ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE
INLEIDING IN DE ONTWIKKELING VAN HET KIND
Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie/levenslooppsychologie = de wetenschappelijke studie naar groei,
verandering en stabiliteit van conceptie tot ouderdom
⇒ De meeste aandacht gaat naar de periode van de geboorte tot aan de adolescentie
De reikwijdte in het vakgebied
De koppeling tussen thema’s en leeftijden
Ontwikkelingspsychologie
❖ Wordt beoefend door allerlei specialisten: psychologen, pedagogen, artsen, genetici
❖ Wordt gebruikt in verschillende beroepen: leerkrachten, verpleegkundigen, sociaal werkers,
kinderverzorgsters, paramedici,…
Thematische gebieden binnen de ontwikkelingspsychologie
Er zijn vier centrale thema’s
❖ Fysieke ontwikkeling
⇒ Ontwikkeling die betrekking heeft op de fysieke opbouw van het lichaam, zoals de
hersenen, het zenuwstelsel, de spieren, de zintuigen, de behoefte aan eten, drinken en slaap
❖ Cognitieve ontwikkeling
⇒ Ontwikkeling die betrekking heeft op de manier waarop het gedrag van mensen wordt
beïnvloed door groei en verandering in de eigenschappen die de ene persoon van de
andere persoon onderscheiden
⇒ Kijkt naar intellectuele vermogens, zoals als leren, geheugen, probleemoplossing en
intelligentie
❖ Sociale ontwikkeling
⇒ Ontwikkeling die betrekking heeft op sociale relaties en interacties met anderen en op de
manier waarop interacties van mensen en hun sociale relaties doorheen het leven groeien,
veranderen en stabiel blijven
❖ Persoonlijkheidsontwikkeling
⇒ Ontwikkeling die betrekking heeft op duurzame eigenschappen die de ene persoon van
de andere onderscheiden en kijkt naar de stabiliteit en verandering van deze eigenschappen
doorheen het leven
1
,Leeftijdsgroepen en individuele verschillen
Kinderen en jongeren worden onderverdeeld in de volgende leeftijdsgroepen
❖ Prenatale periode: van conceptie tot geboorte
❖ Baby- en peutertijd: van geboorte tot 3 jaar
❖ Kleutertijd: van 3 tot 6 jaar
❖ Schooltijd: van 6 tot 12 jaar
❖ Adolescentie: van 12 tot 20 jaar
Invloed van cohorten op ontwikkeling: ontwikkelen in een sociale wereld
Cohort = een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek is geboren
⇒ Worden beïnvloed door historische, leeftijdsgebonden en socio culturele gebeurtenissen
❖ Stille generatie/geranium zitters
➢ Geboren tussen 1930 - 1940
➢ Jong tijdens de wederopbouw
➢ Kenmerken: harde werkers, plichtsgetrouw
❖ Babyboom/protestgeneratie
➢ Geboren tussen 1940 - 1955
➢ Jong tijdens stijgende welvaart
➢ Kenmerken: vrije moraal, zelfontplooiing, onvrede
❖ Generatie X
➢ Geboren tussen 1955 - 1970
➢ Jong tijdens economisch verval, jeugdwerkloosheid
➢ Kenmerken: praktisch, zelfredzaam, no-nonsense mentaliteit
❖ Pragmatische generatie/patatgeneratie
➢ Geboren tussen 1970 - 1985
➢ Jong tijdens groeiende keuzemogelijkheden: alles is mogelijk
➢ Kenmerken: levensgeluk als hoogste doel, passiviteit, zelfontplooiing
❖ Generatie Y/prestatiegeneratie/grenzeloze generatie/generatie next…
➢ Geboren tussen 1980 - 1994
➢ Jong tijdens informatietijdperk, dreiging van terroristische aanslagen
➢ Kenmerken: authentiek, zelfverzekerd, actief op internet, gemakzuchtig
❖ Generatie Z/net generatie/digital natives
➢ Geboren tussen 1994 - 2000
➢ Jong tijdens digitale tijdperk, economische crisis
➢ Kenmerken: internet is vanzelfsprekend, multitasken
❖ Generatie Alpha/google kids/generatie A
➢ Geboren tussen 2000 - 2011
➢ Jong tijdens economische malaise, bezuinigingen, groeiende technologische kennis
➢ Kenmerken: beter opgeleid dan ooit, materialistisch
Normatieve gebeurtenissen
⇒ Gebeurtenis die zich voor de meeste individuen binnen een groep op dezelfde manier voltrekt
❖ Kunnen biologisch, sociaal of cultureel bepaald zijn
2
, ❖ Cohorteffecten kunnen het gevolg zijn van
❖ Historische invloeden (hongerwinter WO2)
❖ Leeftijdsgebonden invloeden (schoolleeftijd)
❖ Normatieve invloeden: invloeden die leiden tot conformiteit omdat men de gevolgen van
afwijkend gedrag vreest
Niet-normatieve gebeurtenissen
⇒ Specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven van een specifieke persoon op een
tijdstip dat zulke gebeurtenissen de meeste andere mensen niet overkomen
⇒ Louise Brown (1e baby in-vitro fertilisatie)
Vroege denkbeelden over kinderen
⇒ Kinderen werden als miniatuurvolwassenen gezien
⇒ Droegen dezelfde kleding, kregen dezelfde behandeling
Baby biografieën
⇒ Ontstaan van aandacht voor de ontwikkeling van kinderen
⇒ Methodisch bestuderen van kinderen
❖ Groei van het kind bijhouden door fysieke en taalkundige mijlpalen te noteren
❖ Charles Darwin: meer systematisch en wetenschappelijk karakter
❖ Toename van kennis rond genetica
Focus op de kindertijd
⇒ Invloed van sociale veranderingen op de aandacht voor de kindertijd
❖ Industrialisatie en ontstaan van wetten ter bescherming van het kind
❖ Grotere aanwezigheid van onderwijs
❖ Nieuwe psychologische inzichten over de invloed van de kindertijd op de volwassenheid
Twintigste eeuw: ontwikkelingspsychologie als discipline
Ontstaan van de ontwikkelingspsychologie
❖ Alfred Binet: onderzoek naar intelligentie en geheugen van kinderen
❖ Stanley Hall: onderzoek naar het denken en gedrag van kinderen met behulp van
vragenlijsten
❖ Start van grootschalige, systematische en langdurige onderzoeken naar de ontwikkeling van
kinderen
3
INLEIDING IN DE ONTWIKKELING VAN HET KIND
Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie/levenslooppsychologie = de wetenschappelijke studie naar groei,
verandering en stabiliteit van conceptie tot ouderdom
⇒ De meeste aandacht gaat naar de periode van de geboorte tot aan de adolescentie
De reikwijdte in het vakgebied
De koppeling tussen thema’s en leeftijden
Ontwikkelingspsychologie
❖ Wordt beoefend door allerlei specialisten: psychologen, pedagogen, artsen, genetici
❖ Wordt gebruikt in verschillende beroepen: leerkrachten, verpleegkundigen, sociaal werkers,
kinderverzorgsters, paramedici,…
Thematische gebieden binnen de ontwikkelingspsychologie
Er zijn vier centrale thema’s
❖ Fysieke ontwikkeling
⇒ Ontwikkeling die betrekking heeft op de fysieke opbouw van het lichaam, zoals de
hersenen, het zenuwstelsel, de spieren, de zintuigen, de behoefte aan eten, drinken en slaap
❖ Cognitieve ontwikkeling
⇒ Ontwikkeling die betrekking heeft op de manier waarop het gedrag van mensen wordt
beïnvloed door groei en verandering in de eigenschappen die de ene persoon van de
andere persoon onderscheiden
⇒ Kijkt naar intellectuele vermogens, zoals als leren, geheugen, probleemoplossing en
intelligentie
❖ Sociale ontwikkeling
⇒ Ontwikkeling die betrekking heeft op sociale relaties en interacties met anderen en op de
manier waarop interacties van mensen en hun sociale relaties doorheen het leven groeien,
veranderen en stabiel blijven
❖ Persoonlijkheidsontwikkeling
⇒ Ontwikkeling die betrekking heeft op duurzame eigenschappen die de ene persoon van
de andere onderscheiden en kijkt naar de stabiliteit en verandering van deze eigenschappen
doorheen het leven
1
,Leeftijdsgroepen en individuele verschillen
Kinderen en jongeren worden onderverdeeld in de volgende leeftijdsgroepen
❖ Prenatale periode: van conceptie tot geboorte
❖ Baby- en peutertijd: van geboorte tot 3 jaar
❖ Kleutertijd: van 3 tot 6 jaar
❖ Schooltijd: van 6 tot 12 jaar
❖ Adolescentie: van 12 tot 20 jaar
Invloed van cohorten op ontwikkeling: ontwikkelen in een sociale wereld
Cohort = een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek is geboren
⇒ Worden beïnvloed door historische, leeftijdsgebonden en socio culturele gebeurtenissen
❖ Stille generatie/geranium zitters
➢ Geboren tussen 1930 - 1940
➢ Jong tijdens de wederopbouw
➢ Kenmerken: harde werkers, plichtsgetrouw
❖ Babyboom/protestgeneratie
➢ Geboren tussen 1940 - 1955
➢ Jong tijdens stijgende welvaart
➢ Kenmerken: vrije moraal, zelfontplooiing, onvrede
❖ Generatie X
➢ Geboren tussen 1955 - 1970
➢ Jong tijdens economisch verval, jeugdwerkloosheid
➢ Kenmerken: praktisch, zelfredzaam, no-nonsense mentaliteit
❖ Pragmatische generatie/patatgeneratie
➢ Geboren tussen 1970 - 1985
➢ Jong tijdens groeiende keuzemogelijkheden: alles is mogelijk
➢ Kenmerken: levensgeluk als hoogste doel, passiviteit, zelfontplooiing
❖ Generatie Y/prestatiegeneratie/grenzeloze generatie/generatie next…
➢ Geboren tussen 1980 - 1994
➢ Jong tijdens informatietijdperk, dreiging van terroristische aanslagen
➢ Kenmerken: authentiek, zelfverzekerd, actief op internet, gemakzuchtig
❖ Generatie Z/net generatie/digital natives
➢ Geboren tussen 1994 - 2000
➢ Jong tijdens digitale tijdperk, economische crisis
➢ Kenmerken: internet is vanzelfsprekend, multitasken
❖ Generatie Alpha/google kids/generatie A
➢ Geboren tussen 2000 - 2011
➢ Jong tijdens economische malaise, bezuinigingen, groeiende technologische kennis
➢ Kenmerken: beter opgeleid dan ooit, materialistisch
Normatieve gebeurtenissen
⇒ Gebeurtenis die zich voor de meeste individuen binnen een groep op dezelfde manier voltrekt
❖ Kunnen biologisch, sociaal of cultureel bepaald zijn
2
, ❖ Cohorteffecten kunnen het gevolg zijn van
❖ Historische invloeden (hongerwinter WO2)
❖ Leeftijdsgebonden invloeden (schoolleeftijd)
❖ Normatieve invloeden: invloeden die leiden tot conformiteit omdat men de gevolgen van
afwijkend gedrag vreest
Niet-normatieve gebeurtenissen
⇒ Specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven van een specifieke persoon op een
tijdstip dat zulke gebeurtenissen de meeste andere mensen niet overkomen
⇒ Louise Brown (1e baby in-vitro fertilisatie)
Vroege denkbeelden over kinderen
⇒ Kinderen werden als miniatuurvolwassenen gezien
⇒ Droegen dezelfde kleding, kregen dezelfde behandeling
Baby biografieën
⇒ Ontstaan van aandacht voor de ontwikkeling van kinderen
⇒ Methodisch bestuderen van kinderen
❖ Groei van het kind bijhouden door fysieke en taalkundige mijlpalen te noteren
❖ Charles Darwin: meer systematisch en wetenschappelijk karakter
❖ Toename van kennis rond genetica
Focus op de kindertijd
⇒ Invloed van sociale veranderingen op de aandacht voor de kindertijd
❖ Industrialisatie en ontstaan van wetten ter bescherming van het kind
❖ Grotere aanwezigheid van onderwijs
❖ Nieuwe psychologische inzichten over de invloed van de kindertijd op de volwassenheid
Twintigste eeuw: ontwikkelingspsychologie als discipline
Ontstaan van de ontwikkelingspsychologie
❖ Alfred Binet: onderzoek naar intelligentie en geheugen van kinderen
❖ Stanley Hall: onderzoek naar het denken en gedrag van kinderen met behulp van
vragenlijsten
❖ Start van grootschalige, systematische en langdurige onderzoeken naar de ontwikkeling van
kinderen
3
