PERSONEN- EN FAMILIERECHT
ACADEMIEJAAR 2021-2022, SEMESTER 1
INHOUDSOPGAVE
Inleiding ......................................................................................................................................................... 3
Rechtsbekwaamheid ...................................................................................................................................... 4
Vrij/onvrij ............................................................................................................................................................ 4
Romeinen: slavernij ........................................................................................................................................ 4
Middeleeuwen: horigheid ............................................................................................................................... 4
Nu .................................................................................................................................................................... 5
Vreemdeling/inboorling ...................................................................................................................................... 5
Bij de romeinen ............................................................................................................................................... 5
Na de romeinen .............................................................................................................................................. 6
Bevoorrecht/niet-bevoorrecht ............................................................................................................................ 8
Adel ................................................................................................................................................................. 8
Clerus .............................................................................................................................................................. 8
Handelingsbekwaamheid ............................................................................................................................. 10
Vrouwen ............................................................................................................................................................ 10
Voor napoleon .............................................................................................................................................. 10
Napoleon....................................................................................................................................................... 12
Besluit ........................................................................................................................................................... 16
Kind ................................................................................................................................................................... 16
Meerderjarigheidsleeftijd ............................................................................................................................. 16
Afstamming ................................................................................................................................................... 17
Adoptie.......................................................................................................................................................... 19
Vaderlijke/ouderlijke macht/gezag ............................................................................................................... 19
Voogdij .......................................................................................................................................................... 22
Besluit ........................................................................................................................................................... 23
Huwelijk ....................................................................................................................................................... 24
Inleiding ............................................................................................................................................................ 24
Romeinen .......................................................................................................................................................... 24
Germanen ......................................................................................................................................................... 24
Kerkelijk huwelijksrecht..................................................................................................................................... 25
Opkomst en doorbraak ................................................................................................................................. 25
Het contract .................................................................................................................................................. 25
Het verzet van de familie .............................................................................................................................. 27
Burgerlijk huwelijk............................................................................................................................................. 27
Voor de Verlichting ....................................................................................................................................... 27
Verlichting en Jozef II .................................................................................................................................... 27
1
, Franse Revolutie ........................................................................................................................................... 28
Burgerlijk Wetboek van 1804........................................................................................................................ 28
Na 1804 ......................................................................................................................................................... 28
Toekomst........................................................................................................................................................... 28
21e eeuw: crisis ............................................................................................................................................. 28
Echtscheiding ............................................................................................................................................... 30
Romeinen .......................................................................................................................................................... 30
Germanen ......................................................................................................................................................... 30
Kerk ................................................................................................................................................................... 30
De onontbindbaarheid van het huwelijk ...................................................................................................... 30
Omzeilen van het echtscheidingsverbod ...................................................................................................... 31
Subsituten voor de echtscheiding ................................................................................................................. 31
Franse Revolutie ................................................................................................................................................ 31
Burgerlijk Wetboek van 1804 ............................................................................................................................ 31
Evolutie na 1804................................................................................................................................................ 32
Nood aan verdere hervormingen ...................................................................................................................... 32
Conclusie ........................................................................................................................................................... 32
Mogelijke oplossing ...................................................................................................................................... 33
2
,INLEIDING
Personen- en familierecht
• Enge zin: het geheel van rechtsregels die de rechtspositie van de persoon als zodanig en in relatie met
de echtgenoot en verwanten regelt
• Ruime zin: definitie in enge zin + het patrimoniaal familierecht (huwelijksvermogens- en erfrecht)
o Patrimoniaal familierecht = tussencategorie van pf-recht en vermogensrecht
• Niet vervreemdbaar
• Weinig invloed van Romeins recht, eerder middeleeuwse oorsprong
Vermogensrecht
= Het geheel van rechtsregels die overdraagbare en in geld waardeerbare rechten regelt
• Vervreemdbaar
• Grote invloed van Romeins recht
Rechtssubjecten
= Het onderwerp van recht
• Mensen hebben rechten en plichten
Rechtsobjecten
= Het voorwerp van recht
• Dingen, hebben zelf geen rechten of verplichtingen
Rechtspersonen
= Een afgezonderd vermogen of groep personen die het recht als rechtssubject ziet
• Beschouwd als ‘persoon’, die rechten en plichten heeft
Dierenrechten
• Art. 3.39 BW
Juridische persoonlijkheid
= het geheel van rechten en verplichtingen
• Rechtsbekwaamheid = het hebben van rechten
• Handelingsbekwaamheid = het uitoefenen van rechten via rechtshandelingen
Feiten
= Bepaalde gebeurtenissen
• Gewone feiten (geen belang voor het recht)
• Rechtsfeiten (feiten waaraan het recht gevolgen koppelt)
o Rechtsgevolgen komen niet-gewild tot stand
o Rechtshandeling
3
, RECHTSBEKWAAMHEID
Rechtsbekwaamheid
= De bekwaamheid om rechten en plichten te bezitten
• Wordt bepaald door de staat van personen (= het rechtsverstand van personen)
• Voor 1795
o Geen vrijheid, geen gelijkheid
o Verschil in rechtsbekwaamheid
§ Geen of minder rechten
• Vrij 1 onvrij
• Burger 1 vreemdeling
§ Voorrechten
• Nu
o Geen juridische verschillen meer
o Sociale verschillen zijn mogelijk
o Iedereen is rechtsbekwaam
VRIJ/ONVRIJ
Romeinen Middeleeuwen Vandaag
Slavernij Horigheid
ROMEINEN: SLAVERNIJ
Juridische betekenis: Slaven zijn rechtsobjecten
Juridische betekenis is niet houdbaar:
• Opkomst beschermingsmaatregelen
• Peculium = deel vermogen van meester afsplitsen zodat slaaf kan deelnemen aan economische
maatregelen
• Vrijlating: overgang rechtsobject naar rechtssubject, maar nog steeds andere status dan vrije
MIDDELEEUWEN: HORIGHEID
Ontstaan horigheid: verbeteren van het statuut als slaaf
Horige = een halfvrije, met rechten (niet zoveel als vrije)
Inperking vrijheid:
• Formariage: taks voor huwen buiten horigheid
• Chevage: jaarlijkse taks voor horige
• Mortemain: taks bij overlijden horige
Statuut horige wordt doorgegeven via moeder
Verdwijnen horigheid:
• In steden: vrij
• Nieuw ontgonnen gebieden: weinig beperkende lasten
• Gevolg: Heren moeten de situaties van horigen verbeteren, als ze willen vermijden dat hun horigen
wegvluchten
4
ACADEMIEJAAR 2021-2022, SEMESTER 1
INHOUDSOPGAVE
Inleiding ......................................................................................................................................................... 3
Rechtsbekwaamheid ...................................................................................................................................... 4
Vrij/onvrij ............................................................................................................................................................ 4
Romeinen: slavernij ........................................................................................................................................ 4
Middeleeuwen: horigheid ............................................................................................................................... 4
Nu .................................................................................................................................................................... 5
Vreemdeling/inboorling ...................................................................................................................................... 5
Bij de romeinen ............................................................................................................................................... 5
Na de romeinen .............................................................................................................................................. 6
Bevoorrecht/niet-bevoorrecht ............................................................................................................................ 8
Adel ................................................................................................................................................................. 8
Clerus .............................................................................................................................................................. 8
Handelingsbekwaamheid ............................................................................................................................. 10
Vrouwen ............................................................................................................................................................ 10
Voor napoleon .............................................................................................................................................. 10
Napoleon....................................................................................................................................................... 12
Besluit ........................................................................................................................................................... 16
Kind ................................................................................................................................................................... 16
Meerderjarigheidsleeftijd ............................................................................................................................. 16
Afstamming ................................................................................................................................................... 17
Adoptie.......................................................................................................................................................... 19
Vaderlijke/ouderlijke macht/gezag ............................................................................................................... 19
Voogdij .......................................................................................................................................................... 22
Besluit ........................................................................................................................................................... 23
Huwelijk ....................................................................................................................................................... 24
Inleiding ............................................................................................................................................................ 24
Romeinen .......................................................................................................................................................... 24
Germanen ......................................................................................................................................................... 24
Kerkelijk huwelijksrecht..................................................................................................................................... 25
Opkomst en doorbraak ................................................................................................................................. 25
Het contract .................................................................................................................................................. 25
Het verzet van de familie .............................................................................................................................. 27
Burgerlijk huwelijk............................................................................................................................................. 27
Voor de Verlichting ....................................................................................................................................... 27
Verlichting en Jozef II .................................................................................................................................... 27
1
, Franse Revolutie ........................................................................................................................................... 28
Burgerlijk Wetboek van 1804........................................................................................................................ 28
Na 1804 ......................................................................................................................................................... 28
Toekomst........................................................................................................................................................... 28
21e eeuw: crisis ............................................................................................................................................. 28
Echtscheiding ............................................................................................................................................... 30
Romeinen .......................................................................................................................................................... 30
Germanen ......................................................................................................................................................... 30
Kerk ................................................................................................................................................................... 30
De onontbindbaarheid van het huwelijk ...................................................................................................... 30
Omzeilen van het echtscheidingsverbod ...................................................................................................... 31
Subsituten voor de echtscheiding ................................................................................................................. 31
Franse Revolutie ................................................................................................................................................ 31
Burgerlijk Wetboek van 1804 ............................................................................................................................ 31
Evolutie na 1804................................................................................................................................................ 32
Nood aan verdere hervormingen ...................................................................................................................... 32
Conclusie ........................................................................................................................................................... 32
Mogelijke oplossing ...................................................................................................................................... 33
2
,INLEIDING
Personen- en familierecht
• Enge zin: het geheel van rechtsregels die de rechtspositie van de persoon als zodanig en in relatie met
de echtgenoot en verwanten regelt
• Ruime zin: definitie in enge zin + het patrimoniaal familierecht (huwelijksvermogens- en erfrecht)
o Patrimoniaal familierecht = tussencategorie van pf-recht en vermogensrecht
• Niet vervreemdbaar
• Weinig invloed van Romeins recht, eerder middeleeuwse oorsprong
Vermogensrecht
= Het geheel van rechtsregels die overdraagbare en in geld waardeerbare rechten regelt
• Vervreemdbaar
• Grote invloed van Romeins recht
Rechtssubjecten
= Het onderwerp van recht
• Mensen hebben rechten en plichten
Rechtsobjecten
= Het voorwerp van recht
• Dingen, hebben zelf geen rechten of verplichtingen
Rechtspersonen
= Een afgezonderd vermogen of groep personen die het recht als rechtssubject ziet
• Beschouwd als ‘persoon’, die rechten en plichten heeft
Dierenrechten
• Art. 3.39 BW
Juridische persoonlijkheid
= het geheel van rechten en verplichtingen
• Rechtsbekwaamheid = het hebben van rechten
• Handelingsbekwaamheid = het uitoefenen van rechten via rechtshandelingen
Feiten
= Bepaalde gebeurtenissen
• Gewone feiten (geen belang voor het recht)
• Rechtsfeiten (feiten waaraan het recht gevolgen koppelt)
o Rechtsgevolgen komen niet-gewild tot stand
o Rechtshandeling
3
, RECHTSBEKWAAMHEID
Rechtsbekwaamheid
= De bekwaamheid om rechten en plichten te bezitten
• Wordt bepaald door de staat van personen (= het rechtsverstand van personen)
• Voor 1795
o Geen vrijheid, geen gelijkheid
o Verschil in rechtsbekwaamheid
§ Geen of minder rechten
• Vrij 1 onvrij
• Burger 1 vreemdeling
§ Voorrechten
• Nu
o Geen juridische verschillen meer
o Sociale verschillen zijn mogelijk
o Iedereen is rechtsbekwaam
VRIJ/ONVRIJ
Romeinen Middeleeuwen Vandaag
Slavernij Horigheid
ROMEINEN: SLAVERNIJ
Juridische betekenis: Slaven zijn rechtsobjecten
Juridische betekenis is niet houdbaar:
• Opkomst beschermingsmaatregelen
• Peculium = deel vermogen van meester afsplitsen zodat slaaf kan deelnemen aan economische
maatregelen
• Vrijlating: overgang rechtsobject naar rechtssubject, maar nog steeds andere status dan vrije
MIDDELEEUWEN: HORIGHEID
Ontstaan horigheid: verbeteren van het statuut als slaaf
Horige = een halfvrije, met rechten (niet zoveel als vrije)
Inperking vrijheid:
• Formariage: taks voor huwen buiten horigheid
• Chevage: jaarlijkse taks voor horige
• Mortemain: taks bij overlijden horige
Statuut horige wordt doorgegeven via moeder
Verdwijnen horigheid:
• In steden: vrij
• Nieuw ontgonnen gebieden: weinig beperkende lasten
• Gevolg: Heren moeten de situaties van horigen verbeteren, als ze willen vermijden dat hun horigen
wegvluchten
4
