Samenvatting ´Expliciete Directe Instructie´
Hoofdstuk 4 Lesdoel
4.1 Lesdoelen: concreet en controleerbaar
Een goede les heeft een duidelijk doel dat concreet en controleerbaar omschrijft wat de leerlingen
aan het eind van de les weten of kunnen.
Goed geformuleerde lesdoelen zorgen voor inspirerende en doelgerichte lessen, omdat de leerkracht
en leerlingen precies weten wat er onderwezen en geleerd gaat worden.
De instructie en de begeleide inoefening (de brug tussen de instructie en de zelfstandige verwerking)
worden zodanig afgestemd op het lesdoel dat ze optimaal bijdragen aan het behalen ervan.
Algemeen leerdoel: beschrijft de leerstof van een leerjaar of een bepaalde periode.
Lesdoel: beschrijft concreet en controleerbaar wat de leerlingen aan het eind van een specifieke les
kennen of kunnen.
4.2 Het belang van een lesdoel
EDI is een vorm van metacognitief lesgeven.
Metacognitief lesgeven: je weet als leerkracht hoe je goed les geeft, wanneer je bepaalde technieken
gebruikt en waarom je dit doet: je weet wat het effect ervan is op de ontwikkeling van je leerlingen.
5 argumenten waarom het gebruik van lesdoelen belangrijk is:
1. Een lesdoel maakt een les doelgericht in plaats van activiteitengericht. Het gaat erom dat de
leerlingen de doelen behalen en niet dat ze bezig worden gehouden met het maken van
opdrachten en werkbladen.
2. Een lesdoel zorgt ervoor dat alle leerlingen de kans krijgen om succesvol mee te doen. Ook
denk de leraar goed na over welke kennis, vaardigheden en begrip er nodig zijn om
uiteindelijk de leerstof zelfstandig te kunnen verwerken.
3. Een lesdoel maakt het mogelijk om te controleren of ook daadwerkelijk alle leerlingen
hebben bereikt wat je hun wilde leren.
4. Een les geeft leerlingen duidelijkheid. Ze weten wat ze gaan leren en wat ze aan het eind van
de les weten of kunnen. Deze voorspelbaarheid zorgt voor rust en veiligheid.
5. Goed geformuleerde lesdoelen brengen leerlingen naar een haalbaar hoger niveau, omdat
deze zich bevinden in de zone van de naaste ontwikkeling.
4.3 Concept, vaardigheid en context
Een goed lesdoel bestaat uit: een concept(hoofdgedachte) en een vaardigheid(techniek).
4.3.1 Lesdoel: Concept
Het concept van een lesdoel is meestal een zelfstandig naamwoord.
Een voorbeeld lesdoel is: Ik kan een samenvatting van een krantenartikel schrijven.
´Samenvatting´ is hier het concept(hoofdgedachte). In een EDI-les wordt uitgelegd wat een
samenvatting precies is, voordat er wordt voorgedaan hoe je een goede samenvatting maakt.
4.3.2 Lesdoel: vaardigheid
De vaardigheid in een lesdoel is te vinden door naar werkwoorden te kijken. In het voorbeeld lesdoel
is ´schrijven´ de vaardigheid.
Voorbeeld: Ik kan een samenvatting van een krantenartikel schrijven.
De instructie, begeleide oefening en zelfstandige verwerking zijn gericht op het aanleren en oefenen
van het concept en de vaardigheid die daarvoor nodig zijn.
, Lesdoelen bevatten altijd concrete, meetbare vaardigheden, zoals oplossen, herkennen, schrijven,
berekenen, beschrijven. Controle of kinderen dit echt kunnen is namelijk heel belangrijk.
Onduidelijke, slecht meetbare vaardigheden moeten worden vermeden bij het formuleren van een
lesdoel, zoals leren, begrijpen, waarderen enz. Omdat dit moeilijk is om te controleren en tijdens de
voorbereiding kun je niet goed vaststellen wat nodig is om het lesdoel goed te onderwijzen.
Als je in je lesdoel ´herkennen´ gebruikt, dan moet in de zelfstandige verwerking dit ook aan de orde
komen en geen andere opdracht geven. Als in het lesdoel staat ´schrijven´ moeten ze ook zelfstandig
bijv. zinnen gaan schrijven.
4.3.3 Lesdoel: context
Sommige lesdoelen beschrijven ook een context waarin het concept(hoofdgedachte) en de
vaardigheid worden aangeboden.
Voorbeeld: Ik kan een samenvatting van een krantenartikel schrijven.
Context heeft betrekking op 2 zelfstandige naamwoorden: samenvatting en krantenartikel. De
context waarin het samenvatten zich afspeelt in deze les is krantenartikel (krantenartikel is dan
´belangrijker´)
Context kan ook betrekking hebben op 2 vaardigheden. Bijvoorbeeld: Je kunt een samenvatting van
een krantenartikel schrijven door signaalwoorden te gebruiken.
4.4 Van referentieniveau tot lesdoel
Referentieniveaus: hierin staat beschreven welke doelen alle leerlingen aan het eind van groep 8
moeten hebben bereikt. Hierin zijn ook verdiepingsdoelen opgenomen voor de sterke leerlingen.
(vastgesteld door de overheid)
Alle methodes hebben de referentieniveaus vertaald naar leerdoelen per leerjaar. Omdat deze vrij
algemeen en breed zijn geformuleerd, hebben de meeste methodes hun doelen vertaald naar
lesdoelen, deze staan dan in de handleiding.
Blader de handleiding door en noteer de lesdoelen: je hebt dan een leerlijn op een A4.
In methode-onafhankelijke toetsen, moeten de leerlingen de leerstof vaak toepassen in verschillende
contexten. Om ze daarop voor te bereiden is het belangrijk om hen niet alleen passief oefenen
(herkennen), maar ook zelf actief de vaardigheid kunnen gebruiken (toepassen).
4.5 EDI-doelen maken van de lesdoelen uit de methode
Lesdoelen zijn een uitwerking van de doelen zoals die in de referentieniveaus staan beschreven. En
een lesdoel bestaat uit en concept, vaardigheid en soms ook een context.
Vaak staan er meerdere doelen in de handleiding. Het is dan belangrijk om deze tot één concreet en
controleerbaar lesdoel samen te voegen.
Als er meerdere lesdoelen staan die weinig tot niets met elkaar te maken hebben, kies dan één doel
en handel het andere doel in een aparte les.
Een lesdoel beschrijft altijd iets wat leerlingen voorafgaand aan de les nog niet kunnen.
Naar je lesdoel kijken volgens deze vaste stappen:
1. Zorg dat de les één concreet en controleerbaar lesdoel heeft.
2. Bepaal het concept, de vaardigheid en de context.
3. Ontwerp een passende en effectieve instructie.
4. Zorg voor afstemming met de zelfstandige verwerking.
Hoofdstuk 4 Lesdoel
4.1 Lesdoelen: concreet en controleerbaar
Een goede les heeft een duidelijk doel dat concreet en controleerbaar omschrijft wat de leerlingen
aan het eind van de les weten of kunnen.
Goed geformuleerde lesdoelen zorgen voor inspirerende en doelgerichte lessen, omdat de leerkracht
en leerlingen precies weten wat er onderwezen en geleerd gaat worden.
De instructie en de begeleide inoefening (de brug tussen de instructie en de zelfstandige verwerking)
worden zodanig afgestemd op het lesdoel dat ze optimaal bijdragen aan het behalen ervan.
Algemeen leerdoel: beschrijft de leerstof van een leerjaar of een bepaalde periode.
Lesdoel: beschrijft concreet en controleerbaar wat de leerlingen aan het eind van een specifieke les
kennen of kunnen.
4.2 Het belang van een lesdoel
EDI is een vorm van metacognitief lesgeven.
Metacognitief lesgeven: je weet als leerkracht hoe je goed les geeft, wanneer je bepaalde technieken
gebruikt en waarom je dit doet: je weet wat het effect ervan is op de ontwikkeling van je leerlingen.
5 argumenten waarom het gebruik van lesdoelen belangrijk is:
1. Een lesdoel maakt een les doelgericht in plaats van activiteitengericht. Het gaat erom dat de
leerlingen de doelen behalen en niet dat ze bezig worden gehouden met het maken van
opdrachten en werkbladen.
2. Een lesdoel zorgt ervoor dat alle leerlingen de kans krijgen om succesvol mee te doen. Ook
denk de leraar goed na over welke kennis, vaardigheden en begrip er nodig zijn om
uiteindelijk de leerstof zelfstandig te kunnen verwerken.
3. Een lesdoel maakt het mogelijk om te controleren of ook daadwerkelijk alle leerlingen
hebben bereikt wat je hun wilde leren.
4. Een les geeft leerlingen duidelijkheid. Ze weten wat ze gaan leren en wat ze aan het eind van
de les weten of kunnen. Deze voorspelbaarheid zorgt voor rust en veiligheid.
5. Goed geformuleerde lesdoelen brengen leerlingen naar een haalbaar hoger niveau, omdat
deze zich bevinden in de zone van de naaste ontwikkeling.
4.3 Concept, vaardigheid en context
Een goed lesdoel bestaat uit: een concept(hoofdgedachte) en een vaardigheid(techniek).
4.3.1 Lesdoel: Concept
Het concept van een lesdoel is meestal een zelfstandig naamwoord.
Een voorbeeld lesdoel is: Ik kan een samenvatting van een krantenartikel schrijven.
´Samenvatting´ is hier het concept(hoofdgedachte). In een EDI-les wordt uitgelegd wat een
samenvatting precies is, voordat er wordt voorgedaan hoe je een goede samenvatting maakt.
4.3.2 Lesdoel: vaardigheid
De vaardigheid in een lesdoel is te vinden door naar werkwoorden te kijken. In het voorbeeld lesdoel
is ´schrijven´ de vaardigheid.
Voorbeeld: Ik kan een samenvatting van een krantenartikel schrijven.
De instructie, begeleide oefening en zelfstandige verwerking zijn gericht op het aanleren en oefenen
van het concept en de vaardigheid die daarvoor nodig zijn.
, Lesdoelen bevatten altijd concrete, meetbare vaardigheden, zoals oplossen, herkennen, schrijven,
berekenen, beschrijven. Controle of kinderen dit echt kunnen is namelijk heel belangrijk.
Onduidelijke, slecht meetbare vaardigheden moeten worden vermeden bij het formuleren van een
lesdoel, zoals leren, begrijpen, waarderen enz. Omdat dit moeilijk is om te controleren en tijdens de
voorbereiding kun je niet goed vaststellen wat nodig is om het lesdoel goed te onderwijzen.
Als je in je lesdoel ´herkennen´ gebruikt, dan moet in de zelfstandige verwerking dit ook aan de orde
komen en geen andere opdracht geven. Als in het lesdoel staat ´schrijven´ moeten ze ook zelfstandig
bijv. zinnen gaan schrijven.
4.3.3 Lesdoel: context
Sommige lesdoelen beschrijven ook een context waarin het concept(hoofdgedachte) en de
vaardigheid worden aangeboden.
Voorbeeld: Ik kan een samenvatting van een krantenartikel schrijven.
Context heeft betrekking op 2 zelfstandige naamwoorden: samenvatting en krantenartikel. De
context waarin het samenvatten zich afspeelt in deze les is krantenartikel (krantenartikel is dan
´belangrijker´)
Context kan ook betrekking hebben op 2 vaardigheden. Bijvoorbeeld: Je kunt een samenvatting van
een krantenartikel schrijven door signaalwoorden te gebruiken.
4.4 Van referentieniveau tot lesdoel
Referentieniveaus: hierin staat beschreven welke doelen alle leerlingen aan het eind van groep 8
moeten hebben bereikt. Hierin zijn ook verdiepingsdoelen opgenomen voor de sterke leerlingen.
(vastgesteld door de overheid)
Alle methodes hebben de referentieniveaus vertaald naar leerdoelen per leerjaar. Omdat deze vrij
algemeen en breed zijn geformuleerd, hebben de meeste methodes hun doelen vertaald naar
lesdoelen, deze staan dan in de handleiding.
Blader de handleiding door en noteer de lesdoelen: je hebt dan een leerlijn op een A4.
In methode-onafhankelijke toetsen, moeten de leerlingen de leerstof vaak toepassen in verschillende
contexten. Om ze daarop voor te bereiden is het belangrijk om hen niet alleen passief oefenen
(herkennen), maar ook zelf actief de vaardigheid kunnen gebruiken (toepassen).
4.5 EDI-doelen maken van de lesdoelen uit de methode
Lesdoelen zijn een uitwerking van de doelen zoals die in de referentieniveaus staan beschreven. En
een lesdoel bestaat uit en concept, vaardigheid en soms ook een context.
Vaak staan er meerdere doelen in de handleiding. Het is dan belangrijk om deze tot één concreet en
controleerbaar lesdoel samen te voegen.
Als er meerdere lesdoelen staan die weinig tot niets met elkaar te maken hebben, kies dan één doel
en handel het andere doel in een aparte les.
Een lesdoel beschrijft altijd iets wat leerlingen voorafgaand aan de les nog niet kunnen.
Naar je lesdoel kijken volgens deze vaste stappen:
1. Zorg dat de les één concreet en controleerbaar lesdoel heeft.
2. Bepaal het concept, de vaardigheid en de context.
3. Ontwerp een passende en effectieve instructie.
4. Zorg voor afstemming met de zelfstandige verwerking.
