Persoonlijkheidspsychologie
Hoofdstuk inleiding
1. Definitie persoonlijkheid
= wat mensen echt gaan typeren, wat de kerneigenschappen zijn van een persoon
= persoonlijkheid is de verzameling van psychologische trekken en mechanismen binnen
een individu, die georganiseerd en relatief stabiel zijn, en die de interacties met en de
aanpassingen aan de intrapsychische, fysieke en sociale omgeving beïnvloeden.
Verzameling van psychologische trekken
Trekken / traits = eigenschappen die verschillen/gelijkenissen tussen mensen beschrijven
Duid verschillen aan tussen mensen of gelijkenis -> vergelijken met andere mensen
Gemiddelde neiging die we hebben om ons op een bepaalde manier gedragen -> zich vaker
zo gedraagt en niet bv. 1 keer zo reageert/dat 1e incident
Hoe groot is de verzameling van trekken? 10,20,100? Hoeveel trekken hebben we nodig om
iemands persoonlijkheid te omschrijven
Hoe verhouden die trekken zich tegenover elkaar?
Oorsprong – hoe komen bepaalde karaktereigenschappen tot uiting?
Zijn er verschillende functies van die bepaalde persoonlijkheidstrekken?
In concrete gedragingen kunnen we voorspellen wat hun gedrag zal zijn bij bepaalde
persoonlijkheidstrekkingen.
Persoonlijkheidstrekken komen sterk tot uiting in gedrag. Dit gedrag kan voorspeld worden.
Mechanismen
Cognitieve processen van infoverwerking
Bv. je bent een extravert persoon, dan ga je in een situatie opzoek gaan naar mensen om in
interactie mee te gaan. Mensen die meer introvert zijn, zullen zich in situaties meer
achterhouden/op de achtergrond blijven.
1
,3 elementen die belangrijk zijn:
Bv. iemand wordt lastig gevallen en je wilt gaan helpen
moedig -> als die persoon moedig is dan gaat die persoon eerder gaan helpen -> je gaat op
die persoon afgaan
bv. je wordt geduwd op het feestje
je wordt geduwd, je wordt boos -> als je boos bent ga je in de verdediging gaan -> je gaat
tegen de andere persoon uitvliegen
binnen een individu, georganiseerd en relatief stabiel
persoonlijkheid = intern
georganiseerd: geen willekeurige verzamelling elementen, maar een coherent,
samenhangend geheel
relatief stabiel doorheen de tijd en consistent overheen situaties
state ≠ trait
bv. persoonlijkheidstrek angst -> kenmerk dat altijd al aanwezig geweest is en dat snel tot
uiting komt
= typerende eigenschap = trait
State = een eigenschap die niet steeds aanwezig is, maar soms tot uiting komt
Interacties – aanpassingen
Interactie tussen persoon & omgeving = complex!
- Perceptie
- Selectie
- Uitlokking
- Manipulatie = je gaat andere mensen manipuleren naar jouw visie / doelen
Adaptief functioneren: flexibel omgaan met de stress, uitdagingen en problemen die we
tegenkomen terwijl we onze levensdoelen trachten te realiseren
2
,Intrapsychische, fysieke en sociale omgeving
Onze omgeving stelt ons voortdurend voor uitdagingen.
Fysieke omgeving: bv. fysiek gevaar (->overleving, veiligheid)
Sociale omgeving: bv. vrienden, collega’s, partner (->liefde, respect, erbij horen)
Intrapsychische omgeving: bv. herinneringen, dromen, verlangens,… (->eigenwaarde)
2. Terminologie
Temperament & persoonlijkheidstrekken = zijn veel meer gelijkend dan verschillend
Temperament = meer genetisch bepaald
3. Persoonlijkheidspsychologie
Hoe mensen van elkaar verschillen en hoe dat effect heeft op onze emoties, cognities en
gedragingen.
= tak van de psychologie die zich bezighoudt met het bestuderen van persoonlijkheid
= begrijpen van individuele verschillen tussen mensen
Impliciete persoonlijkheidstheorieën (-stereotypen)
- Intuïtief
- Selectieve waarneming
- Vaak evaluatief
Op basis van uiterlijk bv ga je een oordeel vormen over een persoon
Op basis van een aantal kenmerken die je gezien hebt, ga je oordeel vormen
3
, Wetenschappelijke persoonlijkheidstheorieën
- Beschrijven van menselijke kenmerken
- Persoonlijkheid als psychologisch construct
Niet direct observeerbaar
Determinant van gedrag
Intern aanwezig; interne eigenschappen die we niet kunnen zien, maar die wel gaan
bepalen hoe we ons gedragen
3.1 3 analyseniveaus
Iedereen is op een bepaalde manier…
… zoals alle anderen – human nature – de behoefte om ergens bij te horen
… zoals sommige anderen – individuele en groepsverschillen – variatie in de behoefte om
ergens bij te horen, variaties in de dimensie introversie/extraversie, verschillen tussen
mannen en vrouwen
… zoals niemand anders – individuele uniciteit – iemands unieke, typerende manier van
boos worden
2 zaken om persoonlijkheid in kaart te brengen:
4
Hoofdstuk inleiding
1. Definitie persoonlijkheid
= wat mensen echt gaan typeren, wat de kerneigenschappen zijn van een persoon
= persoonlijkheid is de verzameling van psychologische trekken en mechanismen binnen
een individu, die georganiseerd en relatief stabiel zijn, en die de interacties met en de
aanpassingen aan de intrapsychische, fysieke en sociale omgeving beïnvloeden.
Verzameling van psychologische trekken
Trekken / traits = eigenschappen die verschillen/gelijkenissen tussen mensen beschrijven
Duid verschillen aan tussen mensen of gelijkenis -> vergelijken met andere mensen
Gemiddelde neiging die we hebben om ons op een bepaalde manier gedragen -> zich vaker
zo gedraagt en niet bv. 1 keer zo reageert/dat 1e incident
Hoe groot is de verzameling van trekken? 10,20,100? Hoeveel trekken hebben we nodig om
iemands persoonlijkheid te omschrijven
Hoe verhouden die trekken zich tegenover elkaar?
Oorsprong – hoe komen bepaalde karaktereigenschappen tot uiting?
Zijn er verschillende functies van die bepaalde persoonlijkheidstrekken?
In concrete gedragingen kunnen we voorspellen wat hun gedrag zal zijn bij bepaalde
persoonlijkheidstrekkingen.
Persoonlijkheidstrekken komen sterk tot uiting in gedrag. Dit gedrag kan voorspeld worden.
Mechanismen
Cognitieve processen van infoverwerking
Bv. je bent een extravert persoon, dan ga je in een situatie opzoek gaan naar mensen om in
interactie mee te gaan. Mensen die meer introvert zijn, zullen zich in situaties meer
achterhouden/op de achtergrond blijven.
1
,3 elementen die belangrijk zijn:
Bv. iemand wordt lastig gevallen en je wilt gaan helpen
moedig -> als die persoon moedig is dan gaat die persoon eerder gaan helpen -> je gaat op
die persoon afgaan
bv. je wordt geduwd op het feestje
je wordt geduwd, je wordt boos -> als je boos bent ga je in de verdediging gaan -> je gaat
tegen de andere persoon uitvliegen
binnen een individu, georganiseerd en relatief stabiel
persoonlijkheid = intern
georganiseerd: geen willekeurige verzamelling elementen, maar een coherent,
samenhangend geheel
relatief stabiel doorheen de tijd en consistent overheen situaties
state ≠ trait
bv. persoonlijkheidstrek angst -> kenmerk dat altijd al aanwezig geweest is en dat snel tot
uiting komt
= typerende eigenschap = trait
State = een eigenschap die niet steeds aanwezig is, maar soms tot uiting komt
Interacties – aanpassingen
Interactie tussen persoon & omgeving = complex!
- Perceptie
- Selectie
- Uitlokking
- Manipulatie = je gaat andere mensen manipuleren naar jouw visie / doelen
Adaptief functioneren: flexibel omgaan met de stress, uitdagingen en problemen die we
tegenkomen terwijl we onze levensdoelen trachten te realiseren
2
,Intrapsychische, fysieke en sociale omgeving
Onze omgeving stelt ons voortdurend voor uitdagingen.
Fysieke omgeving: bv. fysiek gevaar (->overleving, veiligheid)
Sociale omgeving: bv. vrienden, collega’s, partner (->liefde, respect, erbij horen)
Intrapsychische omgeving: bv. herinneringen, dromen, verlangens,… (->eigenwaarde)
2. Terminologie
Temperament & persoonlijkheidstrekken = zijn veel meer gelijkend dan verschillend
Temperament = meer genetisch bepaald
3. Persoonlijkheidspsychologie
Hoe mensen van elkaar verschillen en hoe dat effect heeft op onze emoties, cognities en
gedragingen.
= tak van de psychologie die zich bezighoudt met het bestuderen van persoonlijkheid
= begrijpen van individuele verschillen tussen mensen
Impliciete persoonlijkheidstheorieën (-stereotypen)
- Intuïtief
- Selectieve waarneming
- Vaak evaluatief
Op basis van uiterlijk bv ga je een oordeel vormen over een persoon
Op basis van een aantal kenmerken die je gezien hebt, ga je oordeel vormen
3
, Wetenschappelijke persoonlijkheidstheorieën
- Beschrijven van menselijke kenmerken
- Persoonlijkheid als psychologisch construct
Niet direct observeerbaar
Determinant van gedrag
Intern aanwezig; interne eigenschappen die we niet kunnen zien, maar die wel gaan
bepalen hoe we ons gedragen
3.1 3 analyseniveaus
Iedereen is op een bepaalde manier…
… zoals alle anderen – human nature – de behoefte om ergens bij te horen
… zoals sommige anderen – individuele en groepsverschillen – variatie in de behoefte om
ergens bij te horen, variaties in de dimensie introversie/extraversie, verschillen tussen
mannen en vrouwen
… zoals niemand anders – individuele uniciteit – iemands unieke, typerende manier van
boos worden
2 zaken om persoonlijkheid in kaart te brengen:
4
