1. Inleiding (Handboek hoofdstuk 5, P 71-78)
Dit deel van de cursus vormt een inleiding op de komende hoofdstukken. Wat is welzijnszorg?
Wat is gezondheidszorg? Hoe kunnen we deze zorg indelen? We behandelen deze begrippen als
basis. De gezondheidszorg is voortdurend in beweging. We staan al even stil bij enkele actuele
tendensen waarmee de zorgsector te maken heeft.
1.1 Welzijn
Welzijn volgens de Vandale: toestand dat je je goed voelt: bij leven en welzijn; welzijnsbeleid,
welzijnszorg
Welzijn: een toestand van welbevinden, voldoening met betrekking tot de levenskwaliteit
Verschillende dimensies:
Fysisch welzijn (gezond zijn) Kwaliteit van het leven
Psychisch welzijn (je goed voelen in je vel) - Persoonsgebonden/ subjectief
Sociaal welzijn (een sociaal netwerk hebben) - Dynamisch (Wat je nu belangrijk
Financieel welzijn (een inkomen hebben) vindt, zal je later misschien
Materieel welzijn (kledij, woning, …) minder belangrijk vinden.)
…
Welzijn staat voor zich goed voelen en voor welbevinden. Hoe meer welzijn, hoe minder
zorgbehoeften. Het Kenniscentrum Welzijn, Wonen en Zorg stelt daarom dat welzijn op de eerste
plaats komt, vóór zorg. Welzijn vertrekt vanuit de eigen kracht van mensen: sociale contacten,
een zinvolle dagbesteding, vrijwilligerswerk, de kans om anderen te ontmoeten, actieve
deelname aan de samenleving, kunnen rekenen op hulp en steun als het moeilijk gaat. Het doel
is dat elk individu zich kan ontplooien en zich omringd weet als burger, oudere, nieuwkomer of
persoon.
1.2 Welzijnszorg
= ‘De voorzieningen en georganiseerde activiteiten die tot doel hebben het welzijn van een
individu of groep te bewaren of te bevorderen.’
Sociaal kwetsbare individuen of groepen.
Personen geconfronteerd met problemen waardoor participeren aan de maatschappij
moeilijk verloopt.
Meerdere zorgsectoren (zie H3: Doelgroepen in de gezondheidszorg)
De geestelijke gezondheidszorg
De thuiszorg
Sociale gezondheidszorg (mutualiteiten, diensten gezondheidszorg in gevangenissen, ...)
Gezondheidsbevordering
Infectiebestrijding
Medische milieukunde
Jeugdgezondheidszorg
Crisishulpverlening
….
1.3 Gezondheid
Negatief gezondheidsbegrip: de afwezigheid van ziekte en/of handicap (ziekte gezondheid)
Positief gezondheidsbegrip: een toestand van volledig fysiek, psychisch en sociaal welzijn en niet
slechts de afwezigheid van ziekte of gebrek (WHO)
Biopsychosociaal model van gezondheid: de wisselwerking tussen de 3 dimensies
Gezondheid wordt gezien als holistisch begrip. Het gaat enerzijds over de mens in zijn geheel
en anderzijds heeft het een invloed op alle aspecten van het dagelijks functioneren.
Geslacht, erfelijkheid, ziekte,
symptomen, behandeling
1
Attitude, gedrag, persoonlijkheid,
stress, depressie, verdriet, angst
, Sociale steun, familiebanden, cultuur, SES,
educatie, werk, hobby, geld, vrienden
De gezondheidsstatus van iemand heeft zowel een objectieve als een subjectieve factor.
Er kunnen een aantal parameters afgenomen worden bij mensen zoals bijvoorbeeld
bloeddruk. Dit zegt iets over iemand zijn gezondheidsstatus. Dit is objectief en meetbaar. Er
is ook een subjectief aspect. Hoe iemand zijn gezondheid beleeft is van individueel
verschillend (de ene beschouwd iets als gezond terwijl de andere iets als ziek beschouwd).
Dit wordt ook welbevinden genoemd.
Subjectieve beleving
Deze twee kunnen elkaar beïnvloeden: (Biomedisch) (perceptie) van
meetbare en gezondheid
objectieve status
= welbevinden
1.4 Gezondheidszorg Gezondheid
‘Het geheel van georganiseerde hulpverleningsactiviteiten en zorgvoorzieningen gericht op het
fysisch, psychisch en sociaal welbevinden van de mens’ (WHO)
Formele en informele zorg binnen een organisatorisch kader
Georganiseerd door de overheid
Evolutie doorheen tijd
Grensgebieden met welzijnszorg
1.5 Classificaties gezondheidszorg
Er is een breed aanbod aan zorg. Om het overzichtelijk te maken wordt het aanbod geordend.
1.5.1 Aard hulpverlening (doel)
Preventieve gezondheidszorg
Het geheel aan activiteiten gericht op de promotie van gezondheid en het voorkomen of
beperken van ziektes, handicaps en ongevallen en dit op lichamelijk, psychisch en sociaal
gebied.
Voorkomen van ziekte en behouden/ bevorderen van gezondheid
Er zijn verschillende types van maatregelen binnen de preventieve gezondheidszorg. Ze
worden alle vier gehanteerd:
Ziektepreventie: maatregelen om specifieke ziekten te voorkomen of vroegtijdig te
signaleren, interventies die tot doel hebben bepaalde ziekten of aandoeningen te
voorkomen, gericht naar individuen of groepen die blootgesteld zijn aan bepaalde
risico’s, of naar de algemene bevolking (vb. screening, vaccinaties en preventieve
medicatie).
Primaire ziektepreventie: ziekte vermijden (er is nog geen probleem):
- Doel: ziekte vermijden/ voorkomen door specifieke oorzaken aan te pakken
- Doelgroep: gezonde mensen: totale bevolking of specifieke groepen (bv.
campagne bij ouders van gezonde kinderen rond vaccinatie)
- Gevolg: daling prevalentie
- Voorbeelden preventiemethodieken: vaccinaties, aanleren goede mondhygiëne,
verplichting gordel in de auto, …
Secundaire ziektepreventie: vroegtijdig opsporen van ziekte
- Doel: vroegtijdig detecteren van ziekten
- Doelgroep: risicogroepen
- Gevolg: betere prognose, verminderde belasting van de behandeling en
vermindering van restverschijnselen
2
Dit deel van de cursus vormt een inleiding op de komende hoofdstukken. Wat is welzijnszorg?
Wat is gezondheidszorg? Hoe kunnen we deze zorg indelen? We behandelen deze begrippen als
basis. De gezondheidszorg is voortdurend in beweging. We staan al even stil bij enkele actuele
tendensen waarmee de zorgsector te maken heeft.
1.1 Welzijn
Welzijn volgens de Vandale: toestand dat je je goed voelt: bij leven en welzijn; welzijnsbeleid,
welzijnszorg
Welzijn: een toestand van welbevinden, voldoening met betrekking tot de levenskwaliteit
Verschillende dimensies:
Fysisch welzijn (gezond zijn) Kwaliteit van het leven
Psychisch welzijn (je goed voelen in je vel) - Persoonsgebonden/ subjectief
Sociaal welzijn (een sociaal netwerk hebben) - Dynamisch (Wat je nu belangrijk
Financieel welzijn (een inkomen hebben) vindt, zal je later misschien
Materieel welzijn (kledij, woning, …) minder belangrijk vinden.)
…
Welzijn staat voor zich goed voelen en voor welbevinden. Hoe meer welzijn, hoe minder
zorgbehoeften. Het Kenniscentrum Welzijn, Wonen en Zorg stelt daarom dat welzijn op de eerste
plaats komt, vóór zorg. Welzijn vertrekt vanuit de eigen kracht van mensen: sociale contacten,
een zinvolle dagbesteding, vrijwilligerswerk, de kans om anderen te ontmoeten, actieve
deelname aan de samenleving, kunnen rekenen op hulp en steun als het moeilijk gaat. Het doel
is dat elk individu zich kan ontplooien en zich omringd weet als burger, oudere, nieuwkomer of
persoon.
1.2 Welzijnszorg
= ‘De voorzieningen en georganiseerde activiteiten die tot doel hebben het welzijn van een
individu of groep te bewaren of te bevorderen.’
Sociaal kwetsbare individuen of groepen.
Personen geconfronteerd met problemen waardoor participeren aan de maatschappij
moeilijk verloopt.
Meerdere zorgsectoren (zie H3: Doelgroepen in de gezondheidszorg)
De geestelijke gezondheidszorg
De thuiszorg
Sociale gezondheidszorg (mutualiteiten, diensten gezondheidszorg in gevangenissen, ...)
Gezondheidsbevordering
Infectiebestrijding
Medische milieukunde
Jeugdgezondheidszorg
Crisishulpverlening
….
1.3 Gezondheid
Negatief gezondheidsbegrip: de afwezigheid van ziekte en/of handicap (ziekte gezondheid)
Positief gezondheidsbegrip: een toestand van volledig fysiek, psychisch en sociaal welzijn en niet
slechts de afwezigheid van ziekte of gebrek (WHO)
Biopsychosociaal model van gezondheid: de wisselwerking tussen de 3 dimensies
Gezondheid wordt gezien als holistisch begrip. Het gaat enerzijds over de mens in zijn geheel
en anderzijds heeft het een invloed op alle aspecten van het dagelijks functioneren.
Geslacht, erfelijkheid, ziekte,
symptomen, behandeling
1
Attitude, gedrag, persoonlijkheid,
stress, depressie, verdriet, angst
, Sociale steun, familiebanden, cultuur, SES,
educatie, werk, hobby, geld, vrienden
De gezondheidsstatus van iemand heeft zowel een objectieve als een subjectieve factor.
Er kunnen een aantal parameters afgenomen worden bij mensen zoals bijvoorbeeld
bloeddruk. Dit zegt iets over iemand zijn gezondheidsstatus. Dit is objectief en meetbaar. Er
is ook een subjectief aspect. Hoe iemand zijn gezondheid beleeft is van individueel
verschillend (de ene beschouwd iets als gezond terwijl de andere iets als ziek beschouwd).
Dit wordt ook welbevinden genoemd.
Subjectieve beleving
Deze twee kunnen elkaar beïnvloeden: (Biomedisch) (perceptie) van
meetbare en gezondheid
objectieve status
= welbevinden
1.4 Gezondheidszorg Gezondheid
‘Het geheel van georganiseerde hulpverleningsactiviteiten en zorgvoorzieningen gericht op het
fysisch, psychisch en sociaal welbevinden van de mens’ (WHO)
Formele en informele zorg binnen een organisatorisch kader
Georganiseerd door de overheid
Evolutie doorheen tijd
Grensgebieden met welzijnszorg
1.5 Classificaties gezondheidszorg
Er is een breed aanbod aan zorg. Om het overzichtelijk te maken wordt het aanbod geordend.
1.5.1 Aard hulpverlening (doel)
Preventieve gezondheidszorg
Het geheel aan activiteiten gericht op de promotie van gezondheid en het voorkomen of
beperken van ziektes, handicaps en ongevallen en dit op lichamelijk, psychisch en sociaal
gebied.
Voorkomen van ziekte en behouden/ bevorderen van gezondheid
Er zijn verschillende types van maatregelen binnen de preventieve gezondheidszorg. Ze
worden alle vier gehanteerd:
Ziektepreventie: maatregelen om specifieke ziekten te voorkomen of vroegtijdig te
signaleren, interventies die tot doel hebben bepaalde ziekten of aandoeningen te
voorkomen, gericht naar individuen of groepen die blootgesteld zijn aan bepaalde
risico’s, of naar de algemene bevolking (vb. screening, vaccinaties en preventieve
medicatie).
Primaire ziektepreventie: ziekte vermijden (er is nog geen probleem):
- Doel: ziekte vermijden/ voorkomen door specifieke oorzaken aan te pakken
- Doelgroep: gezonde mensen: totale bevolking of specifieke groepen (bv.
campagne bij ouders van gezonde kinderen rond vaccinatie)
- Gevolg: daling prevalentie
- Voorbeelden preventiemethodieken: vaccinaties, aanleren goede mondhygiëne,
verplichting gordel in de auto, …
Secundaire ziektepreventie: vroegtijdig opsporen van ziekte
- Doel: vroegtijdig detecteren van ziekten
- Doelgroep: risicogroepen
- Gevolg: betere prognose, verminderde belasting van de behandeling en
vermindering van restverschijnselen
2
