Communicatie Essentials
Inhoud
1) Inleiding in de communicatiewetenschappen
2) De geschiedenis van de communicatiemedia
3) Media-effecttheorieën
4) Analyse van boodschappen
5) Communicatie in de praktijk
LES 1
Wat is Communicatie?
1. Inleiding in de communicatiewetenschap
‘Wat is communicatie’
Communicatie is geen exacte wetenschap
≠ definities
≠ invalshoeken
≠ modellen
Evoluties
→ geen consensus
Wetenschap die constant in beweging is.
Communicatie volgens Van Dale:
1) Mededeling, kennisgeving → ‘zender’
2) Verkeersgemeenschap, verbinding → ‘transport’
3) Uitwisseling van gedachten → ‘ontvanger’
Moet communicatie verbaal zijn?
• Praten (altijd verbaal) <> communiceren (kan ook non-verbaal zijn)
• Gebarentaal/Lichaamstaal/Beelden/Objecten
Sommige wetenschappers vinden communicatie alleen verbaal
Moet communicatie een ontvanger bereiken?
• Het moet mogelijk zijn dat mensen de boodschap ontvangen
• Dit ongeacht of de boodschap effectief ontvangen is
→ Moet niet de juiste ontvanger zijn.
Moet communicatie bewust zijn?
, • Communicatie <> informatie
• Bewustzijnsinhoud moet in tekens worden omgezet
Als je onbewust zucht (waarbij er een mogelijkheid tot een ontvanger is) →
communicatie
Communicatie is onafhankelijk van al dan niet slagen van boodschapoverdracht
Bewustzijnsinhoud moet in tekens worden omgezet → dit kan ook bewust gebeuren.
Vrouw die zwanger is die rugpijn uit is een vorm van communicatie.
Zwangere vrouw die leest is een vorm van informeren.
Communicatie moet niet geslaagd zijn of het gewenste effect hebben.
Moet communicatie intentioneel zijn?
• Intentionaliteitscriterium
Voor sommige mensen moet het niet intentioneel zijn.
Sommige vinden blozen ook communicatie.
• Niet-intentionele gedragingen zoals bv. fysieke reacties geven ook uiting aan
een bewustzijnsinhoud.
Definiëring vanuit verschillende visies
• Intentionaliteitscriterium – bedoeling van de zender, informatie overbrengen
• Effectiviteitscriterium – geslaagdheid een voorwaarde
• Interactiviteitscriterium – gelijkwaardigheid tussen zender en ontvanger
Enge definitie, waarbij je denkt dat er altijd interactie is.
Sarah die zucht zonder broer naast haar in de kamer die haar kan horen is geen
communicatie.
Definities
F.R. Oomkes:
“Alle gedrag, met of zonder woorden, in aanwezigheid van een ander mens, van wie
men zich bewust is, is communicatie.”
→ zeer ruim dus moeilijk weerlegbaar
→ Maar als quasi alle gedrag communicatie kan zijn, waar trek je dan de lijn? Hoe
kan je dit nog bestuderen?
→ kruisbestuiving
psychologie/sociologie/politocologie/economie/linguïstiek/antropologie/…
J. Van Den Bulck:
,“Communicatie is een proces waarbij een zender bewust bewustzijnsinhouden in
verbale tekens omzet en aan een of meerdere concrete ontvangers kenbaar maakt,
waarna deze ontvanger(s) de bewustzijnsinhouden in zich opnemen.”
→ Sterk verend, bruikbaar voor de communicatiepraktijk
→ Communicatie = bewust, bedoeld, verbaal en geslaagd?
G. Fauconnier, 1973:
“Communicatie is het proces waardoor een zender bewustzijnsinhouden overdraagt
of tracht over te dragen aan één of meer ontvangers en dit door middel van een
kanaal, signalen en tekens.”
Basiselementen
Bewustzijnsinhouden
De zender die overdraagt of probeert over te dragen.
Bepaalde gedachten – betekenissen
Informatie <> communicatie
Tekens
= dragers van betekenis
→ cultureel bepaald
Duim omhoog in de duikwereld betekend naar boven en niet oké.
Signalen
= dragers/verspreiders van tekens
Kanalen
= dragers van signalen
Telefonie:
signaal = geluidsgolven, elektronische golven
kanaal = telefoonlijn (bij telefonie over het internet is het meer de lucht die de
signalen overdraagt)
Gesprek:
Signaal = geluidsgolven
Kanaal = lucht draagt deze geluidsgolven
• Overdragen of trachten over te dragen
• Kenbaar maken aan andere personen
→ Er is pas communicatie als de mogelijkheid bestaat dat de tekens worden
opgemerkt door een andere persoon.
Communicatietypologie
, • Intrapersoonlijke communicatie
Binnen jezelf praten. Meer het domein van psychologie. Vb. dagboek
• Interpersoonlijke communicatie
Beperkt aantal personen
- in elkaars nabijheid
- die voortdurend interactie moeten kunnen hebben
Vb. berichtje van je vriend
Beperkingen in: tijd – afstand – omvang – ruimte
Gemedieerd? (wanneer er een medium gebruikt wordt)
• Massacommunicatie
Openbaar karakter voor willekeurige ontvanger
Afwezigheid van de intentie om uit te sluiten
Vb. tv-programma
Vb. programma in het midden van de nacht waar maar 4 mensen naar kijken →
massacommunicatie
Vb. dagboek van Anne-Frank → massacommunicatie
Vb. Sociale media → van alles een beetje
Het medium
Fysisch middel dat helpt om boodschap om te zetten in signalen.
→ overbrugt de beperkingen van interpersoonlijke communicatie
→ onderscheid interpersoonlijke – massacommunicatie?
→ maakt gebruik van een kanaal
G. Fauconnier:
“Een medium is een technisch of fysisch middel om een boodschap om te zetten in
signalen die verzonden en ontvangen kunnen worden via een kanaal dat tijd en/of
ruimte overbrugt.”
Evolutie in denken over communicatie
Communicatie als transmissie
- Communicatie wordt herleid tot een ‘ding’ dat wordt ‘verstuurd’, ‘vervoerd’ en
vervolgens ergens aankomt en wordt ‘ontvangen’
- medium soort tussenschakel om boodschappen te verzenden
Communicatie als transformatie
→zender externaliseert (iets naar buiten brengt) => vervorming
→ medium wordt gebruikt => vervorming
• Werkelijkheidsreductie
Vermindering van bepaald aspect van de werkelijkheid
• Werkelijkheidsversterking
Inhoud
1) Inleiding in de communicatiewetenschappen
2) De geschiedenis van de communicatiemedia
3) Media-effecttheorieën
4) Analyse van boodschappen
5) Communicatie in de praktijk
LES 1
Wat is Communicatie?
1. Inleiding in de communicatiewetenschap
‘Wat is communicatie’
Communicatie is geen exacte wetenschap
≠ definities
≠ invalshoeken
≠ modellen
Evoluties
→ geen consensus
Wetenschap die constant in beweging is.
Communicatie volgens Van Dale:
1) Mededeling, kennisgeving → ‘zender’
2) Verkeersgemeenschap, verbinding → ‘transport’
3) Uitwisseling van gedachten → ‘ontvanger’
Moet communicatie verbaal zijn?
• Praten (altijd verbaal) <> communiceren (kan ook non-verbaal zijn)
• Gebarentaal/Lichaamstaal/Beelden/Objecten
Sommige wetenschappers vinden communicatie alleen verbaal
Moet communicatie een ontvanger bereiken?
• Het moet mogelijk zijn dat mensen de boodschap ontvangen
• Dit ongeacht of de boodschap effectief ontvangen is
→ Moet niet de juiste ontvanger zijn.
Moet communicatie bewust zijn?
, • Communicatie <> informatie
• Bewustzijnsinhoud moet in tekens worden omgezet
Als je onbewust zucht (waarbij er een mogelijkheid tot een ontvanger is) →
communicatie
Communicatie is onafhankelijk van al dan niet slagen van boodschapoverdracht
Bewustzijnsinhoud moet in tekens worden omgezet → dit kan ook bewust gebeuren.
Vrouw die zwanger is die rugpijn uit is een vorm van communicatie.
Zwangere vrouw die leest is een vorm van informeren.
Communicatie moet niet geslaagd zijn of het gewenste effect hebben.
Moet communicatie intentioneel zijn?
• Intentionaliteitscriterium
Voor sommige mensen moet het niet intentioneel zijn.
Sommige vinden blozen ook communicatie.
• Niet-intentionele gedragingen zoals bv. fysieke reacties geven ook uiting aan
een bewustzijnsinhoud.
Definiëring vanuit verschillende visies
• Intentionaliteitscriterium – bedoeling van de zender, informatie overbrengen
• Effectiviteitscriterium – geslaagdheid een voorwaarde
• Interactiviteitscriterium – gelijkwaardigheid tussen zender en ontvanger
Enge definitie, waarbij je denkt dat er altijd interactie is.
Sarah die zucht zonder broer naast haar in de kamer die haar kan horen is geen
communicatie.
Definities
F.R. Oomkes:
“Alle gedrag, met of zonder woorden, in aanwezigheid van een ander mens, van wie
men zich bewust is, is communicatie.”
→ zeer ruim dus moeilijk weerlegbaar
→ Maar als quasi alle gedrag communicatie kan zijn, waar trek je dan de lijn? Hoe
kan je dit nog bestuderen?
→ kruisbestuiving
psychologie/sociologie/politocologie/economie/linguïstiek/antropologie/…
J. Van Den Bulck:
,“Communicatie is een proces waarbij een zender bewust bewustzijnsinhouden in
verbale tekens omzet en aan een of meerdere concrete ontvangers kenbaar maakt,
waarna deze ontvanger(s) de bewustzijnsinhouden in zich opnemen.”
→ Sterk verend, bruikbaar voor de communicatiepraktijk
→ Communicatie = bewust, bedoeld, verbaal en geslaagd?
G. Fauconnier, 1973:
“Communicatie is het proces waardoor een zender bewustzijnsinhouden overdraagt
of tracht over te dragen aan één of meer ontvangers en dit door middel van een
kanaal, signalen en tekens.”
Basiselementen
Bewustzijnsinhouden
De zender die overdraagt of probeert over te dragen.
Bepaalde gedachten – betekenissen
Informatie <> communicatie
Tekens
= dragers van betekenis
→ cultureel bepaald
Duim omhoog in de duikwereld betekend naar boven en niet oké.
Signalen
= dragers/verspreiders van tekens
Kanalen
= dragers van signalen
Telefonie:
signaal = geluidsgolven, elektronische golven
kanaal = telefoonlijn (bij telefonie over het internet is het meer de lucht die de
signalen overdraagt)
Gesprek:
Signaal = geluidsgolven
Kanaal = lucht draagt deze geluidsgolven
• Overdragen of trachten over te dragen
• Kenbaar maken aan andere personen
→ Er is pas communicatie als de mogelijkheid bestaat dat de tekens worden
opgemerkt door een andere persoon.
Communicatietypologie
, • Intrapersoonlijke communicatie
Binnen jezelf praten. Meer het domein van psychologie. Vb. dagboek
• Interpersoonlijke communicatie
Beperkt aantal personen
- in elkaars nabijheid
- die voortdurend interactie moeten kunnen hebben
Vb. berichtje van je vriend
Beperkingen in: tijd – afstand – omvang – ruimte
Gemedieerd? (wanneer er een medium gebruikt wordt)
• Massacommunicatie
Openbaar karakter voor willekeurige ontvanger
Afwezigheid van de intentie om uit te sluiten
Vb. tv-programma
Vb. programma in het midden van de nacht waar maar 4 mensen naar kijken →
massacommunicatie
Vb. dagboek van Anne-Frank → massacommunicatie
Vb. Sociale media → van alles een beetje
Het medium
Fysisch middel dat helpt om boodschap om te zetten in signalen.
→ overbrugt de beperkingen van interpersoonlijke communicatie
→ onderscheid interpersoonlijke – massacommunicatie?
→ maakt gebruik van een kanaal
G. Fauconnier:
“Een medium is een technisch of fysisch middel om een boodschap om te zetten in
signalen die verzonden en ontvangen kunnen worden via een kanaal dat tijd en/of
ruimte overbrugt.”
Evolutie in denken over communicatie
Communicatie als transmissie
- Communicatie wordt herleid tot een ‘ding’ dat wordt ‘verstuurd’, ‘vervoerd’ en
vervolgens ergens aankomt en wordt ‘ontvangen’
- medium soort tussenschakel om boodschappen te verzenden
Communicatie als transformatie
→zender externaliseert (iets naar buiten brengt) => vervorming
→ medium wordt gebruikt => vervorming
• Werkelijkheidsreductie
Vermindering van bepaald aspect van de werkelijkheid
• Werkelijkheidsversterking
