Theoretische criminologie &
victimologie
HOOFDSTUK 1: CRIMINOLOGIE, EEN SOCIALE WETENSCHAP?
EEN HISTORISCH PERSPECTIEF
• Criminaliteit en bestraffing doorheen de tijd = geschiedenis van de menselijke
samenleving
• Politieke ontwikkeling (politieke macht!) ó laatste 1000 jaar
• Maatschappelijke (sociaal/economisch) ontwikkelingen
• Historiciteit van “fenomeen” criminaliteit & bestraffing
GESCHIEDENIS VAN DE CRIMINOLOGIE ALS DISCIPLINE
• Ontwikkeling van (sociale) wetenschap
• Geïnstitutionaliseerde “discipline” (einde 19de – begin 20ste eeuw)
• E. Ferri: De belofte van de criminologie (!).
• Hij heeft vanuit een model aangegeven dat als we het probleem hebben
geïndentificeerd en het bestudeerd hebben, dan kunnen we het verklaren en
in functie daarvan het juiste medicijn op tafel leggen en op die manier de
kwestie van criminaliteit op te lossen.
• Kwesties die men bestudeerd zijn al langer aanwezig.
ONTWIKKELING VAN EEN DISCIPLINE EN HAAR PROBLEMEN
1. Ontstaan criminologisch denken?
2. Wetenschappelijke institutionalisering à een onafhankelijke wetenschap?
3. Maatschappelijke à intelectuele context
4. Dynamiek wetenschappelijk denken à wetenschapsontwikkeling
5. Agenda van discipline?
WETENSCHAPPERS STELLEN VRAGEN
• Criminologische vragen
• Vragen die criminologen moeten stellen
Dus: waarop is de blik gericht? Hoe komen normen
Wie overtreedt die
normen (en wie is
en regels tot stand?
Wetenschappers
WETENSCHAPPELIJK DENKEN “THEORIE” En waarom
het slachtoffer)?
En waarom?
stellen vragen
• Wetenschap is “observeren”
• Als selectieprincipe (!) ó … zoeklicht theorie
(Popper)
• Nadeel: Maar ook “tunnel” perspectief
Criminologische
• Heeft altijd een focus vragen Hoe reageren we op Wat zijn de effecten
(Eliaerts & Snacken, 2000)
• Wat is de vraag? ó waar kijkt men naar normovertredingen? van die reactie?
En waarom ... En waarom
2021 TCV
Theoretische criminologie & victimologie 1
,KLASSIEKE PREMISSEN WETENSCHAP
• Orde en rationaliteit ó wetmatigheden
• Mens is enig kennend wezen: er is een duidelijke scheiding tussen mens en
natuur. Typisch voor de harde wetenschap.
• De scheiding tussen subject en object: dat wat we bestuderen is ons object,
het is de wetenschapper die zich als subject buiten plaatst. Hij is er geen deel
van.
KARAKTER EN KENMERKEN
• Wetenschapper actief op zoek è waarneming
® I.Kant: Wetenschapper ondervraagt de natuur zoals een rechter een
getuige ondervraagt
® Feiten ?
• Systematiek en gerichtheid (methode)
• Wetenschapper plaats zich buiten gebeuren
• Controle & Toetsing
® Procedure en tests
® Intersubjectiviteit
® Falisificatieprincipe (Popper): constant in vraag stellen, twijfel die er is
bij wetenschappelijke kennis.
WETENSCHAP EN “OBJECTIVITIEIT”
• Alle waarnemingen onvoorwaardelijk
• Logica = ordening
• Classificatie = “labelling”
® (Making up people!)
® Kwalificatie
• Ordening = begrippen
• Beweringen controleerbaar voor/door anderen
• Vereenvoudiging: van particuliere naar algemene kennisinzichten
® De criminologische verbeelding (!) (C.Wright Mills)
WETENSCHAP IS
• Voortbouwen op bestaande kennis
• Vragende problematiserende houding ten aanzien van het onderzoeksobject
= Systematisch stellen van (juiste) vragen
• Systematisch stellen van handelingen als oplossingsprocedure voor de
gestelde vragen
• Verklaren ó Begrijpen
• Controverse è kennis
• Twijfel, consensus, controverse
WETENSCHAPPELIJKE KENNIS
Is abstracte kennis die op een systematische, objectieve en logische wijze verkregen
en getoetst werd of toetsbaar is, en die een zo precies mogelijk omschreven deel
van de werkelijkheid verklaart of tracht te verklaren.
Een theorie is nooit definitief bewezen en dus nooit voor eens en altijd “waar”!
DUS: Historiciteit van wetenschappelijke kennis.
Theoretische criminologie & victimologie 2
,R. MERTON
• Normatieve structurerende principes
• Vier normen die wij moeten respecteren
® Universalisme:
® Communisme: collectieve dimensie in wetenschap
® Desinteresse: we doen niet aan wetenschap uit eigen belang
® Georganiseerde scepsis: scepsise vragen stellen
• Bedoeling wetenschap = getoetste kennis
IMMANUEL WALLERSTEIN
• Opening the social sciences (1995)
• Secularisering van kennisproductie
• Institutionalisering disciplines ó monopolie vorming J
• Discipline vorming is niet evident of natuurlijk
• Global science? ó territoriale structurering en concentratie
• En dus problemen inzake kennisproductie ... Ongelijkheid?
PROBLEMEN VAN DE CRIMINOLOGIE ALS WETENSCHAP
• Probleem van object van onderzoek
® Niet isoleerbaar !
® De mens als object
® Complexiteit
• Probleem van “theorie” in sociale wetenschappen
® Veralgemenende uitspraak over het “zijn” van een bepaald sociaal
gegeven (de mens? het sociale? De maatschappij?)
® Bewijs van wat? ó probabiliteiten?
® Interdisciplinariteit
• Probleem van “toegepaste” wetenschap
® Politieke verankering ó selectiviteit
® Complexiteit studieobject
CRIMINOLOGIE EN HAAR “CRIME-PUNISHMENT” TUNNEL VISIE
“Intellectual insularity of criminology, which artificially severs the crime-and-
punishment duet from the state, social space and culture. Criminology replicates in
its disciplinary isolation the ideological autonomization of the crime question from its
social, political and cultural determinants”
BIANCHI’S BASISMODELLEN (1980)
• Apartheidsmodel (“criminologie is overwegend een apartheidswetenschap
geweest”)
® Stigmatiseringsmodel
® Kriminaliseringsmodel
® Consensusmodel
® Dissensusmodel
• Onvrede en schaamte van Bianchi
• Analyse van ontwikkeling criminologische denken
(maatschappelijk/politiek/historisch)
Theoretische criminologie & victimologie 3
, CRIMINOLOGISCH DENKEN BEGRIJPEN?
• Goed ó wetenschappelijk
• Populaire “theorieën”
• Soorten “theoriën” = welke aandachtspunten
• Abstractieniveau
• Verklaringsniveau’s
• Structuur ó proces
• Consensus ó dissensus of conflict
• Wat zijn de uitgangspunten!!!
• Context (maatschappelijk, intellectueel)
• Theorie/onderzoek ó politiek en beleid
• “Theorieën” zijn niet “gelijk” of gelijkwaardig
• Criminologisch denken steunt op specifieke productievoorwaarden
® Tijd – historiciteit
® Focus
® Wat is de zin van het resultaat? (vb. criminal other)
• Geen recepten (!)
HOOFDSTUK 2: DE KLASSIEKE SCHOOL
LEERDOELSTELLINGEN
• De factoren schetsen die hebben bijgedragen aan de opkomst van het
klassieke denken.
• De bijdragen van Jeremy Bentham aan de criminologie uitleggen.
• Bespreek het schrijven van Cesare Beccaria en de impact ervan.
• Vat samen wat wordt bedoeld met het sociaal contract.
• Beschrijf het concept van afschrikking en hoe dit vandaag de dag kan
worden gemeten.
THEY DESERVE THEIR “JUST DESERTS”
• “deserver”
• Populaire visie op mens, misdrijf en straf
• Individu maakt keuze om te handelen ó straf is dan ook verdiend!!!
EEN VAN DE BELANGRIJKSTE IDEEËN DIE VAN DEZE SCHOOL AFSTAMMEN
Concepten van mensen als vrije wil, rationele wezens; ultilitarisme (grootste goed
voor het grootste aantal), burgerrechten en een eerlijk proces; regels van bewijs en
getuigenis; veroordeling bepalen en afschrikking.
KLASSIEKE SCHOOL
• Over de fundamenten van het klassieke strafrecht en de “moderne” straf
® Je beslist en dus heb je een verdiende straf. De klassieke school vindt
originies in een brede tijdsperiode.
• Is dit het begin van de criminologie?
• 17de – 18de – 19de eeuw
SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT
• Strijd tegen absolutisme
® Absolutisme: almachtig
• Opkomst burgers/handelaars/protokapitalisme
® Ontwikkeling van de handelseconomie
Theoretische criminologie & victimologie 4
victimologie
HOOFDSTUK 1: CRIMINOLOGIE, EEN SOCIALE WETENSCHAP?
EEN HISTORISCH PERSPECTIEF
• Criminaliteit en bestraffing doorheen de tijd = geschiedenis van de menselijke
samenleving
• Politieke ontwikkeling (politieke macht!) ó laatste 1000 jaar
• Maatschappelijke (sociaal/economisch) ontwikkelingen
• Historiciteit van “fenomeen” criminaliteit & bestraffing
GESCHIEDENIS VAN DE CRIMINOLOGIE ALS DISCIPLINE
• Ontwikkeling van (sociale) wetenschap
• Geïnstitutionaliseerde “discipline” (einde 19de – begin 20ste eeuw)
• E. Ferri: De belofte van de criminologie (!).
• Hij heeft vanuit een model aangegeven dat als we het probleem hebben
geïndentificeerd en het bestudeerd hebben, dan kunnen we het verklaren en
in functie daarvan het juiste medicijn op tafel leggen en op die manier de
kwestie van criminaliteit op te lossen.
• Kwesties die men bestudeerd zijn al langer aanwezig.
ONTWIKKELING VAN EEN DISCIPLINE EN HAAR PROBLEMEN
1. Ontstaan criminologisch denken?
2. Wetenschappelijke institutionalisering à een onafhankelijke wetenschap?
3. Maatschappelijke à intelectuele context
4. Dynamiek wetenschappelijk denken à wetenschapsontwikkeling
5. Agenda van discipline?
WETENSCHAPPERS STELLEN VRAGEN
• Criminologische vragen
• Vragen die criminologen moeten stellen
Dus: waarop is de blik gericht? Hoe komen normen
Wie overtreedt die
normen (en wie is
en regels tot stand?
Wetenschappers
WETENSCHAPPELIJK DENKEN “THEORIE” En waarom
het slachtoffer)?
En waarom?
stellen vragen
• Wetenschap is “observeren”
• Als selectieprincipe (!) ó … zoeklicht theorie
(Popper)
• Nadeel: Maar ook “tunnel” perspectief
Criminologische
• Heeft altijd een focus vragen Hoe reageren we op Wat zijn de effecten
(Eliaerts & Snacken, 2000)
• Wat is de vraag? ó waar kijkt men naar normovertredingen? van die reactie?
En waarom ... En waarom
2021 TCV
Theoretische criminologie & victimologie 1
,KLASSIEKE PREMISSEN WETENSCHAP
• Orde en rationaliteit ó wetmatigheden
• Mens is enig kennend wezen: er is een duidelijke scheiding tussen mens en
natuur. Typisch voor de harde wetenschap.
• De scheiding tussen subject en object: dat wat we bestuderen is ons object,
het is de wetenschapper die zich als subject buiten plaatst. Hij is er geen deel
van.
KARAKTER EN KENMERKEN
• Wetenschapper actief op zoek è waarneming
® I.Kant: Wetenschapper ondervraagt de natuur zoals een rechter een
getuige ondervraagt
® Feiten ?
• Systematiek en gerichtheid (methode)
• Wetenschapper plaats zich buiten gebeuren
• Controle & Toetsing
® Procedure en tests
® Intersubjectiviteit
® Falisificatieprincipe (Popper): constant in vraag stellen, twijfel die er is
bij wetenschappelijke kennis.
WETENSCHAP EN “OBJECTIVITIEIT”
• Alle waarnemingen onvoorwaardelijk
• Logica = ordening
• Classificatie = “labelling”
® (Making up people!)
® Kwalificatie
• Ordening = begrippen
• Beweringen controleerbaar voor/door anderen
• Vereenvoudiging: van particuliere naar algemene kennisinzichten
® De criminologische verbeelding (!) (C.Wright Mills)
WETENSCHAP IS
• Voortbouwen op bestaande kennis
• Vragende problematiserende houding ten aanzien van het onderzoeksobject
= Systematisch stellen van (juiste) vragen
• Systematisch stellen van handelingen als oplossingsprocedure voor de
gestelde vragen
• Verklaren ó Begrijpen
• Controverse è kennis
• Twijfel, consensus, controverse
WETENSCHAPPELIJKE KENNIS
Is abstracte kennis die op een systematische, objectieve en logische wijze verkregen
en getoetst werd of toetsbaar is, en die een zo precies mogelijk omschreven deel
van de werkelijkheid verklaart of tracht te verklaren.
Een theorie is nooit definitief bewezen en dus nooit voor eens en altijd “waar”!
DUS: Historiciteit van wetenschappelijke kennis.
Theoretische criminologie & victimologie 2
,R. MERTON
• Normatieve structurerende principes
• Vier normen die wij moeten respecteren
® Universalisme:
® Communisme: collectieve dimensie in wetenschap
® Desinteresse: we doen niet aan wetenschap uit eigen belang
® Georganiseerde scepsis: scepsise vragen stellen
• Bedoeling wetenschap = getoetste kennis
IMMANUEL WALLERSTEIN
• Opening the social sciences (1995)
• Secularisering van kennisproductie
• Institutionalisering disciplines ó monopolie vorming J
• Discipline vorming is niet evident of natuurlijk
• Global science? ó territoriale structurering en concentratie
• En dus problemen inzake kennisproductie ... Ongelijkheid?
PROBLEMEN VAN DE CRIMINOLOGIE ALS WETENSCHAP
• Probleem van object van onderzoek
® Niet isoleerbaar !
® De mens als object
® Complexiteit
• Probleem van “theorie” in sociale wetenschappen
® Veralgemenende uitspraak over het “zijn” van een bepaald sociaal
gegeven (de mens? het sociale? De maatschappij?)
® Bewijs van wat? ó probabiliteiten?
® Interdisciplinariteit
• Probleem van “toegepaste” wetenschap
® Politieke verankering ó selectiviteit
® Complexiteit studieobject
CRIMINOLOGIE EN HAAR “CRIME-PUNISHMENT” TUNNEL VISIE
“Intellectual insularity of criminology, which artificially severs the crime-and-
punishment duet from the state, social space and culture. Criminology replicates in
its disciplinary isolation the ideological autonomization of the crime question from its
social, political and cultural determinants”
BIANCHI’S BASISMODELLEN (1980)
• Apartheidsmodel (“criminologie is overwegend een apartheidswetenschap
geweest”)
® Stigmatiseringsmodel
® Kriminaliseringsmodel
® Consensusmodel
® Dissensusmodel
• Onvrede en schaamte van Bianchi
• Analyse van ontwikkeling criminologische denken
(maatschappelijk/politiek/historisch)
Theoretische criminologie & victimologie 3
, CRIMINOLOGISCH DENKEN BEGRIJPEN?
• Goed ó wetenschappelijk
• Populaire “theorieën”
• Soorten “theoriën” = welke aandachtspunten
• Abstractieniveau
• Verklaringsniveau’s
• Structuur ó proces
• Consensus ó dissensus of conflict
• Wat zijn de uitgangspunten!!!
• Context (maatschappelijk, intellectueel)
• Theorie/onderzoek ó politiek en beleid
• “Theorieën” zijn niet “gelijk” of gelijkwaardig
• Criminologisch denken steunt op specifieke productievoorwaarden
® Tijd – historiciteit
® Focus
® Wat is de zin van het resultaat? (vb. criminal other)
• Geen recepten (!)
HOOFDSTUK 2: DE KLASSIEKE SCHOOL
LEERDOELSTELLINGEN
• De factoren schetsen die hebben bijgedragen aan de opkomst van het
klassieke denken.
• De bijdragen van Jeremy Bentham aan de criminologie uitleggen.
• Bespreek het schrijven van Cesare Beccaria en de impact ervan.
• Vat samen wat wordt bedoeld met het sociaal contract.
• Beschrijf het concept van afschrikking en hoe dit vandaag de dag kan
worden gemeten.
THEY DESERVE THEIR “JUST DESERTS”
• “deserver”
• Populaire visie op mens, misdrijf en straf
• Individu maakt keuze om te handelen ó straf is dan ook verdiend!!!
EEN VAN DE BELANGRIJKSTE IDEEËN DIE VAN DEZE SCHOOL AFSTAMMEN
Concepten van mensen als vrije wil, rationele wezens; ultilitarisme (grootste goed
voor het grootste aantal), burgerrechten en een eerlijk proces; regels van bewijs en
getuigenis; veroordeling bepalen en afschrikking.
KLASSIEKE SCHOOL
• Over de fundamenten van het klassieke strafrecht en de “moderne” straf
® Je beslist en dus heb je een verdiende straf. De klassieke school vindt
originies in een brede tijdsperiode.
• Is dit het begin van de criminologie?
• 17de – 18de – 19de eeuw
SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT
• Strijd tegen absolutisme
® Absolutisme: almachtig
• Opkomst burgers/handelaars/protokapitalisme
® Ontwikkeling van de handelseconomie
Theoretische criminologie & victimologie 4
