Opgroeien in een gezin 2 2021-2022
OPVOEDINGSONDERSTEUNING
OPVOEDINGSONDERSTEUNING: VERKENNING EN DEFINIËRING
Begin jaren ’90 opvoedingsondersteuning = gericht op situatie waarin kind opgevoed wordt te
verbeteren
Eind jaren ’90 10-15% heeft te maken met ernstige opvoedingsproblemen of
gedragsproblemen opvoedingsondersteuning definiëren vanuit breder perspectief
Geheel van maatregelen, voorzieningen, structuren en activiteiten die erop gericht zijn de
mogelijkheid van het opvoedingsmilieu aan te spreken, te verrijken en/of te optimaliseren ten
einde kinderen en jeugdigen optimale opvoedings- & ontwikkelingskansen te bieden
Van activiteiten die opvoeders helpen naar activiteiten die preventief interveniëren doel:
opvoedingscompetentie vergroten en gezinsfunctioneren verbeteren
Ouders ondersteuning bieden die vertrekt vanuit wat zij als ondersteunend ervaren
Opvoedingsondersteuning: de activiteiten die gezinsleden ervaren als ondersteunend of
aanvullend bij de opvoeding. Ze zijn een onderdeel van de maatschappelijke dienstverlening aan
ouders en kinderen, uitgaande van de erkenning van het recht van ouders op respect voor hun
privé- en gezinsleven, en de erkenning van het recht van kinderen op respect voor hun privé- en
gezinsleven.
Opvoedingsonzekerheid: mate waarin ouders blijven zitten met vragen over de opvoeding of de
ontwikkeling van hun kind
Intentie om zo goed mogelijk op te voeden en daarbij gebruik te maken van de meest
recente inzichten
Vragen weerspiegelen de betrokkenheid i.p.v. een probleem
In verantwoordelijkheid als opvoeders ouders als gelijkwaardige partners beschouwen
Te snel naar professionelen stappen/doorverwijzen = ondermijnt zelf-oplossend vermogen van
opvoeders & kinderen
Opvoedparadox (Gopnik): traditionele bronnen (familiale wijsheid) zijn niet meer beschikbaar +
beschikken niet meer over juiste kennis maar dit tekort wordt ingevuld door overvloed aan
andere bronnen rond opvoeden (boeken, websites, …)
Activiteiten van opvoedingsondersteuning: een brede waaier van praktijken, die ouders en
opvoedingsverantwoordelijken steunen bij het opvoeden en opgroeien van kinderen en jongeren
ONDERSCHEID OPVOEDINGS- EN GEZINSONDERSTEUNING
Gezinsondersteuning: geheel van alle (beleids)maatregelen en – voorzieningen die gericht zijn op
het bevorderen van het welzijn van gezinnen en gezinsleden, waarbij activiteiten gericht op de
voor opvoeding relevante contextfactoren naast opvoedingsondersteuning deel uitmaken van de
gezinsondersteuning
Voordeel: allerlei voorzieningen kunnen duidelijk onderscheiden worden van
opvoedingsondersteuning
Nadeel: specifieke klemtoon op opvoedingsondersteuning als duidelijk verschillend van andere
vormen van gezinsondersteuning de nadruk kan leggen op exclusieve ouderlijke
verantwoordelijkheid in de opvoeding (en dus niet op de gedeelde verantwoordelijkheid)
1
,Opgroeien in een gezin 2 2021-2022
Opvoedingsondersteuning: de activiteiten die gezinsleden ervaren als ondersteunend of
aanvullend bij de opvoeding. Zij zijn een onderdeel van de maatschappelijke dienstverlening aan
ouders en kinderen, uitgaande van de erkenning van het recht van ouders op respect voor hun
privé en gezinsleven, en de erkenning van het recht van kinderen op respect voor hun privé- en
gezinsleven
Voordelen: gaat uit van betekenisverlening van gezinsleden, klemtoon op gedeelde
verantwoordelijkheid, opvoedingsondersteuning gesitueerd in sociale grondrechten
ACTIVITEITEN OPVOEDINGSONDERSTEUNING
Voorlichting of informatieverstrekking: geven van informatie
Instrumentele steun: ter beschikking stellen van diensten, materialen of documentatie
Emotionele steun: tonen van betrokkenheid door het uiten van respect, waardering en
begrip, …
Advies: geven van concrete tips over de opvoedingsaanpak, waarbij het zowel gaat over
het verwerven van inzichten in de opvoedingsaanpak als over het zoeken naar of het
geven van handelingsalternatieven
Training van vaardigheden: aanleren van opvoedingsvaardigheden
Uitbouwen sociale contacten en stimuleren van informele zelfhulp: toeleiding tot of de
uitbouw van een ondersteunend sociaal netwerk
Vroegtijdige detectie van zwaardere opvoedings- & ontwikkelingsproblemen en
doorverwijzingen: concrete doorverwijzingen naar specifieke diensten of voorzieningen
Signaleren aan beleidsinstanties: Signaleren van opvallende op vaak terugkerende trans
aan beleidsinstanties (via bv. Jaarverslagen)
SPANNINGSVELDEN
OUDERLIJKE COMPETENTIES OF OUDERLIJKE TEKORTKOMINGEN
Uitgaan van ouderlijke competenties: ouders als competent om zelf vast te stellen dat ze vragen
hebben over opvoeding en dat ouders weten waar ze voor advies of hulp terecht kunnen
(competentie-denken)
Uitgaan van ouderlijke tekortkomingen: ouders zijn niet in staat hun verantwoordelijkheid voor de
opvoeding van hun kinderen volledig op te nemen (deficit-denken)
Meer aandacht voor empowerment: het sterker maken van de eigen mogelijkheden van mensen
waardoor zij beter grip krijgen op hun eigen situatie
DOELGROEPGERICHT OF UNIVERSEEL WERKEN
Doelgroepgericht: naar een specifieke groep van ouders
Nadeel: risico om in stereotypen te vervallen, probleem exclusief voor deze doelgroep
Wordt gezien als voor mensen met problemen MAAR opvoedingsonzekerheid is eigen aan elke
opvoeding + geen enkele ouder voedt zijn kind alleen op
Universeel: voor alle ouders in de samenleving
Nadeel: levert niet voor iedereen evenveel voordeel
OPLOSSING: proportioneel universalisme: aanpak voor iedereen, maar met extra aandacht voor
de meest kwetsbaren, waarbij je kan variëren in schaal en intensiteit van je dienstverlening
Steunt op mensen- en kinderrechtenperspectief en vertrekt vanuit diversiteit
2
,Opgroeien in een gezin 2 2021-2022
OPVOEDING ALS VERDEELDE OF GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID
Verdeelde verantwoordelijkheid: voornamelijk bij de ouders of voornamelijk de samenleving
Gedeelde verantwoordelijkheid: zowel ouders als samenleving zijn verantwoordelijk voor de
opvoeding
UITGANGSPUNTEN EN WERKINGSPRINCIPES
UITGANGSPUNTEN
1. De erkenning van het belang van de gezinsopvoeding voor kinderen, volwassenen en
samenleving
2. De erkenning van de pedagogische verantwoordelijkheid en het verlangen en de
bekwaamheid van ouders om de relatie met hun kind op een verantwoorde wijze vorm te
geven
3. De erkenning dat ouders bij het gewone opvoeden vragen en onzekerheden kunnen
ervaren en het recht hebben om indien nodig hiervoor steun te ontvangen
4. De erkenning van het recht van gezinnen op de voortdurende aandacht van de
samenleving voor de realisatie van de randvoorwaarden van opvoeding
WERKINGSPRINCIPES
1. De ondersteuning af stemmen op opvoedingsvragen en behoef ten die ouders bij het
dagelijks opvoeden kunnen hebben en die geen intensieve of specifi ek interventie
vereisen
OO richt zich op alledaagse opvoedingsvragen & steunbehoeften
Opvoedingsondersteuning ≠ opvoedingshulp
OO staat open voor alle ouders die vragen hebben bij het dagelijks opvoeden en wordt
aangeboden in algemene voorzieningen
Opvoedingshulp is voor ouders met opvoedingsvragen die intensieve, specifieke aanpak
vergen en wordt aangeboden in gespecialiseerde voorzieningen
Criteria OO of OH?
- Soort vraag
- Situatie van gezin
- Specialisatie van aanbiedende voorziening
OO = laagdrempelig
2. Het werken vanuit een groeimodel, dat erop gericht is de pedagogische intenties &
bekwaamheden van de ouders te erkennen en te stimuleren om zo de kwaliteit van
het gezinsmilieu als pedagogisch milieu te bevorderen
Groeimodel = ouders ondersteunen in het streven naar goed-genoeg ouderschap: gaat uit
van verantwoordelijkheid en goede intenties van ouders vergroten van
handelingsbekwaamheid
≠ preventiemodellen (problemen voorkomen)
3. Zoveel mogelijk vertrekken van de vragen van de ouders zelf (vraag gestuurd
werken)
OO mag niet opgedrongen worden
Zoveel mogelijk aansluiten bij wat er leeft
4. Geloven in & aansluiten bij de sterktes van de ouders, niet bij de zwaktes of tekorten
Competentie denken
Empowerment = streefdoel
3
, Opgroeien in een gezin 2 2021-2022
Gelijkwaardige relatie ouder & begeleider
5. De dialoog over opvoeding met en tussen de ouders bevorderen
Het tot stand brengen en/of versterken van informele of georganiseerde netwerken van
ouders
Zowel instrumentele als ethische vragen
Instrumenteel: vragen naar een doeltreffende aanpak
Ethisch: vragen naar het waarom van de opvoedingsaanpak, naar waardeoordelen die
teruggaan op een ideaal van goed opvoeden
6. Een ruim en gediff erentieerd aanbod van opvoedingsondersteuning verzekeren dat
rechtstreeks en vrijwillig toegankelijk is voor ouders ongeacht socio-economische
situatie, af komt, gezinssituatie, …
Alle ouders zelfde keuzevrijheid om al dan niet gebruik te maken van OO, maar niet
dezelfde keuzemogelijkheden hebben
Proactief aanspreken & toeleiden van bepaalde doelgroepen
Actieve netwerkvorming tussen organisaties voor gerichte doorverwijzing
ONDERSTEUNEN VANUIT EEN POSITIEVE BASISHOUDING
POSITIEVE INGESTELDHEID
Ouder erkennen als 1ste opvoeder en oog voor inzet & emotionele betrokkenheid
Krachtgericht kijken, positieve elementen benoemen, ouders stimuleren om krachten te benutten
Proberen vaststellen + verwoorden
! In elk gezin liggen mogelijkheden en krachten die benut kunnen worden!
GELIJKWAARDIGHEID EN WEDERKERIGHEID
Professional heeft professionele deskundigheid
Ouder heeft heel veel informatie over kinderen
Vanuit eigen deskundigheid zijn ze gelijkwaardig
Niet ongevraagd als expert opstellen, ernstig nemen
Wederkerigheid door open te staan voor krachten en mogelijkheden, betrekken bij het zoeken
naar oplossingen
BETROKKENHEID EN LUISTERBEREIDHEID
Doorverwijzen of vragen naar kleine & grote gebeurtenissen
Open en nieuwsgierige houding
Aanwezig en betrokken zijn
Drukke periode? Benoemen!
Vertrekken vanuit niet weten
Voorzichtig met interpreteren
Uitstellen van begrip (niet te snel ‘ik begrijp het’)
OPENHEID
Verhaal niet zelf invullen
4
OPVOEDINGSONDERSTEUNING
OPVOEDINGSONDERSTEUNING: VERKENNING EN DEFINIËRING
Begin jaren ’90 opvoedingsondersteuning = gericht op situatie waarin kind opgevoed wordt te
verbeteren
Eind jaren ’90 10-15% heeft te maken met ernstige opvoedingsproblemen of
gedragsproblemen opvoedingsondersteuning definiëren vanuit breder perspectief
Geheel van maatregelen, voorzieningen, structuren en activiteiten die erop gericht zijn de
mogelijkheid van het opvoedingsmilieu aan te spreken, te verrijken en/of te optimaliseren ten
einde kinderen en jeugdigen optimale opvoedings- & ontwikkelingskansen te bieden
Van activiteiten die opvoeders helpen naar activiteiten die preventief interveniëren doel:
opvoedingscompetentie vergroten en gezinsfunctioneren verbeteren
Ouders ondersteuning bieden die vertrekt vanuit wat zij als ondersteunend ervaren
Opvoedingsondersteuning: de activiteiten die gezinsleden ervaren als ondersteunend of
aanvullend bij de opvoeding. Ze zijn een onderdeel van de maatschappelijke dienstverlening aan
ouders en kinderen, uitgaande van de erkenning van het recht van ouders op respect voor hun
privé- en gezinsleven, en de erkenning van het recht van kinderen op respect voor hun privé- en
gezinsleven.
Opvoedingsonzekerheid: mate waarin ouders blijven zitten met vragen over de opvoeding of de
ontwikkeling van hun kind
Intentie om zo goed mogelijk op te voeden en daarbij gebruik te maken van de meest
recente inzichten
Vragen weerspiegelen de betrokkenheid i.p.v. een probleem
In verantwoordelijkheid als opvoeders ouders als gelijkwaardige partners beschouwen
Te snel naar professionelen stappen/doorverwijzen = ondermijnt zelf-oplossend vermogen van
opvoeders & kinderen
Opvoedparadox (Gopnik): traditionele bronnen (familiale wijsheid) zijn niet meer beschikbaar +
beschikken niet meer over juiste kennis maar dit tekort wordt ingevuld door overvloed aan
andere bronnen rond opvoeden (boeken, websites, …)
Activiteiten van opvoedingsondersteuning: een brede waaier van praktijken, die ouders en
opvoedingsverantwoordelijken steunen bij het opvoeden en opgroeien van kinderen en jongeren
ONDERSCHEID OPVOEDINGS- EN GEZINSONDERSTEUNING
Gezinsondersteuning: geheel van alle (beleids)maatregelen en – voorzieningen die gericht zijn op
het bevorderen van het welzijn van gezinnen en gezinsleden, waarbij activiteiten gericht op de
voor opvoeding relevante contextfactoren naast opvoedingsondersteuning deel uitmaken van de
gezinsondersteuning
Voordeel: allerlei voorzieningen kunnen duidelijk onderscheiden worden van
opvoedingsondersteuning
Nadeel: specifieke klemtoon op opvoedingsondersteuning als duidelijk verschillend van andere
vormen van gezinsondersteuning de nadruk kan leggen op exclusieve ouderlijke
verantwoordelijkheid in de opvoeding (en dus niet op de gedeelde verantwoordelijkheid)
1
,Opgroeien in een gezin 2 2021-2022
Opvoedingsondersteuning: de activiteiten die gezinsleden ervaren als ondersteunend of
aanvullend bij de opvoeding. Zij zijn een onderdeel van de maatschappelijke dienstverlening aan
ouders en kinderen, uitgaande van de erkenning van het recht van ouders op respect voor hun
privé en gezinsleven, en de erkenning van het recht van kinderen op respect voor hun privé- en
gezinsleven
Voordelen: gaat uit van betekenisverlening van gezinsleden, klemtoon op gedeelde
verantwoordelijkheid, opvoedingsondersteuning gesitueerd in sociale grondrechten
ACTIVITEITEN OPVOEDINGSONDERSTEUNING
Voorlichting of informatieverstrekking: geven van informatie
Instrumentele steun: ter beschikking stellen van diensten, materialen of documentatie
Emotionele steun: tonen van betrokkenheid door het uiten van respect, waardering en
begrip, …
Advies: geven van concrete tips over de opvoedingsaanpak, waarbij het zowel gaat over
het verwerven van inzichten in de opvoedingsaanpak als over het zoeken naar of het
geven van handelingsalternatieven
Training van vaardigheden: aanleren van opvoedingsvaardigheden
Uitbouwen sociale contacten en stimuleren van informele zelfhulp: toeleiding tot of de
uitbouw van een ondersteunend sociaal netwerk
Vroegtijdige detectie van zwaardere opvoedings- & ontwikkelingsproblemen en
doorverwijzingen: concrete doorverwijzingen naar specifieke diensten of voorzieningen
Signaleren aan beleidsinstanties: Signaleren van opvallende op vaak terugkerende trans
aan beleidsinstanties (via bv. Jaarverslagen)
SPANNINGSVELDEN
OUDERLIJKE COMPETENTIES OF OUDERLIJKE TEKORTKOMINGEN
Uitgaan van ouderlijke competenties: ouders als competent om zelf vast te stellen dat ze vragen
hebben over opvoeding en dat ouders weten waar ze voor advies of hulp terecht kunnen
(competentie-denken)
Uitgaan van ouderlijke tekortkomingen: ouders zijn niet in staat hun verantwoordelijkheid voor de
opvoeding van hun kinderen volledig op te nemen (deficit-denken)
Meer aandacht voor empowerment: het sterker maken van de eigen mogelijkheden van mensen
waardoor zij beter grip krijgen op hun eigen situatie
DOELGROEPGERICHT OF UNIVERSEEL WERKEN
Doelgroepgericht: naar een specifieke groep van ouders
Nadeel: risico om in stereotypen te vervallen, probleem exclusief voor deze doelgroep
Wordt gezien als voor mensen met problemen MAAR opvoedingsonzekerheid is eigen aan elke
opvoeding + geen enkele ouder voedt zijn kind alleen op
Universeel: voor alle ouders in de samenleving
Nadeel: levert niet voor iedereen evenveel voordeel
OPLOSSING: proportioneel universalisme: aanpak voor iedereen, maar met extra aandacht voor
de meest kwetsbaren, waarbij je kan variëren in schaal en intensiteit van je dienstverlening
Steunt op mensen- en kinderrechtenperspectief en vertrekt vanuit diversiteit
2
,Opgroeien in een gezin 2 2021-2022
OPVOEDING ALS VERDEELDE OF GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID
Verdeelde verantwoordelijkheid: voornamelijk bij de ouders of voornamelijk de samenleving
Gedeelde verantwoordelijkheid: zowel ouders als samenleving zijn verantwoordelijk voor de
opvoeding
UITGANGSPUNTEN EN WERKINGSPRINCIPES
UITGANGSPUNTEN
1. De erkenning van het belang van de gezinsopvoeding voor kinderen, volwassenen en
samenleving
2. De erkenning van de pedagogische verantwoordelijkheid en het verlangen en de
bekwaamheid van ouders om de relatie met hun kind op een verantwoorde wijze vorm te
geven
3. De erkenning dat ouders bij het gewone opvoeden vragen en onzekerheden kunnen
ervaren en het recht hebben om indien nodig hiervoor steun te ontvangen
4. De erkenning van het recht van gezinnen op de voortdurende aandacht van de
samenleving voor de realisatie van de randvoorwaarden van opvoeding
WERKINGSPRINCIPES
1. De ondersteuning af stemmen op opvoedingsvragen en behoef ten die ouders bij het
dagelijks opvoeden kunnen hebben en die geen intensieve of specifi ek interventie
vereisen
OO richt zich op alledaagse opvoedingsvragen & steunbehoeften
Opvoedingsondersteuning ≠ opvoedingshulp
OO staat open voor alle ouders die vragen hebben bij het dagelijks opvoeden en wordt
aangeboden in algemene voorzieningen
Opvoedingshulp is voor ouders met opvoedingsvragen die intensieve, specifieke aanpak
vergen en wordt aangeboden in gespecialiseerde voorzieningen
Criteria OO of OH?
- Soort vraag
- Situatie van gezin
- Specialisatie van aanbiedende voorziening
OO = laagdrempelig
2. Het werken vanuit een groeimodel, dat erop gericht is de pedagogische intenties &
bekwaamheden van de ouders te erkennen en te stimuleren om zo de kwaliteit van
het gezinsmilieu als pedagogisch milieu te bevorderen
Groeimodel = ouders ondersteunen in het streven naar goed-genoeg ouderschap: gaat uit
van verantwoordelijkheid en goede intenties van ouders vergroten van
handelingsbekwaamheid
≠ preventiemodellen (problemen voorkomen)
3. Zoveel mogelijk vertrekken van de vragen van de ouders zelf (vraag gestuurd
werken)
OO mag niet opgedrongen worden
Zoveel mogelijk aansluiten bij wat er leeft
4. Geloven in & aansluiten bij de sterktes van de ouders, niet bij de zwaktes of tekorten
Competentie denken
Empowerment = streefdoel
3
, Opgroeien in een gezin 2 2021-2022
Gelijkwaardige relatie ouder & begeleider
5. De dialoog over opvoeding met en tussen de ouders bevorderen
Het tot stand brengen en/of versterken van informele of georganiseerde netwerken van
ouders
Zowel instrumentele als ethische vragen
Instrumenteel: vragen naar een doeltreffende aanpak
Ethisch: vragen naar het waarom van de opvoedingsaanpak, naar waardeoordelen die
teruggaan op een ideaal van goed opvoeden
6. Een ruim en gediff erentieerd aanbod van opvoedingsondersteuning verzekeren dat
rechtstreeks en vrijwillig toegankelijk is voor ouders ongeacht socio-economische
situatie, af komt, gezinssituatie, …
Alle ouders zelfde keuzevrijheid om al dan niet gebruik te maken van OO, maar niet
dezelfde keuzemogelijkheden hebben
Proactief aanspreken & toeleiden van bepaalde doelgroepen
Actieve netwerkvorming tussen organisaties voor gerichte doorverwijzing
ONDERSTEUNEN VANUIT EEN POSITIEVE BASISHOUDING
POSITIEVE INGESTELDHEID
Ouder erkennen als 1ste opvoeder en oog voor inzet & emotionele betrokkenheid
Krachtgericht kijken, positieve elementen benoemen, ouders stimuleren om krachten te benutten
Proberen vaststellen + verwoorden
! In elk gezin liggen mogelijkheden en krachten die benut kunnen worden!
GELIJKWAARDIGHEID EN WEDERKERIGHEID
Professional heeft professionele deskundigheid
Ouder heeft heel veel informatie over kinderen
Vanuit eigen deskundigheid zijn ze gelijkwaardig
Niet ongevraagd als expert opstellen, ernstig nemen
Wederkerigheid door open te staan voor krachten en mogelijkheden, betrekken bij het zoeken
naar oplossingen
BETROKKENHEID EN LUISTERBEREIDHEID
Doorverwijzen of vragen naar kleine & grote gebeurtenissen
Open en nieuwsgierige houding
Aanwezig en betrokken zijn
Drukke periode? Benoemen!
Vertrekken vanuit niet weten
Voorzichtig met interpreteren
Uitstellen van begrip (niet te snel ‘ik begrijp het’)
OPENHEID
Verhaal niet zelf invullen
4
