Ontwikkeling en Opvoeding
A2.hoorcollege (ontwikkelings psychologie Feldman H1 en H2)
Ontwikkelingspsychologie: ‘’ De wetenschappelijke studie naar groei, verandering en stabilitit van
conceptie tot ouderdom.’’ Thematische gebieden hierin:
Fysieke ontwikkeling: ontwikkeling fysieke opbouw lichaam. Spieren, hersenen zintuigen
Cognitieve ontwikkeling: betrekking op het intelectuele vermogen. Denken, geheugen,
probleemoplossing.
Sociaal-emotionele ontwikkeling: manier waarop de interacties tussen mensen en hun
sociale relaties groeien/veranderen of stabiel blijven. En hoe zij omgaan met hun emoties.
Persoonlijkheidsontwikkeling: eigenschappen van personen (karakter) die de ene persoon
van de ander onderschijdt.
Leeftijdsgroepen (dit zijn sociale constucties, een idee over de realiteit, dit hangt af van de
maatschappij en cultuur op een bepaald moment. Globaal doorloopt iedereen dezelfde stadia)
Prenatale periode (periode van conceptie tot geboorte)
Baby- en peutertijd (van geboorte tot 3 jaar)
Kleutertijd (3 tot 6)
Schooltijd (6 tot 12)
Adoloscentie (12 tot 20)
o Baby 0 tot 2 /0 tot 1, Dreumes 1/1,5, Peuter 1,5/4, Kleuter vanaf 4
Kritieke periode: specifieke periode in de ontwikkeling waarin de aanwezigheid van bepaalde
soorten omgevingsstimulu (prikkels) noodzakkelijk is voor een normale ontwikkeling. Het ontbreken
hiervan kan permanente en onomkeerbare gevolgen hebben (kitten oog afplakken).
Gevoelige periode: periode waarin iemand extra ontvankelijk is voor bepaalde stimuli uit de
omgeving. (taal jong leren bijv.). Ontbreken van bepaalde omgevingsinvloeden kan de ontwikkeling
verstoren maar deze tekorten kunnen later nog worden opgeheven.
Nature: genetisch bepaalt
Nurture: omgevingsinvloeden
5 Theoretische perspectieven *op de ontwikkeling van het kind. Onderzoekers weten!
1. Psychodynamisch
2. Behavioristisch
3. Cognitief
4. Systemisch
5. Evolutionair
1
, 1. Psychodynamisch perspectief
Gedrag gemotiveerd door onbewuste innerlijke krachten, herinneringen en conflicten.
Psychoanalytische theorie van Sigmund Freud, onbewuste krachten bepalend voor iemands
persoonlijkheid en gedrag: drie aspecten van de persoonlijkheid: Id (primitieve driften), ego
(realiteitsprincipe), superego (geweten). Ook psychoseksuele ontwikkeling: kinderen doorlopen vijf
fasen waarin genot of bevrediging telkens gericht is op een andere biologische functie en een ander
deel van het lichaam. Freud: ontwikkeling min of meer compleet na de adolescentie.
Psychosociale theorie van Erikson, veranderingen in onze interacties met anderen en in hoe we
aankijken tegen het gedrag van anderen en onszelf als leden van de maatschappij: ontwikkeling van
mensen verloopt in 8 aparte stadia. Individu moet bij elk stadia een crisis oplossen om veder te gaan
(in interactie met anderen). Erikson: groei en verandering gaat het hele leven door.
2. Behavioristisch perspectief
Baseert zich op waarneembaar/meetbaar gedrag en externe stimuli in de omgeving om de
ontwikkeling van het individu te begrijpen (nurture belangrijker dan nature). Ontwikkeling
kwantitatief en niet kwalitatief (bijv: groeiend vermogen probleem oplossing door grotere
intellectuele capaciteiten en niet een verandering in het soort denken).
Klassieke conditionering: Een vorm van leren waarbij een organisme op een bepaalde manier leert
reageren op een neutrale stimulus, die de respons normaal gesproken niet uitlokt (Pavlov: hond,
stimulus eten gekoppeld aan neutrale stimulus bel).
Operante conditionering: een respons wordt verbonden met consequentie van dat gedrag (Skinner).
Straffen en belonen (gedrag dat wordt beloond zal sneller herhaald worden. Gedrag dat niet wordt
beloond (of wordt bestraft) wordt minder laten zien.) *kind bord leeg=toetje. Dit vormt de basis van
gedragsmodificatie, techniek om de frequentie van gewenst gedrag te verhogen en ongewenst te
verlagen.
Sociaal-cognitieve leertheorie: Leren door het observeren en imiteren van het gedrag van een ander
(Bandura). 4 stappen: 1. Aandacht: neemt het gedrag van model waar. 2. Retentie: kan het gedrag op
een later tijdstip nog herrinneren. 3. Reproductie: je kunt het gedrag dat je eerder zag reproduceren.
4. Motivatie: je bent gedreven om het gedrag te leren en uittevoeren doordat je ziet dat het iets
opleverd en/of doordat je op een bepaalde manier opkijkt naar het model.
3. Cognitief perspectief
Richt zich op de processen die mensen in staat stellen de wereld te leren kennen, begrijpen en
overdenken. Hoe kinderen en volwassenen informatie verwerken en welke invloed hun manier van
denken en begrijpen op hun gedrag heeft. Houdt zich ook bezig met hoe cognitieve vermogens
tijdens de ontwikkeling veranderen (kwantitatief/kwalitatief).
Ontwikkeling van het denken verloopt via cognitieve ontwikkelingsstadia (Piaget). Menselijk denken
opgebouwd uit schema’s (georganiseerde mentale structuur en patronen).
Adaptatie: De neiging van iemand om zich aan te passen aan zijn omgeving. Twee processen:
Assimilatie: Nieuwe ervaringen worden in bestaande schema’s geplaatst (bestaande manier van
denken gebruiken om een nieuwe ervaring te begrijpen). Accommodatie: Schema’s worden
aangepast aan nieuwe ervaringen.
Informatieverwerkingstheorie: Gericht op de wijze waarop mensen informatie coderen, opslaan en
terughalen. Gaat uit van kwantitatieve verandering (capaciteit om met informatie om te gaan groeit).
2
,Cognitieve neurowetenschap: kijkt via hersenprocessen naar cognitieve ontwikkeling.
4. Systemisch perspectief
Kijk naar de relatie tussen individuen en hun fysieke wereld, cognitieve wereld,
persoonlijkheidswereld en sociale wereld. De unieke ontwikkeling van een kind kan niet goed
worden beoordeeld als dat kind niet in een complexe sociale en culturele context wordt geplaatst.
Bio-ecologisch model (Bronfenbrenner) (5 omgevings niveaus waardoor individuen gelijktijdig
worden beïnvloed)
- Microsysteem: dagelijkse, directe omgeving van het kind.
- Mesosysteem: verbinding tussen de microsystemen (kind-ouder, leraar-leerling etc).
- Exosysteem: grotere maatschappelijke instituties (kwaliteit van een school).
- Macrosysteem: overkoepelende culturele invloeden (westerse cultuur, subcultuur).
- Chronosysteem: invloed van het verstijken van de tijd (9-11, steeds meer vrouwen werken).
Socioculturele theorie (Vygotsky): het verloop van de cognitieve ontwikkeling als het resultaat van
sociale interacties tussen leden van een cultuur (leren door met anderen te spelen etc.).
Scaffolding: Tijdelijke ondersteuning die kinderen wordt geboden terwijl ze leren een taak uit te
voeren die net boven hun niveau ligt.
5. Evolutionair perspectief
Gedrag te identificeren als resultaat van de genetische erfenis van onze voorouders. (Darwin, vloeit
voort uit Darwins theorie van natuurlijke selectie). Lorenz (ganzen) aangeboren patronen.
3
, Wetenschappelijk onderzoek is van belang binnen de ontwikkelingspsychologie.
Emperisch onderzoek: Bestaande theorien toetsen om tot nieuwe inzichten te komen.
Longitudinaal onderzoek: Individuele veranderingen meten, inzicht krijgen in de ontwikkeling
(gedrag in langere tijd gemeten).
Experimenteel onderzoek: onderzoekers brengen doelbewust een verandering in de situatie aan om
te zien welke consequentie die verandering heeft.
Natuurlijke observatie (observeren zonder direct in te grijpen in een natuurlijke omgeving).
Onderzoek en ethiek, bij de ethiek in onderzoek zijn een aantal fundamentele princiepes die moeten
worden nageleefd: Vrij baring van schade, bewuste toesteming, beperkt gebruik van misleiding, het
recht op privacy van proefpersonen en het verantwoord verwijzen naar en citeren van bronnen.
Correlatie (verband/samenhang tussen twee variabelen). Causaliteit (oorzaak en gevolg)
A3.hoorcollege (ontwikkelings psychologie Feldman H3 en H4)
Prenatale periode (voor de geboorte):
Prenatale ontwikkeling: Al voor de geboorte (prenataal) doet de baby ervaringen op met
verschillende prikkels (stem moeder, voelen bewegingen, duim zuigen). Omgevingsinvloeden kunnen
ook op invloed zijn.
Start vanaf de conceptie: bevruchting eicel. Men spreekt van een zygote wanneer een nieuwe cel is
gevormd.
Erfelijkheif: op het moment van conceptie krijgen mensen 23 chromosoomparen, helft ma helft pa
(46 totaal). Deze bevatten duizende genen. Alle genen zijn opgebouwd uit DNA, dit is bepalend voor
de aard en de functie van elke cel in het lichaam.
Eeneiige tweeling: wanneer een zygote zich afsplitst. Deze tweelingen zijn genetisch identiek.
Twee-eeige tweelingen: twee afzonderlijke eicellen worden ongeveer tegelijkertijd bevrucht door
twee afzonderlijke zaadcellen.
Bepalen van het geslacht: 22 van de 23 chromosomenparen bevatten twee gelijksoortige
4
A2.hoorcollege (ontwikkelings psychologie Feldman H1 en H2)
Ontwikkelingspsychologie: ‘’ De wetenschappelijke studie naar groei, verandering en stabilitit van
conceptie tot ouderdom.’’ Thematische gebieden hierin:
Fysieke ontwikkeling: ontwikkeling fysieke opbouw lichaam. Spieren, hersenen zintuigen
Cognitieve ontwikkeling: betrekking op het intelectuele vermogen. Denken, geheugen,
probleemoplossing.
Sociaal-emotionele ontwikkeling: manier waarop de interacties tussen mensen en hun
sociale relaties groeien/veranderen of stabiel blijven. En hoe zij omgaan met hun emoties.
Persoonlijkheidsontwikkeling: eigenschappen van personen (karakter) die de ene persoon
van de ander onderschijdt.
Leeftijdsgroepen (dit zijn sociale constucties, een idee over de realiteit, dit hangt af van de
maatschappij en cultuur op een bepaald moment. Globaal doorloopt iedereen dezelfde stadia)
Prenatale periode (periode van conceptie tot geboorte)
Baby- en peutertijd (van geboorte tot 3 jaar)
Kleutertijd (3 tot 6)
Schooltijd (6 tot 12)
Adoloscentie (12 tot 20)
o Baby 0 tot 2 /0 tot 1, Dreumes 1/1,5, Peuter 1,5/4, Kleuter vanaf 4
Kritieke periode: specifieke periode in de ontwikkeling waarin de aanwezigheid van bepaalde
soorten omgevingsstimulu (prikkels) noodzakkelijk is voor een normale ontwikkeling. Het ontbreken
hiervan kan permanente en onomkeerbare gevolgen hebben (kitten oog afplakken).
Gevoelige periode: periode waarin iemand extra ontvankelijk is voor bepaalde stimuli uit de
omgeving. (taal jong leren bijv.). Ontbreken van bepaalde omgevingsinvloeden kan de ontwikkeling
verstoren maar deze tekorten kunnen later nog worden opgeheven.
Nature: genetisch bepaalt
Nurture: omgevingsinvloeden
5 Theoretische perspectieven *op de ontwikkeling van het kind. Onderzoekers weten!
1. Psychodynamisch
2. Behavioristisch
3. Cognitief
4. Systemisch
5. Evolutionair
1
, 1. Psychodynamisch perspectief
Gedrag gemotiveerd door onbewuste innerlijke krachten, herinneringen en conflicten.
Psychoanalytische theorie van Sigmund Freud, onbewuste krachten bepalend voor iemands
persoonlijkheid en gedrag: drie aspecten van de persoonlijkheid: Id (primitieve driften), ego
(realiteitsprincipe), superego (geweten). Ook psychoseksuele ontwikkeling: kinderen doorlopen vijf
fasen waarin genot of bevrediging telkens gericht is op een andere biologische functie en een ander
deel van het lichaam. Freud: ontwikkeling min of meer compleet na de adolescentie.
Psychosociale theorie van Erikson, veranderingen in onze interacties met anderen en in hoe we
aankijken tegen het gedrag van anderen en onszelf als leden van de maatschappij: ontwikkeling van
mensen verloopt in 8 aparte stadia. Individu moet bij elk stadia een crisis oplossen om veder te gaan
(in interactie met anderen). Erikson: groei en verandering gaat het hele leven door.
2. Behavioristisch perspectief
Baseert zich op waarneembaar/meetbaar gedrag en externe stimuli in de omgeving om de
ontwikkeling van het individu te begrijpen (nurture belangrijker dan nature). Ontwikkeling
kwantitatief en niet kwalitatief (bijv: groeiend vermogen probleem oplossing door grotere
intellectuele capaciteiten en niet een verandering in het soort denken).
Klassieke conditionering: Een vorm van leren waarbij een organisme op een bepaalde manier leert
reageren op een neutrale stimulus, die de respons normaal gesproken niet uitlokt (Pavlov: hond,
stimulus eten gekoppeld aan neutrale stimulus bel).
Operante conditionering: een respons wordt verbonden met consequentie van dat gedrag (Skinner).
Straffen en belonen (gedrag dat wordt beloond zal sneller herhaald worden. Gedrag dat niet wordt
beloond (of wordt bestraft) wordt minder laten zien.) *kind bord leeg=toetje. Dit vormt de basis van
gedragsmodificatie, techniek om de frequentie van gewenst gedrag te verhogen en ongewenst te
verlagen.
Sociaal-cognitieve leertheorie: Leren door het observeren en imiteren van het gedrag van een ander
(Bandura). 4 stappen: 1. Aandacht: neemt het gedrag van model waar. 2. Retentie: kan het gedrag op
een later tijdstip nog herrinneren. 3. Reproductie: je kunt het gedrag dat je eerder zag reproduceren.
4. Motivatie: je bent gedreven om het gedrag te leren en uittevoeren doordat je ziet dat het iets
opleverd en/of doordat je op een bepaalde manier opkijkt naar het model.
3. Cognitief perspectief
Richt zich op de processen die mensen in staat stellen de wereld te leren kennen, begrijpen en
overdenken. Hoe kinderen en volwassenen informatie verwerken en welke invloed hun manier van
denken en begrijpen op hun gedrag heeft. Houdt zich ook bezig met hoe cognitieve vermogens
tijdens de ontwikkeling veranderen (kwantitatief/kwalitatief).
Ontwikkeling van het denken verloopt via cognitieve ontwikkelingsstadia (Piaget). Menselijk denken
opgebouwd uit schema’s (georganiseerde mentale structuur en patronen).
Adaptatie: De neiging van iemand om zich aan te passen aan zijn omgeving. Twee processen:
Assimilatie: Nieuwe ervaringen worden in bestaande schema’s geplaatst (bestaande manier van
denken gebruiken om een nieuwe ervaring te begrijpen). Accommodatie: Schema’s worden
aangepast aan nieuwe ervaringen.
Informatieverwerkingstheorie: Gericht op de wijze waarop mensen informatie coderen, opslaan en
terughalen. Gaat uit van kwantitatieve verandering (capaciteit om met informatie om te gaan groeit).
2
,Cognitieve neurowetenschap: kijkt via hersenprocessen naar cognitieve ontwikkeling.
4. Systemisch perspectief
Kijk naar de relatie tussen individuen en hun fysieke wereld, cognitieve wereld,
persoonlijkheidswereld en sociale wereld. De unieke ontwikkeling van een kind kan niet goed
worden beoordeeld als dat kind niet in een complexe sociale en culturele context wordt geplaatst.
Bio-ecologisch model (Bronfenbrenner) (5 omgevings niveaus waardoor individuen gelijktijdig
worden beïnvloed)
- Microsysteem: dagelijkse, directe omgeving van het kind.
- Mesosysteem: verbinding tussen de microsystemen (kind-ouder, leraar-leerling etc).
- Exosysteem: grotere maatschappelijke instituties (kwaliteit van een school).
- Macrosysteem: overkoepelende culturele invloeden (westerse cultuur, subcultuur).
- Chronosysteem: invloed van het verstijken van de tijd (9-11, steeds meer vrouwen werken).
Socioculturele theorie (Vygotsky): het verloop van de cognitieve ontwikkeling als het resultaat van
sociale interacties tussen leden van een cultuur (leren door met anderen te spelen etc.).
Scaffolding: Tijdelijke ondersteuning die kinderen wordt geboden terwijl ze leren een taak uit te
voeren die net boven hun niveau ligt.
5. Evolutionair perspectief
Gedrag te identificeren als resultaat van de genetische erfenis van onze voorouders. (Darwin, vloeit
voort uit Darwins theorie van natuurlijke selectie). Lorenz (ganzen) aangeboren patronen.
3
, Wetenschappelijk onderzoek is van belang binnen de ontwikkelingspsychologie.
Emperisch onderzoek: Bestaande theorien toetsen om tot nieuwe inzichten te komen.
Longitudinaal onderzoek: Individuele veranderingen meten, inzicht krijgen in de ontwikkeling
(gedrag in langere tijd gemeten).
Experimenteel onderzoek: onderzoekers brengen doelbewust een verandering in de situatie aan om
te zien welke consequentie die verandering heeft.
Natuurlijke observatie (observeren zonder direct in te grijpen in een natuurlijke omgeving).
Onderzoek en ethiek, bij de ethiek in onderzoek zijn een aantal fundamentele princiepes die moeten
worden nageleefd: Vrij baring van schade, bewuste toesteming, beperkt gebruik van misleiding, het
recht op privacy van proefpersonen en het verantwoord verwijzen naar en citeren van bronnen.
Correlatie (verband/samenhang tussen twee variabelen). Causaliteit (oorzaak en gevolg)
A3.hoorcollege (ontwikkelings psychologie Feldman H3 en H4)
Prenatale periode (voor de geboorte):
Prenatale ontwikkeling: Al voor de geboorte (prenataal) doet de baby ervaringen op met
verschillende prikkels (stem moeder, voelen bewegingen, duim zuigen). Omgevingsinvloeden kunnen
ook op invloed zijn.
Start vanaf de conceptie: bevruchting eicel. Men spreekt van een zygote wanneer een nieuwe cel is
gevormd.
Erfelijkheif: op het moment van conceptie krijgen mensen 23 chromosoomparen, helft ma helft pa
(46 totaal). Deze bevatten duizende genen. Alle genen zijn opgebouwd uit DNA, dit is bepalend voor
de aard en de functie van elke cel in het lichaam.
Eeneiige tweeling: wanneer een zygote zich afsplitst. Deze tweelingen zijn genetisch identiek.
Twee-eeige tweelingen: twee afzonderlijke eicellen worden ongeveer tegelijkertijd bevrucht door
twee afzonderlijke zaadcellen.
Bepalen van het geslacht: 22 van de 23 chromosomenparen bevatten twee gelijksoortige
4
