Week 6: Strafuitsluitingsgronden (5 t/m 9 april)
Hoorcollege 6 Strafuitsluitingsgronden
Strafuitsluitingsgronden
• Wettelijke strafuitsluitingsgronden
- Algemeen toepasselijke strafuitsluitingsgronden (art. 39-43 Sr)
- Bijzondere strafuitsluitingsgronden (bijv. art. 103a Sr; art. 261 lid 3 Sr;
art. 293 lid 2 Sr)
• Buitenwettelijke strafuitsluitingsgronden
- Algemeen toepasselijke strafuitsluitingsgronden
- Bijzondere strafuitsluitingsgronden
Strafuitsluitingsgronden in de wet van 1886
• Geen onderscheid rechtvaardigingsgronden en schulduitsluitingsgronden
• Sluitend stelsel van excepties beoogd
• Geen directe relatie tussen algemene voorwaarden voor strafbaarheid en
gronden voor straffeloosheid
• algemene voorwaarden voor strafbaarheid in rechtspraak tot ontwikkeling
gekomen; net als rechtvaardigingsgrond en koppeling aan
wederrechtelijkheid en schulduitsluitingsgrond en koppeling aan
verwijtbaarheid
Algemene strafuitsluitingsgronden
,Rechtvaardigingsgronden Schulduitsluitingsgronden
Ontoerekeningsvatbaarheid (art. 39 Sr)
Overmacht idzv noodtoestand (art. 40 Sr) Psychische overmacht (art. 40 Sr)
Noodweer (art. 41 lid 1 Sr) Noodweerexces (art. 41 lid 2 Sr)
Wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)
Bevoegd ambtelijk bevel (art. 43 lid 1 Sr) Onbevoegd ambtelijk bevel (art. 43 lid 2 Sr)
Ontbreken van materiële wederrechtelijkheid Afwezigheid van alle schuld (ongeschreven,
(ongeschreven, HR Veearts) HR Melk en water)
relatie strafuitsluitingsgronden tot voorwaarden voor strafbaarheid
• Processuele consequenties onderscheid rechtvaardigingsgronden en
strafuitsluitingsgronden
• rechtvaardigingsgrond ziet op wederrechtelijkheid; staat bij
wederrechtelijkheid als bestanddeel aan de orde bij de bewijsvraag
(rechtvaardiging, dan vrijspraak); staat bij culpa als bestanddeel aan de
orde bij de bewijsvraag
• schulduitsluitingsgrond ziet op verwijtbaarheid; staat bij culpa
(verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid) als bestanddeel aan de
orde bij de bewijsvraag
• Moet alle schuld of wederrechtelijkheid ontbreken?
• steeds kijken naar vereisten van iedere afzonderlijke
strafuitsluitingsgrond
• afwezigheid van alle schuld; alle schuld moet afwezig zijn
• Mislukt beroep op strafuitsluitingsgronden
• argumenten kunnen als het verweer niet wordt aanvaard kunnen worden
meegewogen in de straftoemeting
,Algemene regulerende beginselen
• proportionaliteit => middel in redelijke verhouding tot doel dat daarmee
gediend was
• subsidiariteit => had je andere mogelijkheden (ontrekken van situatie)
• Garantenstellung => zijn er redenen om aan iemand bepaalde eisen te
stellen omdat iemand een bepaalde hoedanigheid heeft (opleiding/
ervaring)
• Dolus/culpa in causa => eigen schuld
—> algemene karaktertrekken waarbij je rekening mee moet houden
—> vaak al verweven in voorwaarden
—> hebben regulerende rol ten opzichte van strafuitsluitingsgronden; vooral
culpa in causa; eerst kijken naar voorwaarden voor strafuitsluitingsgrond,
daarna pas culpa in causa zelfstandig maar niet doorslaggevend
• bij strafuitsluitingsgrond; is eigen schuld zodanig dat geen beroep meer
toekomt op strafuitsluitingsgrond
—> eigen kleur per exceptie; steeds iets verschillende rol; proportionaliteit
en rechtvaardigheid bij rechtvaardigingsgronden
Recente ontwikkelingen
• art. 39 Sr = psychische stoornis of verstandelijke beperking
• art. 42 lid 2 = wetsvoorstel = bijzondere strafuitsluitingsgrond ‘niet
strafbaar is de ambtenaar die in de rechtmatige uitvoering van zijn taak en
in overeenstemming met zijn geweldsinstructie geweld gebruikt’
Avas
• varianten
• dwaling omtrent de feiten (Melk- en water arrest)
• rechtsdwaling (in principe moet je weten wat strafbaar is; in regel is (bij
overtreding) niet vereist dat je opzet hebt op het feit) = geslaagd beroep
in arrest Motorpapieren want deskundige advies gevraagd van iemand
, waarvan je op diens gezag kan vertrouwen => erg afhankelijk van
omstandigheden van het geval
• restcategorie
- verontschuldigbare onmacht = blackout-arrest; onmachtig; anders als
je medicijnen neemt waarvan je weet dat deze de rijvaardigheid
beïnvloeden
- betrachten in redelijkheid te vergen zorg = alle voorzorgsmaatregelen
genomen die in redelijkheid van hem kunnen worden gevergd
• putative strafuitsluitingsgronden = gevallen waarin iemand denkt te
handelen in een situatie van noodtoestand terwijl dat niet klopt = er is
brand en je denkt alleen nog maar door raam naar buiten te kunnen, terwijl
er gewoon een deur open staat
• belang avas
Ongeschreven strafuitsluitingsgrond
avas versus omw
• melk- en water => erkenning van verwijtbaarheid als voorwaarde voor
strafbaarheid; werd al breed erkend
• Vee-arts arrest => ontbreken van materiële wederrechtelijkheid; wel
strafbaar gesteld maar wel met hetzelfde doel/belang als strafbepaling
gehandeld —> rechter komt in vaarwater van de wetgever
overeenkomsten =
• erkenning voorwaarde voor strafbaarheid
• introductie buitenwettelijke strafuitsluitingsgrond
verschillen =
Hoorcollege 6 Strafuitsluitingsgronden
Strafuitsluitingsgronden
• Wettelijke strafuitsluitingsgronden
- Algemeen toepasselijke strafuitsluitingsgronden (art. 39-43 Sr)
- Bijzondere strafuitsluitingsgronden (bijv. art. 103a Sr; art. 261 lid 3 Sr;
art. 293 lid 2 Sr)
• Buitenwettelijke strafuitsluitingsgronden
- Algemeen toepasselijke strafuitsluitingsgronden
- Bijzondere strafuitsluitingsgronden
Strafuitsluitingsgronden in de wet van 1886
• Geen onderscheid rechtvaardigingsgronden en schulduitsluitingsgronden
• Sluitend stelsel van excepties beoogd
• Geen directe relatie tussen algemene voorwaarden voor strafbaarheid en
gronden voor straffeloosheid
• algemene voorwaarden voor strafbaarheid in rechtspraak tot ontwikkeling
gekomen; net als rechtvaardigingsgrond en koppeling aan
wederrechtelijkheid en schulduitsluitingsgrond en koppeling aan
verwijtbaarheid
Algemene strafuitsluitingsgronden
,Rechtvaardigingsgronden Schulduitsluitingsgronden
Ontoerekeningsvatbaarheid (art. 39 Sr)
Overmacht idzv noodtoestand (art. 40 Sr) Psychische overmacht (art. 40 Sr)
Noodweer (art. 41 lid 1 Sr) Noodweerexces (art. 41 lid 2 Sr)
Wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)
Bevoegd ambtelijk bevel (art. 43 lid 1 Sr) Onbevoegd ambtelijk bevel (art. 43 lid 2 Sr)
Ontbreken van materiële wederrechtelijkheid Afwezigheid van alle schuld (ongeschreven,
(ongeschreven, HR Veearts) HR Melk en water)
relatie strafuitsluitingsgronden tot voorwaarden voor strafbaarheid
• Processuele consequenties onderscheid rechtvaardigingsgronden en
strafuitsluitingsgronden
• rechtvaardigingsgrond ziet op wederrechtelijkheid; staat bij
wederrechtelijkheid als bestanddeel aan de orde bij de bewijsvraag
(rechtvaardiging, dan vrijspraak); staat bij culpa als bestanddeel aan de
orde bij de bewijsvraag
• schulduitsluitingsgrond ziet op verwijtbaarheid; staat bij culpa
(verwijtbare aanmerkelijke onvoorzichtigheid) als bestanddeel aan de
orde bij de bewijsvraag
• Moet alle schuld of wederrechtelijkheid ontbreken?
• steeds kijken naar vereisten van iedere afzonderlijke
strafuitsluitingsgrond
• afwezigheid van alle schuld; alle schuld moet afwezig zijn
• Mislukt beroep op strafuitsluitingsgronden
• argumenten kunnen als het verweer niet wordt aanvaard kunnen worden
meegewogen in de straftoemeting
,Algemene regulerende beginselen
• proportionaliteit => middel in redelijke verhouding tot doel dat daarmee
gediend was
• subsidiariteit => had je andere mogelijkheden (ontrekken van situatie)
• Garantenstellung => zijn er redenen om aan iemand bepaalde eisen te
stellen omdat iemand een bepaalde hoedanigheid heeft (opleiding/
ervaring)
• Dolus/culpa in causa => eigen schuld
—> algemene karaktertrekken waarbij je rekening mee moet houden
—> vaak al verweven in voorwaarden
—> hebben regulerende rol ten opzichte van strafuitsluitingsgronden; vooral
culpa in causa; eerst kijken naar voorwaarden voor strafuitsluitingsgrond,
daarna pas culpa in causa zelfstandig maar niet doorslaggevend
• bij strafuitsluitingsgrond; is eigen schuld zodanig dat geen beroep meer
toekomt op strafuitsluitingsgrond
—> eigen kleur per exceptie; steeds iets verschillende rol; proportionaliteit
en rechtvaardigheid bij rechtvaardigingsgronden
Recente ontwikkelingen
• art. 39 Sr = psychische stoornis of verstandelijke beperking
• art. 42 lid 2 = wetsvoorstel = bijzondere strafuitsluitingsgrond ‘niet
strafbaar is de ambtenaar die in de rechtmatige uitvoering van zijn taak en
in overeenstemming met zijn geweldsinstructie geweld gebruikt’
Avas
• varianten
• dwaling omtrent de feiten (Melk- en water arrest)
• rechtsdwaling (in principe moet je weten wat strafbaar is; in regel is (bij
overtreding) niet vereist dat je opzet hebt op het feit) = geslaagd beroep
in arrest Motorpapieren want deskundige advies gevraagd van iemand
, waarvan je op diens gezag kan vertrouwen => erg afhankelijk van
omstandigheden van het geval
• restcategorie
- verontschuldigbare onmacht = blackout-arrest; onmachtig; anders als
je medicijnen neemt waarvan je weet dat deze de rijvaardigheid
beïnvloeden
- betrachten in redelijkheid te vergen zorg = alle voorzorgsmaatregelen
genomen die in redelijkheid van hem kunnen worden gevergd
• putative strafuitsluitingsgronden = gevallen waarin iemand denkt te
handelen in een situatie van noodtoestand terwijl dat niet klopt = er is
brand en je denkt alleen nog maar door raam naar buiten te kunnen, terwijl
er gewoon een deur open staat
• belang avas
Ongeschreven strafuitsluitingsgrond
avas versus omw
• melk- en water => erkenning van verwijtbaarheid als voorwaarde voor
strafbaarheid; werd al breed erkend
• Vee-arts arrest => ontbreken van materiële wederrechtelijkheid; wel
strafbaar gesteld maar wel met hetzelfde doel/belang als strafbepaling
gehandeld —> rechter komt in vaarwater van de wetgever
overeenkomsten =
• erkenning voorwaarde voor strafbaarheid
• introductie buitenwettelijke strafuitsluitingsgrond
verschillen =
