Samenvatting Nectar 4e ed vwo 5 leerboek - Hoofdstuk 10: Voeding en Vertering

Hoofdstuk 10 voeding en vertering
Paragraaf 10.1 je lichaam en voedsel
Je eigen darmbacteriën
Speeksel bevat lysozymen, stoffen die de celwand van micro-organismen aantasten. Je
darmen bevatten ook nuttige bacteriën: darmflora. Ze breken stoffen af, zoals kraakbeen, ze
maken vitamine K of concurreren met schadelijke bacteriën en ze hebben ook een grote
invloed op je vitaliteit.

Het gebruik van de voedselpiramide
Voedingsmiddelen  producten die mensen voor hun voeding gebruiken. Voedselpiramide
helpt bij de keuze van voedingsmiddelen. Als je veel uit de onderste lagen kiest en minder uit
de bovenste krijg je alle voedingsstoffen (stoffen die lichaam uit voedingsmiddelen
opneemt) binnen.

Bacteriën stimuleren en weren
probiotica: bacteriën in voeding die je gezondheid bevorderen (nuttige bacteriën)
prebiotica: onverteerbare plantenresten waar nuttige bacteriën in je darmen van leven
Met voedsel komen ook schadelijke bacteriën binnen, doormiddel van een goede hygiëne
verklein je de kan op schadelijke bacteriën.

Groepen voedingsstoffen
Er zijn 6 groepen voedingsstoffen:
 Koolhydraten  functies: brandstof (ATP), reservestof (glycogeen) en bouwstof
(onderdeel van glycoproteïnen, moleculen in membraanreceptoren,
receptoreiwitten).
 Vetten  functies: brandstof, bouwstof (membranen, hormonen) en warmte-
isolatie. Je lichaam slaat ze op onder de huid. Ze leveren ook energie bij voedsel-
schaarste.
 Eiwitten  functies: bouwstof, in tijden van schaarste als brandstof.
 Vitaminen  functies: beschermende stof. In kleine hoeveelheden nodig. Bij een
tekort ontstaan gebrekziekten
 Mineralen  functies: bouwstof (kalkzouten botten) en onderdeel van chemische
processen (Na+, K+). Het zijn anorganische stoffen. Bijv. calcium.
 Water  functies: bouwstof (chemische reacties), oplosmiddel (speeksel),
transportvloeistof (bloedplasma) en warmtebuffer (houdt lichaamswarmte vast).
Goede darmwerking
Bepaalde koolhydraten (cellulose en pectine) in het voedsel zijn slecht of niet verteerbaar.
Ze stimuleren de darmperistaltiek. Ze heten voedingsvezels (onverteerbare plantaardige
koolhydraatmolecullen) of ballaststoffen. Als je er te weinig hebt krijg je verstoppingen.

Niet iedereen eet evenveel
Volwassen mensen hebben ongeveer 10.000 kJ energie nodig. De WHO geeft per
voedingsstof de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH).

, Je lichaamsomvang
Veel mensen in het westen hebben last van obesitas. Ook kan het een gevolg zijn dat
mensen een allel hebben dat vetcellen aanzet tot deling (meer vetcellen=dikker)

Andere stoffen in je voedsel
In voedingsstoffen zitten ook kleur-, geur- en smaakstoffen en conserveringsmiddelen, zoals
E-nummers. Dit zijn additieven: stoffen die zijn toegevoegd om het voedingsmiddel
aantrekkelijker of langer houdbaar te maken. Het lichaam heeft de meeste additieven niet
nodig. Van veel additieven is de maximale hoeveelheid bepaald die je per dag per kg
lichaamsgewicht kunt eten, ADI  aanvaardbare dagelijkse inname.

Heftige reacties op voedingsstoffen
voedselallergie: heftige reactie op een normale voedingsstof

Paragraaf 10.2 verteringsstelsel
Ontstaan van de ontlasting
Vertering: de afbraak van moleculen uit het voedsel door enzymen. Niet alleen ´ik´ leef van
het ingenomen voedsel, ook bacteriën die leven in mijn lichaam.

Mondholte
Door de mechanische verkleining van voedsel in je mond, is de vertering van voedsel
gemakkelijker. In je mond zijn 6 grote speekselklieren en kleinere klieren die speeksel
produceren, bestaat uit:

 Het enzym amylase, breekt zetmeelmoleculen af
 Slijm, waardoor je voedselbrokken makkelijker kunt doorslikken
 Eiwitten, hebben een mondbacterie- en schimmeldodende werking

Een eendaagse reis
Kauwen vergroot het oppervlak van de voedselbrokken. De slikreflex duwt met je tong het
voedsel naar achter, de slokdarm in. Het strotklepje en huig sluiten de luchtpijp en
neusholte Spieren in de wand van je slokdarm, maag, twaalfvingerige darm, dunne en dikke
darm en endeldarm duwen het voedsel door de darmen heen met peristaltische
bewegingen  lengte spieren trekken vóór voedselresten samen en maken ruimte, daarna
knijpen kringspieren achter het voedsel de voedselresten naar voren. Tegelijkertijd vindt er
vertering plaats: verteringsenzymen maken grote moleculen klein genoeg om de
membranen van de darm-wandcelen te kunnen passeren naar het bloed. Onverteerde
restanten gaan via de endeldarm naar de anus naar het toilet.

Maag
De sterke spieren van de maag kneedt de voedselbrokken en vermengt ze met maagsap
(afkomstig uit talloze maagsapklieren), maagsap bestaat uit:

 Slijm  gemaakt door cellen dichtbij de uitgang van de maagsapklieren. Het
maagslijmvlies bedekt de maag en beschermt cellen tegen het maagzuur en
verteringsenzymen