voor typische ontwikkeling. Als deze
ervaringen niet voorkomen in deze periode, dan kan de typische
ontwikkeling nog wel plaatsvinden. Het kan later ook nog
Domein-algemene Ontwikkeling op 1 terrein heeft invloed op ontwikkeling op een ander
ontwikkeling terrein.
Domein-specifieke Het idee dat ontwikkeling van verschillende vaardigheden
ontwikkeling onafhankelijk van elkaar is en andere vaardigheden weinig beïnvloed.
Het staat los van elkaar.
Niveau van beschrijving De manier waarop we psychologische vaardigheden beschrijven. Kan
op biologisch, gedrag, sociaal en emotioneel niveau zijn.
Ecologische perspectief / Niet alleen het begrijpen van relaties tussen organismen en
contextuele perspectief verschillende omgevingen is belangrijk, maar ook de relaties tussen
deze systemen zelf is belangrijk. Over de interactie met omgeving.
Levensduur perspectief Een kijk op ontwikkeling als een proces dat zich het hele leven
voortzet. Van kleuter naar puber naar oudere.
leeftijdscohort Mensen die in dezelfde generatie zijn geboren.
Vroeger werden kinderen niet anders gezien dan volwassenen. Mede door Charles
Darwin, die menselijke ontwikkeling bestudeerde door naar zijn zoon te kijken, worden
kinderen nu wel onderscheden van volwassenen.
,Ontwikkeling moet je in groter perspectief bekijken → bronfenbrenner
Microsysteem: de omgeving waarin een kind leeft en communiceert met de mensen en
instituties dichtbij het kind.
Mesosysteem: bevat de correlaties tussen de componenten van het microsysteem.
(ouders communiceren met leraren)
Exosysteem: Het beïnvloed de ontwikkeling van het kind, maar het kind heeft er zelf
geen contact mee (werk van de ouders)
Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen
Macrosysteem: patroon van een bepaalde cultuur of
subcultuur.
Chronosysteem: alles samen.
Ontwikkelingspsychologie: het identificeren en
beschrijven van veranderingen in verschillende
ontwikkelingsdomeinen en de processen achter deze
veranderingen.
• Levenslooppsychologie. Ontwikkeling van de
levensloop
• Multidisciplinair. Er wordt kennis gebruikt uit
verschillende disciplines (biologie, sociologie etc.)
Ontwikkeling is verandering. Ontwikkeling is niet altijd positief. Je hebt:
• Vooruitgang. Op basisschool leer je lezen, rekenen, schrijven etc.
• Achteruitgang. Als je ouder wordt is het moeilijker om dingen te onthouden.
= multi-directioneel
Een eenmalige verandering is geen ontwikkeling. Het is ontwikkeling als het
onomkeerbaar is, het moet blijvend zijn voor een langere tijd.
Ontwikkeling is een proces.
Ontwikkeling voltrekt zich in de tijd. Ontwikkeling lijkt soms een momentopname, maar
het is een proces. Het gaat door de tijd heen.
Ontwikkeling is multidimensioneel
• Fysieke terrein (lichaam)
• Cognitieve terrein (taal, geheugen, probleem oplossen)
• Sociale terrein (emoties beheren, mensen begrijpen)
• Emotionele terrein
, Deze terreinen hebben invloed op elkaar. Veranderingen op het ene terrein hebben
vaak direct of indirect gevolgen voor de andere domeinen.
Ontwikkeling is multi-gedetermineerd
• Omgevingsfactoren (ouders, school, sport)
• Biologische factoren (genen)
• Culturele context
• Sociale en economische context
Context van de ontwikkeling. Invloeden op de ontwikkeling.
Normatief: veelvoorkomend
Normatief leeftijdsgebonden invloeden: deze zijn leeftijdsgebonden. Kunnen biologisch als sociaal
zijn. Biologische en sociale omgevingsfactoren die ongeveer gelijktijdig voorkomen in
leeftijdsgroepen in dezelfde cultuur. (bijv. rond 1,5 jaar lopen de meeste kinderen, meeste mensen
halen rond 18 jaar rijbewijs, meisjes worden rond 12 jaar ongesteld)
Normatief historische invloeden: biologische of sociale omgevingsfactoren die te maken hebben
met een bepaalde maatschappelijke situatie in een bepaalde context. (bijv. oorlog, epidemie,
opkomst internet).
Niet-normatieve invloeden: niet veel voorkomend. Zijn persoonsgebonden. (ongeval, scheiding,
loterij winnen)
Deze invloeden veranderen de ontwikkeling.
Dé ontwikkeling bestaat niet. Ieder kind ontwikkelt zich op zijn eigen manier. Toch is er wel
voorspelbaarheid:
• Normatieve ontwikkelingsstappen (mijlpalen, bijv. lopen vanaf 1,5 jaar)
• Stabiliteit in ontwikkelingspaden (bijv. vroeger al hoog IQ, later waarschijnlijk ook, op
jonge leeftijd al agressief, waarschijnlijk ook agressieve volwassene)
Conclusie: ontwikkeling is een uniek proces maar is in zekere mate voorspelbaar. Niet in termen
van zekerheden, maar wel in termen van kansen.
Basisthema’s m.b.t. ontwikkeling
Nature-nurture controverse (1)
• Nativisme (aanleg, nature). Ontwikkeling wordt bepaald door biologische factoren, dus
genen. Genen bepalen hoe het kind wordt.
• Empirisme (ervaring, nurture). Ontwikkeling wordt bepaald door omgevingsfactoren. De
omgeving zorgt ervoor dat ontwikkeling tot stand komt. Je kan van een kind maken van je
wil, compleet afhankelijk van omgeving.
Het is een combinatie van nature en nurture. Beide speelt een rol bij de ontwikkeling.
, Doorgaande lijn of niet (continue of discontinue) (2)
• Continue. Geleidelijkheid, kwantitatief (meer van hetzelfde). Uitbreiden van aanwezigheid
(bijv. woordenschat verbeteren)
• Discontinue. Abrupt, in aparte stadia, kwalitatieve verandering. (bijv. overgang van kruipen
naar lopen) → fasetheorieën
• Overlappend
Perioden van ontwikkeling (3)
• Kritieke periode: als in een bepaalde periode een bepaalde ervaring ontbreekt, is er
onherroepelijk schade. (bijv. als gans een moeder zien als ze geboren worden. Als ze een
• mens als eerste zien gaan ze het mens volgen, dit is onherroepelijk, ze zullen nooit
een moeder gans meer volgen)
• Gevoelige periode: in een bepaalde periode is een bepaalde ervaring optimaal, maar later
kan ook nog.
Door de kritieke en gevoelige periode kun je proberen in deze periode de opvoeding te
optimaliseren door bepaalde dingen te doen in deze specifieke periode.
Domein-algemene ontwikkeling vs. domein-specifieke ontwikkeling (4)
• Domein-algemeen. Ontwikkeling op 1 terrein heeft invloed op ontwikkeling op een ander
terrein. (achteruitzwemmen zorgt ervoor dat je beter kunt tennissen)
• Domein-specifiek. Ontwikkeling op 1 terrein blijft hierbij. Heeft geen invloed op de andere
terreinen.
Hoofdstuk 2
Theorie een logisch en samenhangend geheel van begrippen en relaties,
waarmee gepoogd wordt een bepaald aspect van de
werkelijkheid te beschrijven, te verklaren en te voorspellen.
Behavioristische perspectief Een leer prominent in de 20e eeuw waarin de rol van het leren
van de mens centraal staat. Je kan een mens alles leren en door
het opdoen van ervaringen leert een mens iets en ontwikkelt het
zich.
Klassieke conditionering een organisme leert op een bepaalde manier om te reageren op
een andere stimulus hetzelfde als op de normale stimulus.
Operante conditionering Het leren met behulp van beloning en straf. een vrijwillig respons
kan worden versterkt of verzwakt door de associatie met
positieve of negatieve consequenties.
Rijpingsleer (maturational ontwikkeling wordt bepaald door genen. Er zijn bepaalde
