HOORCOLLEGE
AANTEKENINGEN BURGERLIJK
RECHT 3
RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN 2020-2021
,Hoorcollege donderdag 15 april: Onrechtmatige daad 1
Andere verbintenissen uit de wet: zaakwaarneming, ongerechtvaardigde verrijking,
onverschuldigde betaling en wanprestatie.
ALTIJD TENTAMENVRAAG OVER EUROPESE DIMENSIE/OVERIGE VERBINTENISSEN UIT DE
WET!!!
De arresten die niet zijn voorgeschreven en de kleine lettertjes uit het boek worden voor
tentamen gebruikt om vragen uit te maken!
Aansprakelijkheidsrecht: 2 fasen:
Vestigingsfase = vaststellen aansprakelijkheid; aansprakelijkheid wordt gevestigd.
1. Wanneer is iemand aansprakelijk?
Omvangsfase = begroting schade; aansprakelijkheid wordt begroot.
2. Waarvoor is iemand aansprakelijk?
Bij causaliteit lopen deze fasen vaak door elkaar heen.
Menu
› Uitgangspunt en doelstellingen aansprakelijkheidsrecht
› Fout versus risicoaansprakelijkheid
› Onrechtmatige daad: art. 6:162 BW
Art. 6:162 lid 2 BW: 3 smaken
- Inbreuk op een recht
- Strijd met een wettelijke plicht
- Maatschappelijke zorgvuldigheid
Invulling
Begrenzing; gevaarzetting als aan Kelderluik-criteria is voldaan
Uitgangspunt aansprakelijkheidsrecht
› Job op de mestvaalt; Job zoekt eerst de schuld bij zichzelf. In beginsel draagt ieder zijn
eigen schade.
› ‘Ieder draagt zijn eigen schade’ = uitgangspunt
› Tenzij goede grond om de schade af te wentelen
› Rechtvaardiging van de verplaatsing van schade: schuld (iemand rijdt te hard en rijdt u
aan op zebrapad), risico (als fabriek explodeert omdat veiligheidsmaatregelen niet zijn
nageleefd), profijt (door veiligheidsmaatregelen niet na te leven, heb je daar profijt van).
Functies van het aansprakelijkheidsrecht (nr. 8)
Waarom hebben we aansprakelijkheidsrecht? Om vast te stellen dat er een goede grond is
om aansprakelijkheid te verplaatsen naar een ander en dus dat je niet zelf hoeft te dragen.
“Evenwicht tussen vrijheid en veiligheid”
› Compensatie (volledig herstellen van schade) = hoofddoel/uitgangspunt
§ Selectie (bepalen in welke gevallen schade wordt gecompenseerd)
en
› Preventie (voorkomen van schade); afschrikwerkende werking, door angst kan men
voorzichtiger worden.
verder
› Rechtshandhaving (defensief en offensief)
,› Erkenning van leed/onrecht (‘ventielfunctie’); kan de rechter het gat vullen wat de
wetgever laat.
§ Urgenda-zaak
› Genoegdoening (art. 6:106 BW); hangt samen met compensatie. Maar als een kind wordt
aangereden hebben ouders recht op 20.000, dit compenseert het leed niet, maar is enkel
een bedrag om tegemoetkoming in het leed/genoegdoening.
› ‘Straffen’/ontneming voordeel (art. 6:104 BW); onrechtmatig verkregen voordeel mag je
weer afpakken.
Fout v. Risicoaansprakelijkheid
› Fout: schuldaansprakelijkheid voor eigen onrechtmatig gedrag (persoonlijk);
toerekenbare onrechtmatige daad die door een persoon is verricht. Het is persoonlijk,
het gaat om de dader die zelf in de fout is gegaan.
Zie art. 6:162 lid 3 BW ‘of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening
komt’; erg ruim dus.
› Risicoaansprakelijkheid in hoedanigheid van ouder, werkgever, bezitter opstal of dier
(kwalitatief). Toerekening niet vereist.
› Strikte scheiding? nr. 4.2
› Van schuld naar risico: nr. 7
› Ratio van risicoaansprakelijkheid: geen algemene ‘theorie’ maar multi-factorbenadering
§ Profijt
§ Gevaar
§ Draagkracht en verzekerbaarheid; als iemand beter in staat is om de schade te
vergoeden.
Aansprakelijkheid voor eigen onrechtmatig handelen; fout-aansprakelijkheid
› Art. 6:162 BW
› Stappenplan
› 5 vereisten:
§ Onrechtmatigheid (lid 2, HC 1 en 2)
§ Toerekening (lid 3, HC 5)
§ Causaliteit (HC 8); lid 1 ‘dientengevolge’ causaal verband tussen schade en gedraging.
§ Relativiteit (art. 6:163 BW, HC 5); Alphense schietpartij; of Wet Wapens en Munitie
ook beschermde tegen schade van mensen die geraakt zijn door schietpartij. Was
letsel die mensen hadden opgelopen hetgeen waar deze wet tegen beschermde en
ook de materiële schade van winkeliers?
§ Schade (HC 6-9); geen aansprakelijkheid zonder schade
› Relativering van de vereisten (nr. 12.2); al deze aspecten moeten gedekt zijn wilt u
aansprakelijkheid vestigen. Maar; vereisten lopen door elkaar heen.
› Art. 6:162 lid 2 BW: drie smaken
1. Inbreuk op een recht
2. Strijd met een wettelijke plicht
3. Zorgvuldigheidsnorm: strijd met het ongeschreven recht dat in het maatschappelijk
verkeer betaamt
› Rechtvaardigingsgronden: neemt onrechtmatigheid weg, schulduitsluitingsgrond neemt
toerekening weg!
, § Noodweer
§ Overmacht
§ Noodtoestand
§ Bevoegd gegeven ambtelijk bevel; bijv. agent zegt dat u door moet rijden en u rijdt
daardoor iemand aan.
1. Inbreuk op een recht
› Wat is een ‘recht’? Restrictieve benadering
› Subjectief recht (aan eiser toekomend, hoogwaardig belang te beschermen)
§ Absolute vermogensrechten (bv. eigendomsrecht)
- Onterecht gelegd conservatoir beslag
§ Persoonlijkheidsrechten (bv. lichamelijke integriteit)
- Gijzeling
- Verhouding tot grond- en mensenrechten? En tot relatieve vermogensrechten?
› Hoge Raad 9 december 1994, NJ 1996/403, m.nt. C.J.H. Brunner (Zwiepende tak); 4
vrienden lopen door het bos, vriend trapt tegen tak, tak zwiept terug naar achteren en
andere vriend krijgt tak in oog en moet oog missen. Waar het om gaat: Hoge Raad zegt
dat naast inbreuk op een recht (lichamelijke integriteit; oog eruit) dat er ook sprake moet
zijn van onzorgvuldig handelen. In casu was dat niet vast komen te staan, hier
ongelukkige samenloop van omstandigheden.
Een inbreuk op een recht is niet zonder meer voldoende om van een onrechtmatige daad te
spreken. Slechts onder hele bijzondere omstandigheden is het voldoende om
onrechtmatigheid aan te nemen bij inbreuk op een recht, moet eigenlijk altijd sprake zijn van
nadere omstandigheden. Als iets kapot is waardoor inbreuk op een subjectief recht is
meestal niet voldoende, er is meer nodig.
2. Strijd met een wettelijke plicht
› Wat is een ‘wettelijke plicht’? Ruime benadering
› Elke algemeen verbindende regeling uitgaande van een bevoegd gezag:
§ Hinderwetvergunning
§ Strafrechtelijke bepalingen
§ WVW 1994
› Relatie tot relativiteitsvereiste (art. 6:163 BW): grens publiek-privaatrecht (HC 5, nr. 14);
relativiteitsvereiste zorgt voor afbakening.
3. Zorgvuldigheidsnorm
› Strijd met de maatschappelijke betamelijkheid
› Ongeschreven norm(en): geen wettelijk houvast; open norm
› Ruimte voor de rechter om een normatieve afweging te maken
› “Vrees van Eyssell”/angst voor claimcultuur (Verheij, nr. 13); Zutphense waterleiding,
Lindenbaum.
Intermezzo: onderlinge verhouding drie categorieën uit art. 6:162 lid 2 BW
› Onderlinge verhouding 1 en 3: academische discussie
§ Leer Smits; geen zelfstandige categorie inbreuk op een recht; als je beperkt opvat,
want dan heb je daarnaast nog wat nodig.
AANTEKENINGEN BURGERLIJK
RECHT 3
RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN 2020-2021
,Hoorcollege donderdag 15 april: Onrechtmatige daad 1
Andere verbintenissen uit de wet: zaakwaarneming, ongerechtvaardigde verrijking,
onverschuldigde betaling en wanprestatie.
ALTIJD TENTAMENVRAAG OVER EUROPESE DIMENSIE/OVERIGE VERBINTENISSEN UIT DE
WET!!!
De arresten die niet zijn voorgeschreven en de kleine lettertjes uit het boek worden voor
tentamen gebruikt om vragen uit te maken!
Aansprakelijkheidsrecht: 2 fasen:
Vestigingsfase = vaststellen aansprakelijkheid; aansprakelijkheid wordt gevestigd.
1. Wanneer is iemand aansprakelijk?
Omvangsfase = begroting schade; aansprakelijkheid wordt begroot.
2. Waarvoor is iemand aansprakelijk?
Bij causaliteit lopen deze fasen vaak door elkaar heen.
Menu
› Uitgangspunt en doelstellingen aansprakelijkheidsrecht
› Fout versus risicoaansprakelijkheid
› Onrechtmatige daad: art. 6:162 BW
Art. 6:162 lid 2 BW: 3 smaken
- Inbreuk op een recht
- Strijd met een wettelijke plicht
- Maatschappelijke zorgvuldigheid
Invulling
Begrenzing; gevaarzetting als aan Kelderluik-criteria is voldaan
Uitgangspunt aansprakelijkheidsrecht
› Job op de mestvaalt; Job zoekt eerst de schuld bij zichzelf. In beginsel draagt ieder zijn
eigen schade.
› ‘Ieder draagt zijn eigen schade’ = uitgangspunt
› Tenzij goede grond om de schade af te wentelen
› Rechtvaardiging van de verplaatsing van schade: schuld (iemand rijdt te hard en rijdt u
aan op zebrapad), risico (als fabriek explodeert omdat veiligheidsmaatregelen niet zijn
nageleefd), profijt (door veiligheidsmaatregelen niet na te leven, heb je daar profijt van).
Functies van het aansprakelijkheidsrecht (nr. 8)
Waarom hebben we aansprakelijkheidsrecht? Om vast te stellen dat er een goede grond is
om aansprakelijkheid te verplaatsen naar een ander en dus dat je niet zelf hoeft te dragen.
“Evenwicht tussen vrijheid en veiligheid”
› Compensatie (volledig herstellen van schade) = hoofddoel/uitgangspunt
§ Selectie (bepalen in welke gevallen schade wordt gecompenseerd)
en
› Preventie (voorkomen van schade); afschrikwerkende werking, door angst kan men
voorzichtiger worden.
verder
› Rechtshandhaving (defensief en offensief)
,› Erkenning van leed/onrecht (‘ventielfunctie’); kan de rechter het gat vullen wat de
wetgever laat.
§ Urgenda-zaak
› Genoegdoening (art. 6:106 BW); hangt samen met compensatie. Maar als een kind wordt
aangereden hebben ouders recht op 20.000, dit compenseert het leed niet, maar is enkel
een bedrag om tegemoetkoming in het leed/genoegdoening.
› ‘Straffen’/ontneming voordeel (art. 6:104 BW); onrechtmatig verkregen voordeel mag je
weer afpakken.
Fout v. Risicoaansprakelijkheid
› Fout: schuldaansprakelijkheid voor eigen onrechtmatig gedrag (persoonlijk);
toerekenbare onrechtmatige daad die door een persoon is verricht. Het is persoonlijk,
het gaat om de dader die zelf in de fout is gegaan.
Zie art. 6:162 lid 3 BW ‘of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening
komt’; erg ruim dus.
› Risicoaansprakelijkheid in hoedanigheid van ouder, werkgever, bezitter opstal of dier
(kwalitatief). Toerekening niet vereist.
› Strikte scheiding? nr. 4.2
› Van schuld naar risico: nr. 7
› Ratio van risicoaansprakelijkheid: geen algemene ‘theorie’ maar multi-factorbenadering
§ Profijt
§ Gevaar
§ Draagkracht en verzekerbaarheid; als iemand beter in staat is om de schade te
vergoeden.
Aansprakelijkheid voor eigen onrechtmatig handelen; fout-aansprakelijkheid
› Art. 6:162 BW
› Stappenplan
› 5 vereisten:
§ Onrechtmatigheid (lid 2, HC 1 en 2)
§ Toerekening (lid 3, HC 5)
§ Causaliteit (HC 8); lid 1 ‘dientengevolge’ causaal verband tussen schade en gedraging.
§ Relativiteit (art. 6:163 BW, HC 5); Alphense schietpartij; of Wet Wapens en Munitie
ook beschermde tegen schade van mensen die geraakt zijn door schietpartij. Was
letsel die mensen hadden opgelopen hetgeen waar deze wet tegen beschermde en
ook de materiële schade van winkeliers?
§ Schade (HC 6-9); geen aansprakelijkheid zonder schade
› Relativering van de vereisten (nr. 12.2); al deze aspecten moeten gedekt zijn wilt u
aansprakelijkheid vestigen. Maar; vereisten lopen door elkaar heen.
› Art. 6:162 lid 2 BW: drie smaken
1. Inbreuk op een recht
2. Strijd met een wettelijke plicht
3. Zorgvuldigheidsnorm: strijd met het ongeschreven recht dat in het maatschappelijk
verkeer betaamt
› Rechtvaardigingsgronden: neemt onrechtmatigheid weg, schulduitsluitingsgrond neemt
toerekening weg!
, § Noodweer
§ Overmacht
§ Noodtoestand
§ Bevoegd gegeven ambtelijk bevel; bijv. agent zegt dat u door moet rijden en u rijdt
daardoor iemand aan.
1. Inbreuk op een recht
› Wat is een ‘recht’? Restrictieve benadering
› Subjectief recht (aan eiser toekomend, hoogwaardig belang te beschermen)
§ Absolute vermogensrechten (bv. eigendomsrecht)
- Onterecht gelegd conservatoir beslag
§ Persoonlijkheidsrechten (bv. lichamelijke integriteit)
- Gijzeling
- Verhouding tot grond- en mensenrechten? En tot relatieve vermogensrechten?
› Hoge Raad 9 december 1994, NJ 1996/403, m.nt. C.J.H. Brunner (Zwiepende tak); 4
vrienden lopen door het bos, vriend trapt tegen tak, tak zwiept terug naar achteren en
andere vriend krijgt tak in oog en moet oog missen. Waar het om gaat: Hoge Raad zegt
dat naast inbreuk op een recht (lichamelijke integriteit; oog eruit) dat er ook sprake moet
zijn van onzorgvuldig handelen. In casu was dat niet vast komen te staan, hier
ongelukkige samenloop van omstandigheden.
Een inbreuk op een recht is niet zonder meer voldoende om van een onrechtmatige daad te
spreken. Slechts onder hele bijzondere omstandigheden is het voldoende om
onrechtmatigheid aan te nemen bij inbreuk op een recht, moet eigenlijk altijd sprake zijn van
nadere omstandigheden. Als iets kapot is waardoor inbreuk op een subjectief recht is
meestal niet voldoende, er is meer nodig.
2. Strijd met een wettelijke plicht
› Wat is een ‘wettelijke plicht’? Ruime benadering
› Elke algemeen verbindende regeling uitgaande van een bevoegd gezag:
§ Hinderwetvergunning
§ Strafrechtelijke bepalingen
§ WVW 1994
› Relatie tot relativiteitsvereiste (art. 6:163 BW): grens publiek-privaatrecht (HC 5, nr. 14);
relativiteitsvereiste zorgt voor afbakening.
3. Zorgvuldigheidsnorm
› Strijd met de maatschappelijke betamelijkheid
› Ongeschreven norm(en): geen wettelijk houvast; open norm
› Ruimte voor de rechter om een normatieve afweging te maken
› “Vrees van Eyssell”/angst voor claimcultuur (Verheij, nr. 13); Zutphense waterleiding,
Lindenbaum.
Intermezzo: onderlinge verhouding drie categorieën uit art. 6:162 lid 2 BW
› Onderlinge verhouding 1 en 3: academische discussie
§ Leer Smits; geen zelfstandige categorie inbreuk op een recht; als je beperkt opvat,
want dan heb je daarnaast nog wat nodig.
