Wat is de relatie tussen ons kapitalistisch systeem en racisme?
Tijdens de troonrede van dit jaar1 sprak Koning Willem Alexander over de economische
terugslag door de coronacrisis en prijsde onder andere de veerkracht van ondernemers die
op allerlei creatieve manieren hun bedrijf draaiende hielden, van leraren die hun leerlingen
online gingen begeleiden, en van ouders die plotseling werk en onderwijs thuis
combineerden. Nederland heeft zich volgens de koning in de coronacrisis bewezen
verantwoordelijk, saamhorig en flexibel te zijn. Woorden die duidelijk terug te voeren zijn op
ons kapitalistisch systeem met haar instituties waar we als Nederland op vertrouwen. Maar
ook sprak de Koning de volgende woorden: “Een wezenlijke bedreiging voor de kwaliteit van
de rechtsstaat is dat in ons land iemands huidskleur of naam nog te vaak bepalend is voor
zijn of haar kansen. Dat is onaanvaardbaar.”
Hoe kan het dat de koning aan de ene kant spreekt van een verantwoordelijk, saamhorig en
flexibele rechtsstaat en aan de andere kant spreekt over ons land waar iemands huidskleur
of naam nog te vaak bepalend is voor zijn of haar kansen? Dat klinkt als een tegenstelling. Al
eerder dit jaar erkende Premier Rutte, die Nederland eerder als „gaaf land” aanprees, dat
racisme en discriminatie ook in Nederland voorkomen. Hij sprak zelfs van systematische
problemen.2
Ik vraag me naar aanleiding van de uitspraken van Premier Rutte en Koning Willem
Alexander af of er een relatie bestaat tussen ons kapitalistische systeem en racisme? Zo ja,
wat is de oorzaak en het gevolg daarvan?
In het boek “Het goede leven & de vrije markt”3 wordt de vrijheid van de markt als één van
de mogelijke voorwaarden voor het goede leven omschreven; we moeten de vrijheid
hebben om zelf keuzes te maken. Wie niet vrij is kan niet gelukkig zijn. Als er echter sprake is
van een sociale klasse die minder toegang heeft tot productiemiddelen, minder
mogelijkheden heeft om keuzes te maken en daardoor minder snel een baan of een huis kan
krijgen, dan is er naar mijn idee geen sprake meer van vrijheid. De vrijheid van de vrije markt
blijkt voor grote groepen helemaal niet vrij. Maar hoe heeft dit zo kunnen ontstaan?
De filosoof Marx had het over de klassenstrijd; het maatschappelijk conflict tussen de
verschillende sociale klassen, die door Marx ieder werden gedefinieerd vanuit hun
economische positie in de samenleving. De klassenstrijd is een fundamenteel concept
binnen de marxistische maatschappijkritiek.4 Marx beschrijft een economische klasse binnen
het kapitalistische systeem, waarbij lidmaatschap van een klasse afhankelijk is van iemands
1
troonrede-2020
2
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/09/27/het-racisme-van-een-gaaf-land-a4013767
3
het-goede-leven-en-de-vrije-markt
4
de-kern-van-het-marxisme
Tijdens de troonrede van dit jaar1 sprak Koning Willem Alexander over de economische
terugslag door de coronacrisis en prijsde onder andere de veerkracht van ondernemers die
op allerlei creatieve manieren hun bedrijf draaiende hielden, van leraren die hun leerlingen
online gingen begeleiden, en van ouders die plotseling werk en onderwijs thuis
combineerden. Nederland heeft zich volgens de koning in de coronacrisis bewezen
verantwoordelijk, saamhorig en flexibel te zijn. Woorden die duidelijk terug te voeren zijn op
ons kapitalistisch systeem met haar instituties waar we als Nederland op vertrouwen. Maar
ook sprak de Koning de volgende woorden: “Een wezenlijke bedreiging voor de kwaliteit van
de rechtsstaat is dat in ons land iemands huidskleur of naam nog te vaak bepalend is voor
zijn of haar kansen. Dat is onaanvaardbaar.”
Hoe kan het dat de koning aan de ene kant spreekt van een verantwoordelijk, saamhorig en
flexibele rechtsstaat en aan de andere kant spreekt over ons land waar iemands huidskleur
of naam nog te vaak bepalend is voor zijn of haar kansen? Dat klinkt als een tegenstelling. Al
eerder dit jaar erkende Premier Rutte, die Nederland eerder als „gaaf land” aanprees, dat
racisme en discriminatie ook in Nederland voorkomen. Hij sprak zelfs van systematische
problemen.2
Ik vraag me naar aanleiding van de uitspraken van Premier Rutte en Koning Willem
Alexander af of er een relatie bestaat tussen ons kapitalistische systeem en racisme? Zo ja,
wat is de oorzaak en het gevolg daarvan?
In het boek “Het goede leven & de vrije markt”3 wordt de vrijheid van de markt als één van
de mogelijke voorwaarden voor het goede leven omschreven; we moeten de vrijheid
hebben om zelf keuzes te maken. Wie niet vrij is kan niet gelukkig zijn. Als er echter sprake is
van een sociale klasse die minder toegang heeft tot productiemiddelen, minder
mogelijkheden heeft om keuzes te maken en daardoor minder snel een baan of een huis kan
krijgen, dan is er naar mijn idee geen sprake meer van vrijheid. De vrijheid van de vrije markt
blijkt voor grote groepen helemaal niet vrij. Maar hoe heeft dit zo kunnen ontstaan?
De filosoof Marx had het over de klassenstrijd; het maatschappelijk conflict tussen de
verschillende sociale klassen, die door Marx ieder werden gedefinieerd vanuit hun
economische positie in de samenleving. De klassenstrijd is een fundamenteel concept
binnen de marxistische maatschappijkritiek.4 Marx beschrijft een economische klasse binnen
het kapitalistische systeem, waarbij lidmaatschap van een klasse afhankelijk is van iemands
1
troonrede-2020
2
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/09/27/het-racisme-van-een-gaaf-land-a4013767
3
het-goede-leven-en-de-vrije-markt
4
de-kern-van-het-marxisme
