Samenvatting Onderwijskunde 2.1

ONDERWIJSKUNDE 2.1

DEEL 1: DOELGERICHT WERKEN IN HET KOV
Ontwikkelingsdoelen in het KO // Krachtlijnen van leerplanconcept ZILL
DEEL 2: BEGINSITUATIE INSCHATTEN
Observeren// brainstormen met kleuters
DEEL 3: KIEZEN EN UITWERKING BC
Criteria // Geen keurslijf // uitwerking BC
DEEL 4: AGENDA
Situering & bedoeling // Vormgeving
DEEL 5: REFLECTIE – EVALUATIE – INTERVENTIE
Reflecteren // Evalueren // Agendavormgeving



DEEL 1: DOELGERICHT WERKEN IN HET KOV
Hoofdstuk 1 Ontwikkelingsdoelen in het KO




1

, ONDERWIJSKUNDE 2.1

Opdrachten voor het Katholiek Basisonderwijs in Vlaanderen = OKB
5 opdrachten voor leraren en lerarenteams die werkzaam zijn in het katholiek basisonderwijs.
 Opdracht 1: Werken aan de schooleigen, christelijke identiteit
Sterk geloof in de groei en ontwikkelkracht van kinderen
Het waartoe = belangrijk streefdoel voor alle leerlingen
Uitkomst van ons onderwijs = intrinsiek gemotiveerde kinderen die goesting hebben in leren
en leven en leren en leven betekenis kunnen geven.
Identiteit en dialoog
 Werken met respect voor de eigenheid van elke ll vanuit de christelijke traditie
 Zien de veelheid en andersheid in onze multiculturele en diverse samenleving niet als
een bedreiging

Drie niveaus binnen de persoonsgebonden ontwikkeling:
- het relationele niveau = jij
- het groepsniveau = wij
- het persoonlijk niveau = ik
Betekenisvol leren is leren over en in de wereld.
Ordeningskader met binnen cirkel en buitencirkel

 Opdracht 2: Werken aan een geïntegreerd onderwijsinhoudelijk aanbod
Harmonische ontwikkeling staat centraal
10 ontwikkelvelden met onderliggende ontwikkelthema’s, generieke doelen met
onderliggende leerinhouden en leerlijnen
Een samenhangend onderwijsaanbod
Verticale en horizontale samenhang is van belang
Ontwikkelvelden en -thema’s zijn geen gescheiden werelden
Verbinding tussen persoonsgebonden en cultuurgebonden ontwikkeling
Elk ontwikkelveld en elk ontwikkelthema doet er toe!
 Voldoende en herhaalde kansen bieden om onderliggende doelen in voldoende mate te
realiseren
Leren om te leven
Geloven in de groei- en ontwikkelingsmogelijkheden van elke leerling.
Functie van de te verwachten leeruitkomsten bij de ontwikkelvelden en –thema’s  groeien
tot rijke personen


 Opdracht 3: Werken aan een stimulerend opvoedingsklimaat en een doeltreffende
didactische aanpak
Zorgen voor een krachtige leeromgeving
1) Een positief en veilig leerklimaat
- Binnen de leerlijnen kiezen we voor leerlijnen met brede ontwikkelstappen en ruime
referentieperiodes op basis van leeftijd.
- Geduldig zijn met ontwikkeling, lln mogen op eigen tempo vorderen (sneller of trager)




2

, ONDERWIJSKUNDE 2.1

2) Werkelijkheidsnabij onderwijs
- Onderwijs in basisschool is wereldoriënterend onderwijs. Werkelijkheid = vertrekpunt
(zie ook generieke doelen)
- Maar ook de schepping die ons als een geschenk gegeven is en waar we dus zorg willen
voor dragen (zie ook generieke doelen)
 In de eerste plaats de werkelijkheid opzoeken!!

3) Een gezonde leerambitie
- Doel voor elke lkt = leerverwachtingen tov lln op een realistische (en toch voldoende
ambitieuze) wijze af te stemmen op de mogelijkheden en behoeften van elk kind.

4) Rijke ondersteuning en interactie
- Belang van competenties tot interactie
 zie ontwikkelvelden en –thema’s.
Kinderen hier regelmatig toe uitnodigen!
Uitnodigen tot coöperatief samenwerken

5) Benutten van de leerkracht
- Lln bewust maken van hun eigen mogelijkheden, ontwikkel- en leerkracht!

6) Een begeleidende leerkrachtstijl
- Lkt = mentor die talenten ontdekt, ondersteunt, uitdaagt en begeleidt.
Ordeningskader is bril om talenten en ontwikkelkansen te ontdekken.
 Generieke doelen en leerlijnen

7) Effectiviteit van leren
- Lln moeten zich bewust worden van de vorderingen die ze maken.
- De zone van naaste ontwikkeling detecteren.

 Opdracht 4: Werken aan de ontplooiing van elk kind, vanuit een brede zorg
De verscheidenheid binnen de leerlingengroepen is een uitdaging!
= Analyse van de beginsituatie  leerlijnen met ontwikkelstappen
= Een gedifferentieerde aanpak  Leerlijnen en ontwikkelstappen  vorderingen van lln te
evalueren  knipperlichtfunctie  Zorgen voor een gedifferentieerde aanpak
= Een complementaire, teamgerichte aanpak

 Opdracht 5: Werken aan de school als gemeenschap en organisatie
- Gezamenlijke doelgerichtheid
 Als pedagogische gemeenschap schooleigen pedagogisch project ondersteunen om zo
te komen tot kwaliteitsvol onderwijs. In dialoog met alle betrokkenen
- Beleidsvoerend vermogen
 De schoolleiding is mee verantwoordelijk voor implementatie van ZILL +
leerplandiscours in de school




3

, ONDERWIJSKUNDE 2.1

De dynamiek van de katholieke dialoogschool
- Een katholieke dialoogschool verwelkomt iedereen en draagt op een inclusieve wijze
zorg voor de unieke talenten van elke ll, met bijzondere aandacht voor wie het moeilijk
heeft.
- Een katholieke basisschool verwelkomt iedereen gastvrij, van welke
levensbeschouwelijke of religieuze achtergrond ook

De harmonische ontwikkeling van elke leerling staat voorop
Leven en leren op school is gericht op de harmonische ontwikkeling van de hele persoon
- Hoofd
- Hart
- Handen
 Investeren in ontwikkeling van kennis, vaardigheden, attitudes en inzichten die ze nodig hebben
om zelfredzaam en gelukkig te functioneren

Persoonsgebonden ontwikkeling




Cultuurgebonden ontwikkeling




4

, ONDERWIJSKUNDE 2.1

Noteren ZILL-doelen: Aanbod ganzenbord

SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING
SErv3 Samenwerken met anderen en zo bijdragen aan het realiseren van een gemeenschappelijk
doel
2.5-4: Samen spelen met eenvoudige regels.
 De kls kunnen zich aan de spelregels van het ganzen bord houden.

ONTWIKKELING VAN WISKUNDIG DENKEN
WDk2 Inzicht verwerven in tellen
2.5-6: Synchroon en resultatief tellen en terugtellen binnen het bereik tot 10.
 De kls kunnen het aantal stappen dat de dobbelsteen aangeeft vooruit zetten op het
spelbord.

De school is eigenaar van het leerplan
Breed gedragen leerplan op maat van de praktijk.
Een gemeenschappelijk curriculum  de bouwstenen liggen wel vast.
Leerplandiscours  teams worden uitgedaagd de discussie hierover aan te gaan en te zien hoe ze dit
alles op elkaar zullen afstemmen op elkaar.

De school is eigenaar van het leerplan
Eigenaarschap
- De school maakt zelf uit of en in welke mate zij de leerinhouden in samenhang aanbiedt
- De school beslist zelf over de besteding van haar onderwijstijd (behalve lich.opv., godsdienst
en Frans)
- Vanuit ZILL adviseren ze een organisatie die toelaat om in voldoende mate aan elk aspect van
de harmonische ontwikkeling te werken
Schooleigen, maar zoals bedoeld
- Discrepantie tussen het bedoelde leerplan en het uitgevoerde leerplan zo klein mogelijk
houden
 Teamgebonden afspraken over het leerplangebruik (fiches in selector?, leerplan in
agenda?, gebruik van leerlijnen? doorgeven van info over de jaren heen?…)

We streven naar kwaliteitsvol onderwijs

Leraren moeten onvoorwaardelijk geloven in de mogelijkheden van hun leerlingen om zich te
ontwikkelen.
 Didactiek van de hoop:
- Wat er niet is, kan nog wel komen
- Net buiten comfortzone (ZNO)
- Aanmoediging en geruststelling essentieel
Ontwikkelstap = wanneer er iets ingrijpends verandert in de wijze waarop een kind naar de wereld
kijkt.
Fundamenten van brede vorming en harmonische ontwikkeling
Focus vanuit drie vragen:
1) Wat zijn de onderwijsbehoeften van de leerling(en)?
2) Wat biedt en vraagt de context?
3) In welke mate realiseren we het leerplan?



5

, ONDERWIJSKUNDE 2.1

Professionele leraren en lerarenteams  10 eigenschappen
1) Geloven onvoorwaardelijk in de ontwikkeling en het leervermogen van elke leerling
2) Aanvaarden dat leren en ontwikkelen grillig, veelzijdig en eigen aan elke ll zijn
3) Werken aan de dieperliggende ontwikkeling van hun lln in al haar facetten
4) Gaan op zoek naar en werken in de zone van de naaste ontwikkeling, op maat van elke ll
5) Zorgen voor een rijke ondersteuning en interactie
6) Maken werk van betekenisvol leren
7) Beschouwen en gebruiken ‘leefstof’ als ‘leerstof’ en omgekeerd
8) Ondersteunen metacognitieve processen bij hun ll
9) Zorgen voor effectieve onderwijsarrangementen op maat van hun ll
10) Geloven onvoorwaardelijk in de eigen professionele ontwikkeling en investeren daarin

Rijke en gevarieerde ervaringskansen
Ontmoeten, Zelfstandig spelen en leren, Begeleid exploreren en beleven, Geleid spelen en
leren.
 ZILL promoot een verscheidenheid aan onderwijsarrangementen!
Voorbeelden van onderwijsarrangementen: lessen, leeractiviteiten, geboden
ervaringskansen, organisatie van leerlingengroepen, belangstellingscentra, projecten,
leeruitstappen,…


Zill legitimeert onderwijs
Samenhang met ontwikkelingsdoelen en eindtermen basisonderwijs
Aansluiting bij het secundair onderwijs
Zill in het buitengewoon onderwijs

Structuur opbouw ZILL




Generieke
- Generiek (na basisonderwijs nastreven / bereiken)
- Uniform voor basisonderwijs (kleuter en lager)
- Breed geformuleerd
- Beperkt in aantal en betrekking op basiskennis, -vaardigheden, - attitudes en – inzichten
- Rode draad waarlangs leerlijnen worden uitgezet




6

, ONDERWIJSKUNDE 2.1

Leerlijnen
Ontwikkelstappen
- Referentieperiodes
Gevoelige periodes, enkel indicatie, helpt bij bepalen van zone van naaste ontwikkeling,
geduldig zijn!
- Cyclisch (2,5 – 12) – herhaaldelijk doorlopen
- Geschakeld (2,5----12)
- Gemengd (2,5 – ,5 – – 7)
- Nieuw: ook 0-2j6m toegevoegd. Nog niet in boek, wel in site.
Kan in bijlage gedownload worden
Definitief vanaf augustus 2020

Formuleren van concrete doelstellingen

- Aandachtspunt 1
Beperk het aantal doelstellingen!
Beter 2 à 3 goede doelen waar je echt aan werkt dan een waslijst die je naast je neer legt!
- Aandachtspunt 2
Formuleer de doelen vanuit het standpunt van de kls!
 De kleuters kunnen…
- Aandachtspunt 3
Zorg dat de doelen steeds concreet observeerbaar zijn!
Bereikt of niet? Zie werkwoordenlijst.


- Aandachtspunt 4
Maak de doelen steeds inhoudelijk voldoende specifiek!
Waarover gaat het concreet?
- Aandachtspunt 5
Hoe moet je de doelen nu noteren?
2 EBA KO: Ontwikkelveld – ontwikkelthema – ontwikkelstap – concreet doel
Voorbeeld:
OWte3 - Eenvoudige bestaande technische systemen uit de omgeving hanteren, begrijpen,
vergelijken, (de)monteren, evalueren en onderhouden.
Leerlijn: 4 – 7j Een eenvoudig technisch systeem hanteren en (de)monteren of bereiden met
behulp van een stappenplan of werktekening.
Concreet doel: De kleuters kunnen het recept om pannenkoeken te maken uitvoeren door
gebruik te maken van een stappenplan.




7

, ONDERWIJSKUNDE 2.1

DEEL 2: BEGINSITUATIE INSCHATTEN

Hoofdstuk 1 Observeren

 Goed observeren is belangrijk.
Een observatie-instrument kan helpen
Je moet het ontwikkelingsniveau inschatten (door observatie, je mentor, je cursus, je kls
zelf) en daar dan op inspelen
Je kan ook brainstormen met je kleuters
Je zult moeten differentiëren om dat voor zoveel mogelijk kleuters in de zone van naaste
ontwikkeling te zitten (zie hoofdstuk 6)


Wie observeren?
De kleuters hun belangstelling en hun ontwikkelingsniveau achterhalen.
Achter de belangstelling van de kleuters kom je door de inhoud van hun spel, spontane uitingen
tegen de leidster, gesprekken tussen de kleuters, voorwerpen die de kleuters meebrengen en wat ze
er mee doen + vermoeden vanuit de ontwikkelingspsychologie en peilgesprekken
Het ontwikkelingsniveau kan je achterhalen door een participerende observatie en een gesprek met
je stagementor.
Observatie-instrumenten: Proces (hoe loopt het?) & Product (doelen bereikt?)
Observatie-instrument met gesloten registratie  Klemtoon hoofdzakelijk op productevaluatie
(aangevuld met beetje procesevaluatie)

Hulpmiddelen om het ontwikkelingsniveau in te schatten
- Kennis ontwikkelingspsychologie, vakkennis andere domeinen, Zill – ontwikkelingsstappen
onder elk ontwikkelingsthema, vak -en praktijkbladen, groei -en leerlijnen Marc Boone.

Rekening houden met:

De klas, De schoolsituatie, Andere betrokkenen, De situationele factoren




8